Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.4. Gideros’un Fethi
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
malzeme sıkıntısı ya da bunların nakledilmesi, usta sıkıntısı, ağır kış şartları, şiddetli soğuk veya aşırı sıcaklar, tabip sıkıntısı vb. 91
kale yakınlarındaki ormanlarda imal ettirip naklettirmiş olmalıdır. Çünkü bunları Kastamonu’dan 130 km. mesafeye engebeli çetin bir araziden nakletmek mümkün görünmüyor. Bunun için ise orduda mimar, mühendis, usta, marangoz ve yük çeken hayvanların bulunması şarttır. Büyük mancınıkları birkaç arabanın çekmesi elzemdir. 92 Yavlak Arslan’ın, dönemine göre gelişmiş kuşatma teknolojisine sahip olması ve Gideros’u kısa sayılabilecek bir süre zarfında fethetmesi, Çobanoğullarının kale muhasarası alanında büyük bir birikim kazandıklarının bir göstergesidir. Mancınığın çeşitlerinden olan mağribî ve frengi mancınıklar ağır taşlar fırlatır; bir tür hafif mancınık olan arrâde ise daha hafif taşlar atmak için kullanılırdı. 93 Mağribî mancınık, isminden de görüldüğü üzere İslâm dünyasının batısında geliştirilmiş bir türdür. Mağribî mancınığa, garbî mancınık da denilmiştir. Bununla daha çok taş fırlatılırdı. I. Alâaddin Keykubâd zamanında Kâhta kuşatmasında (1226) Emir Mübârizeddin Çavlı yönetimindeki Selçuklu ordusunda mağribî mancınık bulunuyordu. Frengî/ Frencî/ Efrencî denilen mancınık çeşidi ise Avrupa (Frank) mancınığı olarak bilinir. Bunlarla mağribî mancınıklar bazı özellikleriyle birbirinden ayrılmıştır. 94 Memlûk sultanı Baybars da 1265 yılında Arsuf kalesi kuşatmasında, çevredeki ormanlarda gizlice dört büyük mağribî ve efrencî mancınık ile çok sayıda küçük mancınık inşa ettirmişti. Yine Şam’da parçalar halinde yaptırdığı büyük mancınığı da getirtmişti. Baybars, kale kuşatmalarında o kalenin topografik özelliklerine göre taktikler uygulayarak başarılı oluyordu. Ağır silahları uzakta imal ettirip, sonra kale önlerine getirtiyor ve gizlilik içinde hareket ediyordu. Onun halefleri olan Kalavun ve Eşref Halil de Trablus (1289) ve Akka (1291) gibi güçlü Haçlı kalelerinin kuşatmalarında büyük mağribî ve efrencî mancınıklar kullanmışlardır. 95
91 XI-XIII. yüzyıllar arasında Anadolu ve Suriye bölgesinde Haçlıların İslâm beldelerindeki kaleleri kuşatmalarına ve Türklerin de Haçlı kalelerini muhasaralarına dair ilginç örnekler için bkz.: A. Usta, Haçlı Seferlerinde Kuşatma, Yeditepe Yay., İstanbul 2015. 92 Ortaçağ İslâm devletlerinde kale kuşatmaları ve silahlar hakkında bkz.: M. Uyar, “Âdab el- Harb ve’ş-Şeca’a’ya Göre Hisar ve Kuşatma Geleneği”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 25/40 (2005), s.215-224. 93 S. H. Kortel, Delhi Türk Sultanlığında Teşkilat (1206-1414), TTK, Ankara 2006, s.313- 314. 94 Mağribî ve frengî mancınıklar için bkz.: Göksu: Türkiye Selçuklularında Ordu, s.359. 95 Usta, Haçlı Seferlerinde Kuşatma, s.210-233. C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
110 Yavlak Arslan’ın kuşatma esnasında kullandığı diğer bir etkili silah da yangın çıkartmak için petrole bulaştırılmış yakıcı maddeler birleşimi olan neffâtedir. Bu maddeyi kullanan ustalara da neffât (neftî) denir ki neftçiler demektir. Orduda neffât denilen, sanatı ateş yakmak, yangın çıkarmak olan neftçiler ve barutçular bulunurdu. Neftçiler, şehri yakmak için neft hazırlarlar ve bunu tutuşturup mancınıklarla kaleye ve şehrin içlerine fırlatırlardı. 96
Gideros’un savunmacılarına gelince, onların kullandıkları ağır silahlar arasında taş atan mancınıklar ile tîr-i çarh denilen çark okları zikredilmektedir. Bunlar, sert ağaçtan yapılan, kısa boylu, demir temrenli, ayak yayı ile atılan harp oklarıdır. 97
Fetihnâmeden anlaşılacağı üzere, iki hisardan oluşan ve Bizans’ın Çobanoğulları sınırındaki en müstahkem kalesi olan Gideros’u fethetme konusunda karar alan Yavlak Arslan, merkez kuvvetleri ve bölgedeki Türk kabilelerinin savaşçılarından oluşan ordusuyla yola koyulur. Pazar gününe denk gelen 4 Recep 683 / 17 Eylül 1284 98 tarihinde Gideros civarına ulaşılır. Kale önlerinde yerel Bizans kuvvetleri ile Trabzon Komnen Devleti’nden ve Leşkerî Ülkesi’nden gemilerle gelmiş olan destek birlikleri Türk ordusuna karşı koyar. Leşkerî Ülkesi tabirinin İznik Krallığı’nın Laskaris hanedanının isminden geldiğini ve burada Anadolu’nun Bizans’a bağlı kuzeybatı bölgelerinin Karadeniz sahillerinden gelen bir yardımdan söz edildiğini daha önce ifade etmiştik. O yıllarda Bizans’ın önemli limanları içinde Gideros’a en yakın olan limanın Amasra olduğunu göz önünde bulundurursak, yardım birliğinin de buradan intikal ettiğini düşünebiliriz. Zira söz konusu dönemde Amasra’da Bizans yönetimi devam etmekte olup, 99 bu kasabada Cenevizlilerin de bulunmasına rağmen yardımın onlardan değil de, buradaki Bizans kuvvetlerinden geldiği anlaşılıyor. Kaldı ki fetihnâmede Cenevizlilerden bir destek geldiği konusunda bilgi yoktur. Eğer böyle bir destek gelmiş olsaydı, zaferin önemini daha etkili bir şekilde vurgulamak
96 Selçuklu ve İlhanlıların kale kuşatmaları sırasında neft kullandıklarına dair bkz.: İbn Bibi, el-Evâmiru’l-Alâiyye, C. II, s.46,114; Aksarayî, Müsâmeretü’l-Ahbâr, s.242; Uzunçarşılı, Medhal, 1988, s.108. 97 M. F. Köksal, “Divan Şiirinde Okçuluk Terimleri’ne Ekler”, TÜBİAR, Sayı: 10 (2001), s.238. 98 Belirtilen Hicrî tarih aslında 16 Eylül 1284 senesine denk gelmektedir. Fakat TTK Tarih Çevirme Kılavuzu’nda ifade edildiği üzere haftanın günü esas alındığında 17 Eylül 1284 tarihinin kabul edilmesi daha doğrudur. Bkz.: http://www.ttk.gov.tr/genel/tarih-cevirme- kilavuzu/ (erişim tarihi: 28.11.2017) 99 Bkz.: Karpov, İtalyanskiye morskiye respubliki i Yujnoye Priçernomorye, s.71-72. Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|