Carl gustav jung

TAC MAHAL

363

Sikh’ler — bir yanda aşırı erkeksi bir hoyratlık, öte yanda sulugöz bir duy­

gusallık  içeren—   çelişken  karakterleriyle  Asya  havasını  iyi  belirtmekte. 

Hint unsurlarının,  üstün gelen Asya etkisi  altında ne kadar sönük kaldığı 

mimarîde  görülmektedir.  Görüntüsü  ve  pisliği  bir  yana,  Benares’in 

tapınakları  bile  küçük,  etkileyici  değil.  Yıkıp  yok  eden  Şiva  ile  kana 

susamış,  insan  kanını  donduran  Kali,  ön  planda  sanki.  Şişko,  fil  kafalı 

Ganeşa’ya  gidip  şans  dilemeyen  yok  gibi.  Öte  yandan  İslâm,  çok  daha 

üstün, çok daha ileri, çok daha ruhanî.  Camiler tertemiz, güzel ayrıca her 

bakımdan Asya özelliklerini taşıyor, zihinden çok, duygu  hâkim.  Duaları 

rahman  Tanrıya  yanık  bir  çığırış.  Tanrıya  duyulan  bir  istek;  bir  özlem, 

dahası,  bir  doymazlık  duygusu;  aşktan  öte  bir  şey  bu.  Aşk  yok mu,  var 

elbette  bu  yaşlı  Moğollarda,  hem  de  güzellik  karşısında  aşkların  en 

şiirseli, en nefisi. Zorba ve acımasız bir dünyada, taşta billûrlaşan bir cen­

net  düşü,  işte  Tac  Mahal.  Bu  ulu  çiçeğe,  bu  değer  biçilmez  mücevhere 

hayranlığım  sonsuz.  Şah  Cihan’ın  dehasını  ortaya  çıkaran,  kendini  ger­

çekleştirmede onu bir araç gibi kullanan o aşka da hayranım.

Gözden  yazık  ki  pek  gizlenen  pek  kıskançça  saklanan  İslâm 

Eros’undaki  güzelliğin  nerdeyse  bir  mucize  gibi  görünür  olduğu  tek 

yerdir  burası.  Zalim  ve  onulmaz  bir  kaybın  yol  açtığı  büyük  bir  âşığın 

kalbinden  koparak çıkan  Şiraz’ın  gül  bahçeleri  ve Arap  saraylarının  ses­

siz avlularının ince sırrı bu. Moğollann camileri ve mezarları temiz,  huşu 

uyandırıcı,  «divanları»  (meclisleri) kusursuz  güzellikte  ya,  Tac Mahal’in 

hali başka. Tac Mahal  bir vahiy sanki; Hint ile hiç ilgisi yok.  Sanki  başka 

bir yerde pek yetişmeyen ancak verimli Hint toprağında büyüyüp açan bir 

bitki. En saf haliyle aşk tanrısının ta kendisi; esrarlı, simgesel denebilecek 

bir yanı yok. İnsan varlığı  için duyulan  insan  aşkının en yüce ifadesi.

Kuzey Hindistan’ın bu ovalarında, Moğollar çağından hemen hemen 

iki bin yıl önce, Hint ruhu  en olgun meyvesini  vermişti, hayatının özünü, 

Mükemmel  Buda’yı.  Agra’ya  ve  Delhi’ye  yakın  bir yerde  ünlü  Stupa’sı 

ile  Sacki  tepesi  diye  bir tepe  var.  Soğuğun  kamçıladığı  bir  sabah  oraya 

gitmiştik.  Göz  kamaştırıcı  bir aydınlık  ve  olağanüstü parlak  bir hava her 

bir  ayrıntıyı  ortaya  çıkarıyordu.  Orada,  kayalıklı  bir  tepenin  üstünde,  u­

zakta, aşağıda Hint ovalarına bakan, yan yarıya toprağa gömülmüş, büyük 

bir  duvarcılık  eseri  koca  bir  küre  var.  Maha  Parinibbano-Sulta’ya  göre

---

364

ANALİTİK  PSİKOLOJİ

Buda’nın kendi, nasıl gömüleceğini anlatmış;  iki pirinç kâsesi almış, biri­

ni  ötekine kapak  yapmış,  görünürdeki  Stupa,  üstteki  kapak  yalnızca;  alt­

taki,  toprağa gömülü  olan nasıl bir şey acaba. Ta eski  çağlardan bu yana, 

mükemmelliğin  simgesi  yuvarlaklık,  bir Tathagata için  hem  uygun,  hem 

de  anlamlı  bir  anıt:  Alabildiğine  basit,  şatafatsız,  apaçık.  Buda’nın 

öğretisindeki  basitlik,  açıklık  ve  aydınlık  ile  tam  uyum  içinde.  Ulu 

yalnızlığında dile getirilmesi imkânsız huşu verici bir şey var; Hint ırkının 

en  büyük  dâhisi,  ulu  gerçeğine  tarih  içinde  ifade  verdiği  o ana tanık olu­

yor  sanki.  Mimarisi,  sessizliği  ve  kalbin  bütün  kargaşasından  ötede 

varolan  sükûneti  ile,  insan  coşkularını  unutmuş haliyle bu  yer gerçekten 

ve  biitün  bütüne  Hint  nitelikleri  taşımakta;  İslâm’ın  sırrı  nasıl  Tac 

M ahal’de  ise,  Hindistan’ın  «sırrı»da  burda.  İslâm  kültürünün  güzel 

kokusu  nasıl  hâlâ  burcu  burcu  kokuyorsa,  Buda  da,  yüzeyde  unutulmuş 

gibi görünmesine rağmen,  çağdaş  Hinduizmin gene o gizli  hayat soluğu.

---

SIGMUND FREUD 

TARİH SAHNESİNDE

ÎB^İR kimseye  sağlığında tarihsel  görünüm  açısından  bakmak  hem 

çetin,  hem  de tehlikeli  bir iş.  Ne var ki, Freud’unki gibi, yaşam yapıtı  ile 

düşünce  düzeninin  içine  kapanık  bir  bütün  oluşturduğu  kimseler  söz 

konusu  oldu  mu,  bu  kimselerin  anlamını  belirtebilir,  tarihin  onları  ne 

çapta  şartlandırdığını  ölçebiliriz.  Temel  ilkeleri  günümüzdeki  her kültür­

lü kişice bilinen  öğretisi, ne denli dal budak salmış olursa olsun,  sonsuza 

uzanmamakta,  kaynaklan  bilimin  başka alanlarına kadar uzanan yabancı 

öğeler  içermemektedir;  bu  bütün,  birkaç  saydam  ilke  üstüne  dayanmak­

tadır.  Bu  saydam  ilkeler,  başka  ne  varsa  bir  yana  iterek,  düşüncesinin 

bütün  özüne egemen olmakta  ve  içine  süzülmektedir.  Bu öğretiyi  ortaya 

atan,  öğretisini  «psikanaliz»  yöntemiyle  özdeşleştirmiş,  böylece,  onu 

haklı  olarak  saltçılıkla  nitelendirebileceğimiz  katı  bir  düzen  içine 

sokmuştur.  Öte  yandan,  bu  kurama  verilen  olağanüstü  önem,  bunun 

felsefe  ve  bilim  zemini  üzerinde  tuhaf  ve  eşi  olmayan  bir  olgu  gibi 

belirmesine  neden  olmaktadır.  Bu  kuram,  başka  çağdaş  bir  kavramla 

kaynaşarak bir bütün oluşturmadığı gibi, yaratıcısı da, bilinçli bir biçimde, 

bu kuramla,  tarihte kendinden önce gelenler arasında bir bağ kurmak için 

herhangi  bilinçli  bir  çaba  göstermemiştir.  Yaratmış  olduğu  bu  kendi- 

başınalık  izlenimini daha belirgin kılan bir nokta da,  zaman zaman öznel 

bir karışık dile dönüşen tuhaf deyimler kullanmasıdır. Görünüşe bakılırsa 

— Freud’un kendi de  aslında  bunun  böyle olmasını  isterdi  ya—  sanki bu 

kuram  yalnızca doktor muayenehanesinde gelişmiş ve kendisinden başka 

kimsece  benimsenmemiş  ve  «akademik»  bilimin  süreduran  bir  iç  acısı 

olmuştur.  Oysa  dünyadaki  en  kendine  özgü  ve  en  tek  başına  varolan 

düşünce  dahi,  durup  dururken  gökten  düşmez,  bütün  çağdaş  kişileri,

---