Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
Şöyle ki Mesud’un babası Sultan II. İzzeddin Keykâvus, 1278 yılında Kırım’da vefat etmiş, bunun üzerine oğullarından Mesud da diğer kardeşleri gibi Anadolu’ya geçerek (1279), yukarıda belirtildiği üzere Yavlak Arslan’ın desteği sayesinde Konya’da tahta oturarak tek başına Selçuklu sultanı olmayı başarmıştır (19 Şubat 1284). Mesud’u tahta çıkarttıktan sonra Kastamonu’ya dönen Yavlak Arslan, hızlı bir şekilde Gideros’un fethine hazırlık yaparken, sultan ise Konya’da hükümdarlığını sağlamlaştırmaya çalışıyordu. Ancak önceki Selçuklu sultanı III. Gıyâseddin Keyhüsrev’in annesi, iki torununu Konya’da Selçuklu tahtına çıkarabilmek için Argun Han nezdinde girişimlerde bulunmaktaydı. Ayrıca bu hatun, yanına Karaman ve Eşrefoğlu Türkmenlerini de çekmeyi başarmıştı. İşte Gideros’un fethi günlerinde Sultan II. Mesud, tahtı terke zorlanıyordu. Bu günlerde II. Mesud, Kayseri’de bulunurken, bahsi geçen hatun bu iki torununu Konya’da tahta çıkarmayı başarmıştı (7 Ramazan 683 / 17 Kasım 1284). 69 Çünkü ellerinde Argun Han’ın yarlığı bulunuyordu. Ancak yirmi gün sonunda bunların Konya tahtını terk etmek zorunda kaldıkları anlaşılıyor. Neticede Mesud, yeniden tek başına Konya tahtına çıkacaktır. Aynı günler itibariyle Bizans’ta yaşanan gelişmelere gelecek olursak, VIII. Mikhail Palaiologos (1258-1282) devrinde büyük devlet mevkiini yeniden sağlamak için orduya aşırı masraf yapılması Bizans ekonomisini çökertmişti. Büyük arazi sahiplerinin çok bulunduğu Tesalya’da meydana gelen çalkantılar ve Balkanlarda bitmeyen savaşlar, Bizans’ı yıpratmış ve onun ekonomisini tüketmişti. VIII. Mikhail’den sonra II. Andronikos (1282- 1328)’un başa geçmesiyle Bizans’ın inhitatı da başlamış kabul edilir. Bizans tarihi üzerine çalışma yapanlardan bazıları, Bizans’ın çöküş ve yıkılış sürecini II. Andronikos’la başlatmışlardır. 70 Bu dönemde artık Bizans, komşu devletlerin elinde oyuncak olacaktır. Çünkü Bizans’ın devlet yapısı temelinden çürümüştü. Uclardaki Türkmen beyliklerinin (Osmanlı, Germiyan, Menteşe vb.) doğuşu da Bizans’ın aleyhine olmuştur. Bizanslı tarihçi Pakhymeres’in nakline göre VIII. Mikhail, bütçedeki açığı kapatmak için Anadolu eyaletlerindeki halktan ve özellikle de Paphlagonia bölgesindeki ahaliden ağır vergiler istemişti. Bu vergileri ödeyemeyen ahali, kendileri için imparatordan daha iyi bir efendi olduklarına inandıkları Türklerin tarafına geçmeyi tercih etmişlerdir. Bunu fırsata çeviren Türkler de Bizans topraklarını ele geçirme işini sürdürmüşlerdir. Bu noktada Türkler, akınları sonrası geri dönmüyorlar ve ele geçirdikleri yerlere yerleşiyorlardı.
69 Tarih-i Âl-i Selçuk (Anonim Selçuknâme), s.53. II. Mesud’la ilgili genel bir değerlendirme için bkz.: Z. G. Öden, “Türkiye Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddin Mesud Hakkında Bazı Görüşler”, Belleten, C. LXI, Sayı: 231 (Ağustos 1997), s.287-300. 70 G. Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi, Çev. F. Işıltan, TTK, Ankara 1999, s.431,441,442. C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
98 İmparator 1282’de öldüğünde Bizans’ın Anadolu eyaletleri büyük oranda Türkler tarafından ele geçirilmişti. Hatta Ereğli ile İstanbul arasında kara bağlantısı Türklerin kontrolüne girmişti. Amasra çevresi de hemen hemen kara tarafından Türklerce tutulmuş durumdaydı. II. Andronikos’un ilk yıllarında Bizans ordusu devletteki toprak, vergi ve ordu sisteminin bozulmasından dolayı neredeyse tamamen ücretli askerlerden oluşuyordu. Bu da masrafları daha da arttırmıştır. II. Andronikos, ücretli askerlerin sayısını sınırlamak zorunda kalmıştır. Buna rağmen o yıllarda ücretli askerler artık maaşlarını alamaz durumda idiler. Bu nedenle bulundukları savunma bölgelerini bırakıyorlardı. Buraları ise ciddi bir direniş görmeksizin Türkler ele geçiriyordu. 71 1282’lerde başlayan büyük çözülmenin gerçek nedeni II. Andronikos’un şahsiyeti ve yetersizliği değil, içte ve dışta Bizans’ın sıfırı tüketmesi olmuştur. II. Andronikos devrinin bir özelliği de çok masraf gerektiren donanmanın muhafazası işinden vazgeçerek, Bizans’ın denizlerdeki güvenliğini müttefik Ceneviz kuvvetlerine bırakmak oldu. Zira 1284 yılında II. Andronikos, Sırplara karşı 80 gemiden oluşan bir donanma gönderdi, fakat bu donanma fırtınaya yakalanarak büyük ölçüde zarar gördü. 72 Böylece Cenova’ya iktisadi bağımlılık yükü, askerî bağımlılık ile daha da ağırlaşmış oldu. Kara ordusu da son derece tahdit olunmuştu. Bizans parasının ayarının düşmesi ile de ülkede pahalılık baş göstermişti. Zaten perişan durumda olan halk, II. Andronikos’un yeni yüklediği vergilerle iyice canından bezmişti. Bizans’ın gümrük gelirleri ise devletin kasasına değil, İtalyan deniz cumhuriyetlerinin kasasına girmekte idi. Silah gücüyle komşu devletleri durduramayan imparatorluk, devlet bütçesinden haraç vererek bu rakipleri engellemeye çalışıyordu. 73 İşte bu noktada vergi verecek durumda olmayan ahali Türklerin ilerleyişini tepkisiz, umursamaz ve belki de umut dolu gözlerle izlemekle yetiniyordu. 1270’lerde Türkiye Selçuklu Devleti’ni saran kaos ve Anadolu’da oluşan feodal ortam, beklenildiğinin tersine Bizans için olumsuz sonuçlar doğurmuştu. Başıboş kalan ve fiili olarak ne Konya’ya, ne de Tebriz’e bağlı bulunmayan Türk beyleri ve kabileleri birbirinin peşi sıra Bizans topraklarına akınlar düzenlemekteydiler. 1280 yılı civarında Türklerin Sakarya ve Menderes boylarına yaptıkları saldırılar Bizans için tehlikeli bir hal almıştı. Türkler bu bölgede sadece gelip geçici akınlarla yetinmeyerek
71 Y. Ayönü, Selçuklular ve Bizans, TTK, Ankara 2014, s.272,273. 72 V. A. Smetanin, “Rasxodı Vizantii na armiyu i flot (1282-1453)”, Antiçnaya drevnost i sredniye veka, Vıp. XII (1975), s.121. 73 Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi, s.446-448. Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|