Conference committees conference chairs c

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

 

1680

 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

olaraq  1974-cü  ildə  başlanıldı    Mingəçevir  su  anbarının    və  bu  SES-dən  çəkilən  elektrik  xətlərinin, 

Yuxarı Qarabağ kanalının ərazidə mövcudluğu bu layənin reallaşdırılması üçün vacib amillərdən idi.  

     Ümumiyyətlə  ötən  əsrin  70-ci  illərində  respublikda  mövcud  enerji  sistemlərinin,  onların 

istehsal  gücünün,  maddi-texniki  bazasının  möhkəmləndirilməsi  ilə  bərabər,  yeni  stansiyaların  da 

tikintisinə  başlanılmışdır.  1971-ci  ildə  Araz  çayı  üzərində  gücü  220  MVt-a  çatdırılmış  Sərsəng  su 

anbarı  və  gücü  50  MVt  olan  eyni  adlı  su  elektrik  stansiyası  istifadəyə  verilmişdi.  Keçmiş  Sovetlər 

İttifaqında həcminə və görülən işlərin miqyasına görə nəhəng tikintilər sırasında duran DRES Cənubi 

Qafqazın  ən  böyük  enerji  müəssiəsidir.  Bu  müəssisənin  Azərbaycanda  tikilməsi  keçmiş  Sovet 

rəhbərliyində  heç  də  birmənalı  qarşılanmayıb.  Stansiyanın  Gürcüstan  və  Özbəkistan  SSRİ-də 

tikilməsinin  tərəfdarları  daha  çox  olub.  DRES-in  Azərbaycanda  tikintisinin  reallaşdırılmasının 

əleyhdarları  müxtəlif  bəhanələr  gətirərək  daha  çox  olub.  Hətta  SSRİ  Energetika  nazirinin  müavini 

A.Dyakov    bu  məsələ  ilə  bağlı  keçirilən  müşavirədə  “DRES-i  işlətmək  Azərbaycanın  xörəyi  deyil” 

ifadəsini  işlətmişdir.  Əlbəttə  ki,  əsl  səbəb  gizli  imperiya  siyasəti  idi.  İttifaq  ölkələrinin  tam  olaraq 

inkişafı,  tərəqqisi  SSRİ-nin  hakim  dairələrinin  maraq  dairəsində  deyildir.  Lakin  H.Əliyevin  bu 

məsələlərlə bağlı qətiyyətli mövqeyi respublikada bir deyil iki güclü elektrik stansiyasının tikintisinə 

imkan  yaratdı.  DRES-in  tikintisi  baş  podratçı  olan  “Azərenerjitikinti”  trestinin    DRES  tikinti 

quraşdırma  idarəsinə,  “Qafqazenerjiquraşdırma”  tresti  Mingəçevir  quraşdırma  sahəsinə  və  digər 

podratçı  təşkilatlara  həvalə  edilmişdir.  DRES-in  texniki  layihəsi  Ümumittifaq  İstilik  Elektrik 

Stansiyalarını  Layihələndirmə  İnstitutunun  Orta  Asiya  şöbəsinin  kollektivi  tərəfindən  hazırlanmışdı. 

Qeyd  edəki,  bu  layihə  institutu  1954-cü  ildə  Daşkənddə  yaradılmış  və  1961-ci  ildən  yuxarıda  qeyd 

etdiyimiz ad altında öz fəaliyyətini davam etdirmişdir. Bu tikintinin hazırlıq mərhələsi üçün 5 milyon 

manatlıq iş görülmüşdü. Azərbaycan KPMK-nın I katibi H.Əliyevin Azərbaycan DRES-nə diqqət və 

qayğısı böyük olmuşdur. H.Əliyev dəfələrlə respublika partiya təşkilatlarının ali məclislərində, fəallar 

yığıncağında DRES-in iqtisadiyyatımız üçün cox mühüm rol oynayacağını qeyd etmişdir. Azərbaycan 

DRES respublikamızın həyatında yeni texniki yüksəlişin bariz nümunəsi olduğu kimi onun tikintisində 

həddindən  artıq  mühəndis  səyi,  elmi  axtarışlar,  səmərələşdirci  təkliflər  və  ixtiralar  həyata 

keçirilmişdir.  DRES  öz  layihəsinin  orijinallığına  və  bir  çox  texniki,  texnoloji  xüsusiyyətlərinə  görə 

keçmiş  ittifaqda  əvvəlki  İstilik  Elektrk  Stansiyalarından  fərqlənən  bir  layihə  olmuşdur.  Qeyd 

edilməlidir ki, stansiyada quraşdırma işləri görülərkən təkcə yeni texnikanın tətbiqi sayəsində layihə 

dəyərinə nisbətən iki milyon vəsaitə qənaət edilmişdir. DRES əməkçilərinin işə yaradıcı, məsuliyyətli 

münasibəti  tikintinin  bütün  sahələrində  hiss  olunmuşdur.  Energetika  təcrübəsində  ilk  dəfə  olaraq  50 

ton  yük  qaldıra  bilən  böyük  kran  yerdən  on  beş  metr  hündürlüyündə  qoyulmuşdur.  Şəhər  və  ətraf 

ərazilərin  atmosfer  çirklənməsinin  qarşısını  alamaq  məqsədilə  330  metrlik  hündürlükdə  qoyulmuş 

dəmir-beton boru Azərbaycanda ən hündür tüstü borusudur. Qeyd edək ki, boru Leninqradda (Sankt-

Peterburqda) hazırlanmışdır. 

    Azərbaycan  DRES-in  buraxılışı  ərəfəsində    Azərbaycan  KP  MK-nın  I  katibi  H.Əliyev  20 

oktyabr  1981-ci  ildə  Mingəçevirdə  olmuş,  stansiyanın  ilk  blokunun  vaxtından  əvvəl  tikilib  başa 

çatdırılmasını böyük cəsarət, fədakarlıq və vətənpərvərlik kimi yüksək qiymətləndirmişdir. H.Əliyev 

bu  müəssisəni  tükənməz  həyat  çeşməsi  adlandırmış  Zaqafqaziyanın  (Cənubi  Qafqazın)  bu  nəhəng 

enerji  müəssisəsinin  məhz  Azərbaycanda  tikilməsini  gələcək  nəsillərə  böyük  töhfə  olduğunu  qeyd 

etmişdir. DRES-in tikilməsi respublikada bu sahə üzrə yerli energetika, mühəndis, inşaatçı  heyət üçün 

böyük  təcrübə  məktəbi  oldu.  Eyni  zamanda  bu  sahə  üzrə  milli  mütəxəssislərin  ehtiyat  fondunun 

yaradılmasında  mühüm  rol  ounadı.  DRES-in  sonuncu  8-ci  bloku  1988-ci  ildə  istifadəyə  verilmişdir. 

Həmçinin  bu  tikinti  Mingəçevir  ərazisində  yeni  yaşayış  qəsəbəsinin  salınması  üçün  zəmin  yaratdı. 

Energetiklər adlanan bu qəsəbədə sənayenin. tikintinin, səhiyyənin, təhsilin, mədəniyyətin, rabitənin, 

ticarətin və ictimai iaşənin geniş şəbəkələri işə düşümüşdür. 

  Qeyd edək ki, Mingəçevir DRES və Şəmkir SES istifadəyə verilməmişdən əvvəl respublikamız 

enerjiyə  olan  tələbatını  digər  itifaq  ölkələrindən  alınan  enerji  ilə  ödəyirdi.  Lakin  80-ci  illərin 

ortalarından  etibarən  Azərbaycan  enerji  ixrac  edən respublikalardan  biri  oldu. Respublikada elektrik 

enerjisi istehsalı  11,5  dəfə artaraq  1940-cı ildəki  1,8 milyard  kVt  saatdan  1985-ci ildə  20,7  milyard 

kVt saata çatdırıldı. 

   Bəhs olunan dövrdə həyata keçirilən enerji proqramı təkcə yeni enerji stansiyalarının istismara 

verilməsi ilə kifayətlənmirdi. Bu sahə üzrə lazımi material, qurğu hissə və avadanlıqların təminatını 

həyata  keçirmək  məqsədilə  Bakı  transformatorlar,  Elektrk  lampaları,  Keşlə  qazan  qurğuları, 

---