Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. Selçuklu Fetih Faaliyetleri, Kastamonu Tarihi ve Diplomatik Gelenek Bakımından Gideros Fetihnâmesi’nin Değerlendirilmesi
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
Kısaca açıklayacak olursak, Salı günü, adı geçen ayın 8’inde
karşı tarafta bulunan, sağlamlık ve güçlülük açısından daha üstün olan diğer kalenin ahalisinin ahvali de bu şekilde ve bu tarzda oldu, onların günü perişan ve altüst olmuş bir duruma geldi. “Böylece zulmeden o toplumun kökü kesildi. Hamd, âlemlerin Rabbi Allah'a mahsustur” 64 . Rabbani yardım, İlahi tevfik ve zamanın padişahının – Allah onun mülkünü sürekli kılsın – şevketi ve saadeti ile böylesine ulu bir fetih ve büyük bir lütuf hâsıl oldu ve böylesine güzel bir diyar ve sevgili bir mekân müşriklerin tasarrufunun elinden kurtarılarak memalik-i mahrusanın (Selçuklu ülkesinin) – Allah onun genişliğini artırsın – arazisine
katılmış oldu. Allah subhanehu ve teala, dönemin padişahının saadet gölgesini memleket merkezi (payitaht) sakinlerinin başı üzerinde devamlı kılsın! Falan mahrusanın (ilgili memleketin) 65 emirleri, naipleri, memurları, ileri gelenleri ve muteberleri – Allah orayı korusun ve onların sağlamlığını sürekli kılsın – bu müjdeyi duyunca sevinçleri ve güvençleri artsın. İsmi yüce olan Ulu Tanrı’nın nimetine şükretmenin gerekli olduğunu bilsinler, ta ki [kendileri konusunda] inayetin artışına layık olsunlar inşallah”. 5. Selçuklu Fetih Faaliyetleri, Kastamonu Tarihi ve Diplomatik Gelenek Bakımından Gideros Fetihnâmesi’nin Değerlendirilmesi 5.1. Gideros’un Fethi Esnasında Uluslararası Düzeyde Siyasi Durum Gideros’un fetih tarihi olan 1284 yılı itibariyle gerek Anadolu’da, gerekse çevre memleketlerde büyüklü küçüklü bazı siyasi güçlerin durumu konumuzu yakinen ilgilendirmektedir. Özellikle İlhanlılar, Türkiye Selçukluları, Bizans, Trabzon Komnenleri ve Cenevizliler bu noktada dikkat çekmektedir. Çünkü bunlardan herhangi birisi fetih konusunda Yavlak Arslan’a destek olabilir ya da tam tersine engeller çıkartabilirdi. Yavlak Arslan, Gideros’un fethi ile ilgili hazırlık yaptığı günlerde İlhanlı ülkesinde yeni bir taht mücadelesi başlamıştı. Şöyle ki Moğol şehzadelerinden Kongurtay’ın Ahmed Teküder tarafından öldürülmesi ve Şehzade Argun taraftarı pek çok emirin tutuklanması Argun’u harekete geçirmiş ve ordu toplamaya başlamıştı. Ahmed Teküder de 100 bin kişilik bir ordu ile Argun üzerine hareket etmişti (Mart, 1284). Temmuz ayına kadar karşılıklı çatışmalar sürmesine rağmen iki taraf da birbirine üstünlük
klasik edebiyatımızda sözü edilir. Bkz.: İ. Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.59. 64 Kur’an-ı Kerim, En’âm suresi, 45. ayet. 65 Fetihnâmenin gönderileceği herhangi bir İslâm beldesi kastedilmektedir. C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
96 sağlayamamıştı. Nihayet Ahmed Teküder, Argun’un adamları tarafından tutuklanmış ve bilahare öldürülmüştür (10 Ağustos 1284). 66
atamalarda bulunarak ülke işlerini düzene koydu. Vezirliği Buka’ya verdi (15 Eylül 1284). Ahmed Teküder’in adamı olarak gördüğü Sâhib-i Dîvân Şemseddin’i kısa müddet sonra öldürttü (17 Ekim 1284). Şehzade Hülacü ve Şehzade Geyhatu Anadolu’ya gönderildiler. Bunlar Erzincan’da yaylak ve kışlak tuttular. Argun’un kendisi Sugurluk tarafına yöneldi. Argun, 22 Eylül 1284 tarihi itibarıyla Merağa civarındaki Kurbanşîre taraflarında idi. 16 Ekim 1284’te yine faaliyet halinde olan Argun, kışı Arran’da Mansûriye sarayında geçirmeye başladı. 67
geçtiği bir sırada İlhanlı tahtına Argun Han (1284-1291) çıkmıştır. Ancak Yavlak Arslan’ın bu değişikliği öğrendiğinde muhtemelen Gideros’un fethi tamamlanmış olacaktır. Yukarıda belirttiğimiz üzere Yavlak Arslan, fetihten bir süre önce Tebriz’de Ahmed Teküder’le görüşmüş ve muhtemelen Kastamonu havalisinde, özellikle de Karadeniz sahillerindeki son Bizans kalelerine karşı yapacağı fetih organizasyonu için onunla istişare etmiş, hatta onayını almıştır. Belki de ismi geçen İlhanlı hükümdarının Müslüman oluşu da Hristiyanlar aleyhine bu cihâd faaliyetinin onayının alınmasında etkin olabilir. Bunun gibi önceki yıllarda da Selçuklu veziri Süleyman Pervâne, Sinop’un Trabzon Komnenlerinden alınması için Hülagu Han’dan yarlık almıştı. 68 Argun Han’ın da tahta çıktıktan sonra bu fetih olayına olumsuz tepki verdiğine dair bir emare görünmemektedir. Gideros Fetihnâmesi’nde Yavlak Arslan’ın bu fethi, Gıyâseddin Ebû’l- Feth Mesud b. Keykâvus’un saltanat günlerinde gerçekleştirdiği ifade edilmiştir. Bu şahıs Türkiye Selçuklularının son hükümdarlarından II. Mesud olup, Gideros’un fethi sırasında henüz çiçeği burnunda Selçuklu sultanıdır.
66 Reşidüddin Fazlullah, Câmiu’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı), Çev. İ. Aka, M. Ersan ve A. H. Khelejani, TTK, Ankara 2013, s.128-148; Ebû’l-Ferec İbnü’l-İbrî, Tarihu Muhtasari’d- Düvel, Çev. Ş. Yaltkaya, Maarif Matbaası, İstanbul 1941, s.59-61; Erdem, “İlhanlılarda Ahmed Teküder Dönemi ve Selçuklular”, s.109-110; Krş.: Abû’l-Farac Tarihi, C. II, s.610. Yazılışı o günlerde sona eren ve dönemin ünlü âlimi Kutbeddin Şirazî tarafından kaleme alındığı anlaşılan Ahbâr-ı Moğûlân adlı tarihî eserde Ahmed Teküder’in öldürülme tarihi 25 Cemaziyelevvel 683 / 9 Ağustos 1284 senesi Salı günü, Argun’un tahta çıkış tarihi ise 28 Cemaziyelevvel 683 / 12 Ağustos 1284 senesi Cuma günü olarak ifade edilmiştir: Ahbâr-ı Moğûlân der Enbâne-i Kutb, Be kûşiş-i İ. Afşar, Kitâbhâne-i Âyetullah Mar‘âşî, Kum 1389, s.65. 67 Aksarayî, Müsâmeretü’l-Ahbâr, s.111-113,115; Reşidüddin, Câmiu’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı), s.151,152,156. 68 S. P. Karpov, İtalyanskiye morskiye respubliki i Yujnoye Priçernomorye v XIII-XV vv. Problemı torgovli, İzdatelstvo MGU, Moskva 1990, s.49. Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|