Cəlal Abdullayev
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
207 II HİSSƏ CƏLAL ABDULLAYEVİN BU VƏ YA DİGƏR KİTAB MÜƏLLİFLƏRİNƏ XEYİR- DUALARI 208 İNANIRAM Kİ... Bu gün Azərbaycan oxucusunun istedadlı jurnalist, tədqiqatçı-filoloq kimi tanıdığı, Həsən bəy Zərdabi və Qızıl Qələm Mükafatları laureatı Tofiq Əbdülhəsənli mənim tələbəm olub. Tanışlığımızın yaşı isə on beş ili çoxdan ötüb. Yaxşı yadımdadır, Tofiq hələ tələbəlik illərində müasir Azərbaycan ədəbiyyatı, xüsusilə də siyasi lirikamızla maraqlanır, ustadı Xəlil Rza Ulutürkün, Bəxtiyar Vahabzadənin, Məmməd Arazın, Sabir Rüstəmxanlının yaradıcılığını bir tədqiqatçı marağı ilə izləyirdi. Mən hələ o illərdə hiss edirdim ki, Tofiq çox ciddi, sanballı elmi iş üzərində işləməyə qadirdir. Sonralar onun diplom işinə də özüm rəhbərlik etdim. Xəlil Rzanın yaradıcılığına həsr etdiyi bu diplom işi çox yüksək tədqiqatçılıq səriştəsi olan bir tələbənin potensial imkanlarından xəbər verirdi. T. Əbdülhəsənli diplom işində X. Rza yaradıcılığını hərtərəfli tədqiq etmiş, şairin şeir və poemalarındakı müqəddəs kədəri, bəşəri kədəri təhlil obyektinə çevirmişdi. Dolayısı ilə konkret misallar əsasında göstərmişdi ki, bu kədər bütövlüyə, birliyə, yetkinliyə çağıran bir kədərdir. Bu kədərin, bu ictimai dərdin – Vətəni azad və müstəqil görmək ideyasının üzərində köklənəndə insan xırda, cılız hisslərdən uzaq olur. Daha böyük ideallar, məslək və amal mübarizəsinə özünü səfərbər hiss edir. Soykökünü, özünü, kimliyini, nəçiliyini dərk edir, qan yaddaşına tapınır. Antihumanizmin hər cür təzahürlərinə qarşı 209 barışmaz mübarizənin önündə getmək üçün daha da səfərbər olur, müsəlləh əsgərə dönür. Haqqında söz açdığım diplom işindən bizi on ildən çox zaman məsafəsi ayırır. Ötən müddətdə mən Tofiqin onlarla elmi məqaləsini, publisistik yazılarını oxumuşam və açıq deyirəm ki, tələbəmin uğurlu yazılarına görə həmişə sevinmişəm. Onun «Müasir Azərbaycan şeirində siyasi lirika» adlı namizədlik dissertasiyasının da elmi rəhbəri özüməm. Çox məmnunam ki, tələbəm bu illərdə rəsmi dövlət qəzetində – «Azərbaycan»dakı vacib jurnalistlik fəaliyyəti ilə elmi fəaliyyətini əlaqələndirə bilmiş, son dərəcə gözəl bir tədqiqat işi yazmışdır. Oxuculara təqdim olunan bu kitabda müəllif Osman Sarıvəllinin, Xəlil Rza Ulutürkün, Bəxtiyar Vahabzadənin, Cabir Novruzun, Sabir Rüstəmxanlı- nın, Söhrab Tahirin və başqa görkəmli sənətkarları- mızın siyasi lirikasını tədqiqat obyektinə çevirir, onlar müxtəlif yöndən təhlil olunur. Konkret faktlarla sübut olunur ki, bugünkü milli istiqlalımızın qazanılma- sında, müstəqilliyimizin göz bəbəyi gimi qorunub saxlanmasında bu görkəmli sənətkarların əsərlərinin rolu misilsizdir, əvəzsizdir. Bir vaxtlar «Afrikanın sə- si» adıyla çap olunan, bu gün dillər əzbərinə çevrilən: Azadlığı istəmirəm, Zərrə-zərrə, qram-qram, Qolumdakı zəncirləri Qıram gərək, qıram-qıram, 210 – deyən lirik qəhrəmanın hissi və düşüncələri hamımıza doğmadır, əzizdir. T. Əbdülhəsənli haqlı olaraq göstərir ki, nə qədər ki, yer üzündə xalqlar öz azadlığı və istiqlalı uğrunda, imperiya zülmündən xilas olmaq uğrunda mübarizə aparır, nə qədər ki tikanlı məftillərlə iki hissəyə bölünmüş ölkələr, xalqlar var, bu tipli əsərlər həmişə müasir səslənəcək, oxucusunun heç nəyə güzəştə getmədən işıqlı ideallar naminə mübarizə yarağına çevriləcək. Xəlil Rza Ulutürkün yaradıcılığına həsr olunmuş «Mənəvi ucalıq poeziyası» adlı iri həcmli məqaləsində Tofiq Əbdülhəsənli haqlı olaraq qeyd edir ki, lirik qəhrəman şair şəxsiyyətinin estetik ideal ilə qovuşması yolu ilə yaranır. Məşhur ingilis yazıçısı Çarlz Siou yazır ki, böyük ədəbiyyat və böyük mədəniyyət heç də xalqın azad, firavan çağlarında deyil, əksinə, özünü təsdiq etmək uğrunda mübarizənin qızışdığı çağlarda yetişir. Bu həqiqətən belədir. Bir vaxtlar Xəlil Rza Ulutürk yazırdı ki, bu həqiqəti yalnız və yalnız bir gündə az qala 24 saat işləməkdən, çalışmaqdan, yanıb- yaxılmaqdan zövq alanlar duya bilərlər. O, Çarlz Sionun yuxarıdakı fikrinə bir daha haqq qazandıraraq qeyd edirdi ki, böyük mədəniyyət, mütləq və mütləq millətin, ulusun özünütəsdiq uğrunda mübarizəsinin qızışdığı çağlarda yaranır. Bu elə qüdrətli və qarşısıalınmaz bir qanunauyğunluqdur ki, heç bir aclıq, yaxud digər maneə köksündə öz xalqının ürəyini gəzdirənlərin döyüş əzmini korşalda bilmir. Böyük poeziyanı cəsurlar yaradır. Xəlil Rza poeziyasında simasızlığa, meşşanlığa, «palaza bürün, 211 elnən sürün» fəlsəfəsinə qarşı hiddət və qəzəb həmişə güclü olmuşdu. Bu baxımdan Azərbaycan poeziya- sının ənənələri qədimdir. T. Əbdülhəsənli X. Rzanın «Xiyabani yurdunda» şeirini haqlı olaraq çağdaş poeziyamızın mühüm uğuru hesab edir. Qeyd edir ki, bu tipli şeirləri həyəcansız oxumaq mümkün deyil. Şeirin ümumi ruhunda bir kədər var. Bu kədər müqəddəs kədərdir. Bu kədər süstlüyə, ətalətə yox, əslində mübarizəyə, əsarət zəncirini qırmaq uğrunda ölüm-dirim vuruşuna çağıran kədərdir. Söhbət vətəndən, istiqlalımızdan gedirsə, demək bu kədərin misli yoxdur. Demək, bu kədər böyük insan sevinclərinə bərabər olan kədərdir! Müəllifin fikrincə Xəlil Rzanın Cənub şeirlərinin ümumi ruhu belə bir qənaətə gəlməyə əsas verir ki, hakimlə əsarətdə olan xalq arasında heç bir səmimi dostluq ola bilməz. Ölkənin sərvətlərini talan etməklə kifayətlənməyib, həm də xalqın şüurunu dəyişdir- məyə, onun mənliyini məhv etməyə çalışanlar daha güclü etiraza və müqavimətə rast gələcəkdir. Bu mənada «Mən Azərbaycanam» şeirindən misallar gətirir: Dinləyin, dinləyin, mən bir kamanam, Dağ-daşı yandıran aham, amanam. Bir vaxt Albaniya dedilər mənə, Dağlardan vüqarlı alpam, alpanam, Neçə Keyxosrovun açıq döyüşlə Brilyant tacını bomboş qoyanam. Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|