Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.2. Yavlak Arslan’ın Fethe Hazırlandığı Gideros ve Çevresinin Coğrafi-Stratejik Konumu
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
kalıcı fetihlere hız vermişlerdi. 74 Örneğin, 1282’de Menteşe Bey’in kumandası altındaki Türk kuvvetleri, Menderes kenarında Tralles (Aydın) ile bunun yakınındaki Nyssa (Sultanhisar) kalelerini zapt etmişlerdi. 75 Bu
çerçevede Gideros Fetihnâmesi’nde zikri geçen “son zamanlarda” yapılmış olan Selçuklu fetihlerinden kasıt, Bizans’ın içinde bulunduğu çöküş süreciyle ilgili olmalıdır. Bu süreçte Yavlak Arslan’ın Gideros’un alınması öncesinde de Bizans aleyhinde Kastamonu havalisinde, özellikle de Karadeniz kıyıları istikametinde akınlar tertip ettiğini ve bazı hisarları fethettiğini düşünebiliriz. Bu bağlamda Türkmen kitlelerinin Uc’lara yığılmasını ve fetihlerini Bizans müellifi Nicephorus Grigoras şöyle nakletmektedir:
“Moğol İstilası Türklerin felaketine değil saadetine hizmet ediyor, Paphlagonia (Kastamonu ve havâlisi) ve Pamphylia (Göller) bölgesinden akan Türkmenler Bizans topraklarını yağmalıyorlardı.” 76
Trabzon Komnen Devleti’nin durumuna gelince, bu devlet 1254’te Selçuklulardan ele geçirdiği Sinop’u 1266’da yeniden Selçuklulara kaptırmıştı. Buradan anlaşıldığına göre Trabzon İmparatorluğu, bu tarihten sonra Samsun’un batısında bulunan bütün Karadeniz kıyılarını kaybetmişti. I. Manuel’in ölümüyle yerine büyük oğlu II. Andronikos (1263-1266)’un geçmesiyle birlikte Trabzon Komnenleri tarihinde kırılma noktası yaşanmış, devletin her alanında çöküş başlamıştır. Bu dönemde Trabzon Komnenlerinin siyasi ve ekonomik gücü büyük oranda Tebriz’e bağlıydı. Fakat Trabzon Komnenleri ile İlhanlıların iyi ilişki içinde olmaları, Yavlak Arslan’ın Gideros’u fethetmesini önleyemeyecektir. Trabzon Komnen hükümdarı II. Ioannis Komnenos (1280-1297) zamanı dış politikasında, İstanbul’daki Palaiologos hanedanıyla ilişkilerde olumlu değişikler yaşandı ve hatta müttefikliğe varan münasebetler oluştu. II. Ioannis, Bizans’ın imparatorluk unvanı olan “Romalıların İmparatoru” iddiasından vazgeçti. 77
Trabzon Komnenlerinin aralarındaki buzların eridiği görülmekte ve bu husus, Trabzon’dan Gideros’a askerî yardım gönderilmesinin sebeplerinden birini teşkil etmektedir. Buna ilaveten Gideros’un Türklerce fethi, Trabzon’u
74 K. V. Belıy, “Vzaimootnaşeniya Vizantii i İkoniyskogo sultanata v pravleniye Mixaila VIII Paleologa”, Materialı po arxeologii i istorii antiçnogo i srednevekovogo Krıma, Vıp. III, Sevastopol-Tümen 2011, s.307-308; Smetanin, “Turetskoye naşestviye i voyennıye izderjki Vizantii (1282-1453)”, Antiçnaya drevnost i sredniye veka, Vıp. XIII (1976), s.97. 75 Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. I, TTK, Ankara 1988, s.54. 76 O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s.508; Togan, Umumî Türk Tarihine Giriş, s.259. 77
Üniv., 2009, s.161-180; Karpov, “Trapezundskaya imperiya v Vizantiyskoy istoriçeskoy literature XIII-XV vv.”, Vizantiyskiy vremennik, Tom XXXV (1973), s.154-164. C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
100 batıdan biraz daha kopartacaktır. Bu da yardım gönderilme nedenlerinden bir diğeri olabilir. 1261 ve 1267’de VIII. Mihail Palaiologos ile imzaladıkları antlaşmalar sayesinde Karadeniz’de hareket serbestliği kazanmış olan Cenevizlilere gelince, bunların bölgede kendilerine üsler ve koloniler kurma peşinde olup, Gideros’un Türklerce fethine kayıtsız kaldıkları veya en azından kalenin savunmacılarına hiçbir fiili yardımda bulunmadıkları görülmektedir. 78 Aynı dönem itibariyle Haçlılara gelince, Memlûk sultanı Baybars’ın ve halefi olan Kalavun’un Haçlılar aleyhine gerçekleştirdikleri fetihler sayesinde bunların da Orta Doğu’daki varlığı artık sona ermekte idi.
Antik Çağ kaynaklarına göre, bir Hellen yerleşkesi olan Gideros o dönemlerde ticaret ve liman kenti olarak bilinmekteydi. 79 Türk fethinin gerçekleştiği 1284 yılı itibariyle Gideros, Bizans’ın elinde idi. Fetihnâmede bu durum Gideros’un Fasilius vilayeti hudutları içinde bulunduğu şeklinde ifade edilmiş olup, Fasilius vilayeti tabiriyle Bizans’ın kastedildiğine daha önce değinmiştik. Gideros’un coğrafi konumuna ve stratejik mevkiine göz atacak olursak, burası o tarihte Karadeniz sahillerinde Bizans’ın doğudaki son kalesi olup, buna mukabil Türklerin aynı sahillerde ele geçiremedikleri en önemli müstahkem mevkilerden biri idi. Nitekim Kastamonu’nun fethine yer veren Saltuknâme’de, Sarı Saltuk ve Atabey Gazi ile mücadele eden yöredeki Bizanslı kale tekfurları sıralanırken, Cide ve Mesed’le birlikte Gideros tekfuru da anılmıştır. Atabey Gazi, bu tekfurların başlarını uçurmuştur. 80
Günümüzde ise Gideros, Kastamonu iline bağlı Cide ilçesi sınırları içinde olup, ilçe merkezinin 11 km. batısında deniz kenarında bulunmaktadır. Burası, yaklaşık 130 metre genişliğinde bir ağız vasıtasıyla denizle irtibatı olan bir koydan oluşmaktadır. Yukarıdan bakıldığında tam bir çanağa benzeyen bu koyun doğudan batıya uzunluğu 540, kuzeyden güneye genişliği ise 300 metre civarındadır. Elbette ki bu rakamda, fethin gerçekleştiği 1284 yılında yani günümüzden 734 yıl önce suyun seviyesi ve arazinin (iki adet kalenin) durumuna göre birkaç metre oynama bulunabilecektir.
78 Cenova Cumhuriyeti’nin bu yıllarda bölgedeki politikası için bkz.: Ş. Turan, Selçuklulardan Bizans’ın Sona Erişine Türkiye – İtalya İlişkileri I, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000, s.42,43,44,45,57,58,59. 79 M. Karasalihoğlu, “Antikçağ Kaynaklarında ve Sonraki Seyahatnamelerde Kastamonu Kıyıları”, Mediterranean Journal of Humanities, C. IV, Sayı: 2 (2014), s.153-154. 80 Yakupoğlu, “Kastamonu Adının Ortaya Çıkışı…”, s.206,207. Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|