Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
Bu bilgiler ışığında Beylerbeyi yani Selçuklu ordu kumandanı olan Yavlak Arslan’ın da birliklerini Selçuklu ordu sistemine uygun olarak tertip ettiğini ve yakın hizmetinde saraya (şahsına) bağlı gulâmların bulunduğunu söyleyebiliriz. Esasen Hüsameddin Çoban Bey, Kıpçak gençlerini hizmetine alarak yanında yetiştirmişti. Hatta bu gençlerden seçtiklerini, Selçuklu sarayına hediye olarak da göndermişti. Muhtemelen Bizans’tan alınan esirlerden, para ile satın alma usulünden ve hediye olarak gelen gençlerden de gulâm yetiştirmede yararlanılmıştır. O çağlarda Anadolu’da diğer Selçuklu devlet adamlarının da bu şekilde saray gulâmları bulunuyordu. Ayrıca Selçukluların Kastamonu havalisinde ikta sistemini uyguladıklarını ve bazı askerlere hizmet karşılığı mülk topraklar dağıttıklarını da biliyoruz. 84
Bu noktada Yavlak Arslan’ın, bugünkü Kastamonu, Taşköprü, Boyabat, Devrekâni, Seydiler, Ağlı, Küre, Daday, Azdavay, Araç gibi yörelerdeki köylerde meskûn Türk ahaliden de ikta usulüne göre asker topladığı bir hakikattir. Yavlak Arslan’ın, kuşatma için hazırladığı ordunun muharip mevcudunun ne kadar olduğunu kesin olarak bilemiyoruz. Ancak Moğolların Anadolu’da Selçuklular ve onlara tâbi idarelerin asker sayısını kontrol altında tuttukları göz önünde bulundurulursa, Yavlak Arslan’ın asker sayısının da belli bir miktarı aşmamış olması icap eder. Bu bağlamda Süleyman Pervâne’nin 1265’te Sinop’u 4 bin askerle kuşattığına ve Beylerbeyi Hatiroğlu Şerefeddin’in de 1277’lerde yine 4 bin civarında askerinin bulunduğuna göre, 1284 yılı itibarıyla Yavlak Arslan’ın bu rakamın üzerinde bir ordu toplama imkânı görünmemektedir. Sultan Mesud’un da Konya’dan özel bir yardım gönderme durumunun olmadığı anlaşılıyor. Ancak, Moğol baskısının her geçen gün arttığı Anadolu’da dağlık özelliğinden dolayı sığınma alanı olarak görülen Kastamonu havalisine neredeyse yarım asırdır kalabalık sayıda Türk boy ve topluluğunun, konargöçer Türkmen zümrelerinin göç edip vatan tutması, Yavlak Arslan’a asker kaynağının önemli bir kısmını bu yoldan sağlama imkânı sunmuş görünüyor. Nitekim XIII. yüzyıl ikinci yarısı boyunca Moğollara isyan teşebbüsünde bulunan bazı Türk ve Moğol ileri gelenleri Kastamonu Türkmenlerinin desteğini temine gayret göstermişlerdi. Ayrıca XIII. yüzyılın ünlü edip, şair, tarihçi ve coğrafyacısı İbn Saîd el-Mağribî (ö. 685/ 1286), Kastamonu kentine Türkmenlerin başkenti demiştir. İbn Saîd’in kaydına göre, XIII. yüzyıl ikinci yarısında Kastamonu bölgesinde 100 bin çadır Türkmen nüfusu yığılmıştı. Memlûk müellifi el-Kalkaşandî, Kastamonu’ya Kâ‘idetü’t-
84 Tosya’dan bir örnek olarak bkz.: Yakupoğlu, “II. İzzeddin Keykâvus Devrinde Tosya’da Selçuklu Mülk Toprakları ve Osmanlılar Devrinde Bunların Tımara Dönüşümü”, Tarih ve Uygarlık- İstanbul Dergisi, Sayı: 5 (Haziran 2014), s.49-63. C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
106 Türkmân (Türkmenlerin merkezi) adını vermişti. Yine aynı müellifin nakline göre Kastamonu Türkmenleri, Bizans’a karşı gaza faaliyetleri yürütmüşlerdi. 85
kabilelerinden oluştuğuna dair bir ifade geçmektedir. Yazıcıoğlu Ali’ye göre Selçukluların Sağ Kol Beylerbeyi Hüsameddin Çoban Bey, Kayı boyunun temsilcisi idi. 86 Gerçekten de Kastamonu’dan Çankırı’ya ve Bolu’ya kadar olan havalide Kayı isimli yer, mevki ve topluluk isimlerinin diğer boy isimlerine nazaran kabarık oluşu bu iddiayı destekler mahiyettedir. Bu noktada Yavlak Arslan döneminde de Kastamonu bölgesinde Kayı boyuna mensup teşekküller, her halde diğer boylara nazaran daha fazla asker çıkarmaktadır. Öncesinde geçtiği üzere İbn Bibi de Hüsameddin Çoban Bey’in Bizans gazalarında Kayı, Bayat ve Kıpçak yiğitlerine dayandığını yazmıştır. 1284 yılı itibariyle Yavlak Arslan’ın egemen olduğu vilayetlerden olarak bugünkü Taşköprü, Hanönü, Boyabat, Devrekâni, Seydiler, Ağlı, Küre, Daday, Azdavay, Pınarbaşı ve Araç gibi yöreler neredeyse tamamen Türk nüfusuyla meskûn durumdaydı. Ayrıca konargöçer Türkmenlerin de bölgede bir hayli nüfusu bulunmaktaydı. Bunların büyük kısmı Oğuz boylarına dayanmaktaydı. Özellikle Kayı, Bayat, Afşar, Bayındır, Beydili, Büğdüz, Çavundur, Çepni, Eymür, İğdir, Karaevli, Karkın, Kınık, Kızık, Salur, Todurga, Üreğir ve Yıva boyları yukarıda zikri geçen yöreler üzerinde kendi isimleriyle kayıtlı köyler kurmuştu. Yine Kastamonu bölgesinde varlığı Çobanoğullarına kadar uzanan Ağulu (bugünkü Ağlı), Akdoğan, Aktaş, Alparslan, Araplar, Arslanlu, Balabanlar, Baylar, Beysi, Bozat, Çatak, Kara Çomak, Alpı, Esen Gazi, Yürek-viranı, Karabaldır, Kavurga, Kara Tegin, Kuşçular, Saru Ömer, Muğan, Oruç Gazi, Tutaş, Kuşkara, Eceoğlu gibi köy isimleri ile Çoraklu Yörükleri, Hamidlü Yörükleri, Yusuflu Yörükleri, Kastamonu Yörükleri, Taşköprü Yörükleri, Araç Yörükleri, Saltuklu Yörükleri, Boyovası Yörükleri, Akyörük, Karayörük gibi topluluk isimleri de Kastamonu havalisindeki kesif Türk iskânına işaret ediyor. Karadeniz sahillerine paralel uzanan Küre dağları üzerinde ise Kıpçak
85 Bu kayıtlar için bkz.: R. Turan, “Türkmenlerin Anadolu’ya Gelişi”, Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve Türkmenler Sempozyumu Bildirileri, Tarsus 2000, s.244; Togan, Umumî Türk Tarihine Giriş, s.196-197; O. Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Boğaziçi Yay., İstanbul 1993, s.304; Cahen; Osmanlı’dan Önce Anadolu’da Türkler, s.240; Kopraman: “Memlûk Kaynaklarına Göre XV. Yüzyılda Kastamonu ve Çevresi”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu. Tebliğler, Ankara 1989, s.26; Karpov, İtalyanskiye morskiye respubliki i Yujnoye Priçernomorye v XIII-XV vv., s.56. 86 Abdullah Bakır, Yazıcızâde Ali’nin Selçuk-nâme İsimli Eserinin Edisyon Kritiği, Doktora Tezi, Marmara Üniv., İstanbul 2008, s.285. Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|