D ə d ə qorqudara ş d ı rmalar ı • Folklor, Mifologiya və Etnoqrafiya • Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya

132
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
göz açıb. 
Şair “Şeyx Məhəmməd” adlı əsərində məhz özünəməxsus bir sə-
liqə ilə Şeyxin ideallarına bağlı olduğundan söz açır. Fəqət, şairin 
artıq boya-başa çatdığı illərdə də ö böyük insanın arzularının çiçək 
açmaması, bu elin-obanın hələ sağlığında o odlu vətənpərvərin qəd-
rini bilməməsi onu dərindən düşündürür. O böyük insanın gözlədiyi 
saatın nə üçün vaxtında səslənməməsi, əkdiyi ağacların qol-budağa 
dolmaması köksündə yaralar doğuran təəsüf hisslərinə çevrilir.
Amma neçün,
Vədə etdiyin
Saat çalmadı,
Nədən əkdiyin ağac
Dal-budaq salmadı, −
Yaralar sağalmadı? (4, 38 ).
“Goz yaşı” şerində görüb şahidi olduqlarını sadəcə olaraq tərən-
nümdən başlayan şairin söz karvanı nəticə etibarilə ab-havasından 
nisgil, həsrət yağan bir mənzil başına gətirib çıxarır. Bu, keçmişə sə-
daqətdən, ömrün dünəninə məhəbbətdən doğur. Bu yadetmə, dünənə 
boylanmış o qədər səmimi və təsirli təsvir edilir ki, hətta lirik qəh-
rəmanı da kövrəldir. Gözlərini doldurur. Başlıca ideya belədir desək 
yanılmarıq: dünəni qiymətləndirməyi bacarmayanların sabahı da ola 
bilməz. 
Xatirə gəldikdə,
Hər yolçu
Çarəsiz
Bir ləhzə o keçmiş 
   
günlərə dönəcək,
Gözü nəmlənəcək,

---

133
Papirosu
Əlində sönəcək. (4, 67 )
Həmid Nitqinin qələmindəki lirik vüsət bəlkə də bütün yaradıcı-
lığını əhatə edəcək qədər imkanlıdır. O, özünün sevgi hisslərini bir-
başa izhar etməkdən çəkinir. Bu yolla gedərsə, ifadələrinin bərəkə-
tini, rahiyəsini itirəcəyindən ehtiyat edir. Bu yerdə o, mən sənin daş 
qəlbinə Kəbə demişəm,gözlərini ümman bilmişəm də, deyə bilərdi. 
Amma o:
−Daş qəlbinə Kəbə deməm,
Gözlərinin dənizində
Yelkənlər açıb getməm...
Sevda deyilmi! − deyir (4, 108 ).
Həmid  Niqinin  şeirləri  Güney  Azərbaycan  türk  ədəbiyyatının 
üfüqlərinin Türkiyəyə, quzey Azərbaycana, Avropaya qədər geniş-
ləndirən bir dərin mədəniyyətə, müasir insanın qayğılarına, inkişaf 
etmiş bir şeir dilinə, duyğu yüklü, sehirləyici bir təsirə malikdir. 
Biz bu şeirlərdə çağdaş Türk poeziyasının gəlib çatdığı mərhələ-
ni görürük.
Ədəbiyyat
1.  Akpınar.Y. Her rengden, Dünenden bugüne. Ankara, “Aytan”, 1996, s. 193.
2.  Qarayev. Y.  “Azərbaycan  ədəbiyyatı  19  və  20-ci  yüzillər”  Bakı,”Elm”  , 
2002, s. 737.
3. Nəbioğlu. S. “Başlıca meyar əməldir”. “Ədəbiyyat qəzeti”, 1991, 28 iyun, 
s. 8.
4. Nəbioğlu. S. Həmid Nitqi.Seçilmiş əsərləri. Bakı, “AVRASİYA PRESS”,       
2005, s. 150.
5. Nitqi. H. “Ana dili – Sevgili dil”. “Ədəbiyyat qəzeti”, 1991, 8 mart, s. 5.
Folklor, mifologiya, etnoqrafiya

---

134
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
Резюме
                        
           Наргиз Мирза-заде 
Гамид Нитги сыграл своеобразную роль в развитии поэзии Азербайджана 
и  обогатиль  его  своей  лирикой.  Лирика  Гамида  Нитги  обладает  богатой 
культурой,  чарующим  стихотворным  воздействием    и  отвечает  проблемам 
современного человека.
Ключевые  слова:  поэзия,  стиль,  творчество,  поэт,  литература, 
лирический.
Summary
                                   
Nargiz Mirzazade
Hamid Nitgi has played an important role in the development of Azerbaijani 
poetry, it also enriches it with his own lyrics. Lyrics Hamid its rich culture, care 
of modern man, evolved in the development of poetic language, equipped with 
magical powers.
Keywords: poetry, style, activities, poet, literature, lyrical. 

---

135
Səidə Məmməmdova,
AMİ-nin magistri
N.HƏSƏNZADƏNİN DRAMATURGİYASINDA
MÜASİRLİK VƏ TARİXİLİK
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə əsasən lirik şair kimi daxil olmuş 
N.Həsənzadə  həm  də  teatr  tariximizdə  özünəməxsus  yer  tutmuş-
dur. 80-ci illərdən etibarən onun pyesləri tamaşaya qoyulur. Onun 
müxtəlif  teatrlarda  beş  mənzum  pyesi  tamaşaya  qoyulub:  “Bütün 
şərq bilsin” 1982-ci ildə Sumqayıt Dövlət Teatrında, “İmzalar içində 
” 1980-ci ildə Şəki Dövlət dram Teatrında, “Nabat xalanın çörəyi” 
1989-cu ildə Mingəçevir Dövlət Dram Teatrında, “Atabəylər” 1984-
cü ildə, “Pompeyin Qafqaza yürüşü” 1997-ci ildə Akademik Milli 
Dram  Teatrında.  Bu  pyeslərin  əksəriyyəti  tarixi  mövzuda  qələmə 
alınıb, uzaq və yaxın tarixi keçmişi əks etdirir. Nəriman Həsənza-
də “Atabəylər”, “Pompeyin Qafqaza yürüşü”, “Midiya sarayı” dram 
əsərlərini  tarixi  mövzuda  yazmışdır.  Təcrübələr  göstərir  ki,  tarixi 
səhnəyə gətirmək, onu səhnədə canlandırmaq həm müəllifdən, həm 
də rejissor və aktyorlardan böyük istedad, tarixi bilik və savad tələb 
edir. Tarixi mövzuda mənzum pyes yazmaq olduqca çətindir.
Ədəbiyyatımızda  mənzum  tarixi  dramların  ən  qiymətli  nü-
munələrini  Azərbaycan  romantizminin  banilərindən  olan  Hüseyn 
Cavid  və  xalq  şairi  Səməd  Vurğun  yaratmışlar.  Hüseyn  cavidin 
“Xəyyam”,  “Peyğəmbər”,  “Topal  Teymur”  kimi  əsərləri,  Səməd 
Vurğunun “Vaqif” mənzum tarixi dramı bu səpkidədir. Səməd Vur-
ğunun  “Vaqif”  mənzum  tarixi  dramının  yarandığı  vaxtdan  (1938) 
sonra, təxminən qırx ildən artıq zaman ərzində bu janrda sanballı bir 
əsər meydana çıxmamışdır. Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin “Ata-
bəylər” (1984) mənzum tarixi dramı ilə bu boşluq doldurulmuşdur. 
Folklor, mifologiya, etnoqrafiya

---