C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
369
antitellər əmələ gəlir. Qanda əvvəlcə kapsid antigeninə qarşı İgM və İgG antitelləri, sonralar isə digər antigenlərə qarşı antitellər meydana çıxır. Epşteyn-Barr virusları B-limfo-sitlərə tropizmə malikdirlər. Belə ki, eksperimental müayinələrdə bəlli olumuş-dur ki, Epşteyn-Barr virusları primatlann yalnız B-limfositlərində artıb çoxalır və bu zaman həmin hüceyrələrin dağılmasına, lizisinə səbəb olmur. Məlum olmuşdu ki, Epşteyn-Barr virusları artıb çoxaldığı hüceyrələri nəinki lizisə uğradır, əksinə həmin hüceyrələrin proliferasiyasmcı səbəb olur. Bu virusların bir sıra digər xəstəliklərin baş verməsində də etioloji rolu vardır. Belə ki, Afrikada müşahidə edilən Berkit
digər limfomolara səbəb olur. Residivləşən parotilin patogenezində də bu virusların rolu olduğu güman edilir. Sistem xəstəliyi olan qırmızı qurdeşənəyi və sarkoidoz zamanı xəstələrin qanında Epşteyn-Barr viruslarına qarşı antitellər aşkar etmək olur. Viruslar orqanizmdə (B-limfo sitlər də) uzun müddət persistə edərək lal eni infeksiya şəklində də qala bilirlər. Hətta müəyyən şəraitdə hüceyrə DNT-si ilə viris DNT-nin inteqrasiyası belə mümkündür. Beləliklə infeksion mononukleoza Epşteyn-Barr viruslarının törətdiyi infeksiyalardan biri kimi baxmaq lazımdır. Xarici mühit təsirlərinə çox davamsızdırlar. Quruduqda, yüksək temperaturda - qaynadıqda və dezinfcksiyacdicilərin təsindən tezliklə tələf olurlar.
Törədicilərin ifraz edilməsi inkubasion dövrün əvvəllərində başlayaraq rekonvalessensiya dövründən 4-24 həftə keçənədək davam edə bilər. Virus ifraz etmənin 18 aya qədər çəkməsi belə mümkündür. Xəstəlikdən sonra 15-25% hallarda latent infeksiya şəklində bütün ömrü boyu davam edən virus-gəzdirəniik qalır. Virus gəzdirəmər dövrü oiaraq ağız suyu ilə virus ifraz edərək infeksiyamn yayılmasını - epidemik prosesin saxlanmasım təmin edən əsas infeksiya mənbəyi hesab edilirlər. Onlarla təmasda olduqda - xüsusən öpüşdükdə yoluxma baş verir. Ona görədə bəzən infeksion mononkleozu «öpuş xəstəliyidə də adlandırırlar. Yoluxma əsasən hava damcı yolu ilə olur. İnfeksiya xəstə və ya virus-gəzdirənlə bilavasitə təmasda olduqda, o cümlədən öpüşərkən, ağız suyu ilə çirklənmiş əşyalardan, qidadan istifadə etdikdə keçir. Virus kontogiozluğunun zəifliyi ilə seçilir. İnfeksiyanın yayılmasına əhalinin sıxlığı, sağlam insanların xəstə və virusgəzdirənlərlə sıx təmasda olması, ümumi ağlardan, qab-qacaqdan istifadə etmək şərait yaradır. Hamilə qadınlardan doğuş zamanı uşağın yoluxması istisna edilmir - in-tranatal infeksiyalaşma. Uşaqlıq boynu kanalında virusların aşkar edilməsi cinsi yolla yoluxma ehtimalını göstərir. B-limfositlərdə latent infeksiya hemo-transfuzion yoluxmanı mümkün edir. 1 yaşa qədər uşaqlar çox nadir hallarda xəstələnir. Bu anadangəlmə imuniteti göstərir. Anadan verilmiş antitellərin yüksək titri uşağın 7 ayınadək saxlanılır. Əsasən uşaqlar, yeniyetmələr, 14-29 yaş arasında olanlar xəstələnir. 35-40 yaşdan sonra nadir hallarda qeyd edilir. Bu gənc yaşlarında monenukleozun tipik, atipik, silinmiş formalarını keçirərək immunitet qazanılması ilə izah edilir. İİV-infeksiyası zamanı istənilən yaş qruplarında Epşteyn-Barr viruslarının fə-allaşması mümkündür. Patogenezi. İnfeksiyanın giriş qapısı ağız boşluğu və udlağm selikli qişasıdır. Törədicinin daxil olduğu yerdə epiteli və limfoid toxuma zədələnir. Selikli qişada hiperemiya, downloaded from KitabYurdu.org
370
ödem müşahidə olunur. İnfeksion mononukleozun patogenezində 5 mərhələ ayırd edilir: I mərhələ törədicinin daxil olması; II - virusların limfogen yolla regional limfa dünyünlərinə gətirilməsi və onların hiper-plazisiyası; III - virusemiya, virusların orqanizmdə yayılması, bütün limfoid toxumaları prosesə cəlb olunması; IV- infeksion-allergik yenidənqurulma; V-immunitetin
Giriş qapısında - selikli qişada və yerli limfoid toxumada zədələnmələr verdikdən sonra viruslar B-limfositlərə daxil olaraq bütün orqanizmə yayılır. Törədicilərin çoxalması periferik qanda B limfositlərdə gedir. Bu zaman B lim-fositlər nəinki tələf olur, əksinə fəal sürətdə çoxalaraq müxtəlif sinifdən olan (ilk növbədə İgM) immunoqlobulinlər ifraz edilər. B limfositlərin sürətli proli-ferasiyası T-limfositlərlə nizamlanır və bunula əlaqədar kəskin dövründə onların miqdarı xeyli artır və periferik qanda artipik mononukleoarlar - bazofıl sito-plazmaya,
siyasında) proses B limfositlərin proliferasiyası ilə məhdudlaşmır, baş beyinin B hüceyrəli limfoması inkişaf edir. İmmun sistemində patologiya olmayan xəstələrdə isə B limfositlərdə virus antigenləri tapılaraq T killerlər tərəfindən məhv edilirlər. T supressorların fəallığı artır, nəticədə B limfositlərin proliferasiyası ləngiyir, yoluxmuş limfositləri tanıyan və məhv edən, spesifik sitotoksik hüceyrələr meydana çıxır. Xəstənin sağalması baş verir. Lakin bununla bərabər orqanizmə daxil olmuş Epişteyn-Barr virusları B limfosit-lərdə persisdə edərək orada xəstənin bütün həyatı boyu qala bilərlər. Bir sıra hallarda isə virusun orqanizmdə uzun müddət qalması xroniki mononukleozun formalaşmasına gətirib çıxarır. Həmçinin immunitetin zəifləmiş şəxslərdə in-feksiyanın yenidən fəallaşması da mümkündür. Epşteyn-Barr virusları seçici olaraq retikulyar və limfoid toxumanı zədə- lədiyindən klinikada bu özünü yayılmış limfoadenopatiya, qaraciyərin, dalağın böyüməsi şəklində göstərir. Limfoid və retikulyar toxumanın mitotik fəallığının güclənməsi periferik qanda atipik mononukleoarların meydana çıxmasına səbəb olur. Qaraciyərdə, dalaqda və digər üzvlərdə atipik mononukleoarlarla diffuz və ya ocaqlı infıltratlaşmış sahələr meydana çıxır. Bütün limfo-retikul- yar toxumalarda histoloji müayinələrdə hiperplaziya aşkar edilir. Makrosko-pik olaraq qaraciyər, dalaq, linıfa düyünləri böyümüş, udlaqda iltihabi dəyişikliklər olur.
bilər. Xəstəlik bəzən 2-3 gün davam edən prodmal əlamətlərlə başlayır - yorğunluq, ümumi zəiflik, iştahasızlıq, öskürək, əzələ ağrıları qeyd edilir.
İntoksikasiya əlamətləri meydana çıxır. Ümumi zəiflik, halsızlıq, əzginlik, oynaq-əzələ ağrıları, baş ağrısı olur. İnfeksion mononukleozun kardinal əlamətləri qızdırma, əsnəyin zədələnməsi, limfa düyünlərinin, qaraciyərin, dalağın böyüməsidir. Qızdırma 4 gündən 1 ayadək davam edə bilər. Əsasən remittəedici və ya düzgün olmayan tipdə gedir. Bəzi xəstələrdə subfebril və ya normal ola bilər. İlk günündən, bəzən bir qədər gec (5-7gündən) xəstəlik üçün xarakterik olan əsnəyin zədələnməsi əlamətləri meydana çıxır. Badamcıqların zədələnməsi - angina kataral, follikulyar, lakunar, xoralı-nekrotik ola bilər. Hətta difteriya ərpini xatırladan fibrinoz ərp belə müşahidə edilir. Badamcıqların zədələnməsi downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|