D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I. Dünya Savaşı’ndan Sonra Macar Turancılığı
106 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z ihracatının yaratılıp geliştirilmesiyle artacak itibarımız sayesinde gücümüz, istiklalimiz ve egemenliğimizin temeli olacak.” 26 Gyula Pekár Turan Çalışması [Turáni Munka] adlı başkanlık açılış konuşmasıyla Macar Turancılığının politik hedeflerini belirliyordu: “Savaş öncesi Turanizm savaş fırtınasında artık bir gerçekliğe dönüştü; Turanlı kardeş milletlerin dayanışması Macar- Türk-Bulgar ittifakıyla vücut buldu. Ancak bunun sadece başlangıç olması gerekir. Macar milletinin ödevi Türklerle ve Bulgarlarla birlikte Uzak Asya’dır ve uyuyan Turanlı milletleri uyandırmak ve bu vasıtayla büyük Turan birliğini gerçekleştirmektir.” 27 21 Kasım 1916’da Osmanlı İmparatorluğu’nda araştırma yapan Macar bilim adamları için İstanbul’da İstanbul Macar Enstitüsü kuruldu [Konstantinápolyi Magyar Intézet]. Enstitüde burslu Macar öğrenciler öğrenim görüyordu. Ayrıca yine bu öğrencilerin barınmaları için İstanbul’da bir ev de kiralandı. Öğrencilerin çalışmalarının pek çoğu Macaristan’da yayınlandı. 28 I. Dünya Savaşı’ndan Sonra Macar Turancılığı 1920 yılında Macaristan’daki Turancılık hareketi iki gruba ayrıldı. Biri Pál Teleki’nin başkanlığını yaptığı Kőrösi Csoma Cemiyeti [Kőrösi Csoma Társaság] idi. Kont Pál Teleki’ye göre Turan bir dil bilimsel ya da antropolojik bir kavram değil sadece bir coğrafi terimdi. Turan milletleri vardı; ancak bunlar dil ve kökenle değil, ortak yaşam biçimleri dolayısıyla özdeşlik gösteriyordu. Bu nedenle Teleki ve arkadaşları 1920’den itibaren Turan kavramını coğrafi anlamda kullandılar. Diğer grup başkumandan Jenő Cholnoky idaresindeki Macar Turan Birliği [Magyarországi Turán Szövetség] idi. Macar Turan Birliği’ne göre Batı kültüründeki “uzvî maraz” nedeniyle Macarlığın, Hristiyan millî temele dayanarak ırk düşüncesini güçlendirmesi gerekiyordu: “Doğudan, henüz bencillik tarafından hastalık bulaştırılmamış ırkdaşlarımızdan Avrupa için yeni fikirler öğrenelim, bu vasıtayla Hristiyan dünya anlayışımızı öyle güçlendirelim ki, bu yeni dünya görüşü sadece bizi iyileştirmekle kalmayıp bizimle münasebetleri bulunan Batıyı da etkilesin.” 29 Anlaşılacağı üzere cemiyet, politikasını köken bilincinin geliştirilerek Macarlığın maddi ve manevi temellerinin güçlendirilmesi olarak belirliyordu. Kurum, hedeflerine uygun sonuçlara ulaşacaktı. Nitekim I. Dünya Savaşı sırasında Macar-Türk ilişkileri büyüdü. Macar-Türk Ekonomi Birliği [Magyar-Török Gazdasági Egyesület] bu dönemde kuruldu. Türk öğrencilerin Macaristan’da özellikle ziraat alanında öğrenim görmeleri için seferberlik yapıldı. Böylece iki yüz Türk öğrencinin yanı sıra Arnavut, Bulgar, Boşnak öğrenciler de Macar okullarına kaydoldular. Bu sayede 1916 ve 1924 yılları arasında yılda yüz-yüz elli Türk, otuz- kırk Boşnak öğrenci Macar okullarında öğrenim gördü. 30 107 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ Öte yandan Éva Nagy Kincses’in çalışma- sından anladığımız kadarıyla Kőrösi Csoma Cemi- yeti Ekonomi Bölümü [Kőrösi Csoma Társaság Gazdasági Szakosztálya] doğuya doğru ekonomik genişleme, hatta göç üzerinde çalışmalara ağırlık verdi. 31 Trianon Barış Antlaşması’nın yarattığı şok neticesinde Macar Turancılığı bilimsel içeriğini kaybetmeye başladı. Dönem gelişmelerinin Turancı fikirde yarattığı etkiye ilişkin Macar tarih yazımının önemli isimlerinden Balás Béla Szépvízi ve Sándor Márki’nin notları dikkat çekicidir: “Avrupa Sanskritçede kara toprak anlamına geliyor. Batıyı dinlemeleri ve batıya doğru bakmaları Turan milletlerinin çöküşüne neden oldu. Avrupa nankör, Macar’a ne borçlu olduğunu unuttu.”… “Batı kültürü çökmüş, Turan kültürü çok daha eski, hatta Avrupa kültürünün her bir öğesi son safhada Turan kökenli.”… “Daha iyi temellendirmek gerekirse; birleşik ya da en azından dayanışma halindeki Turanlıların irfanının ve bütün gayretlerinin en batıdaki merkezinin Macaristan olması için Attila’nın bin beş yüz, Cengiz Han’ın yedi yüz yıllık planı dirilebilir.” 32 Budapeşte’de Attila’nın atlı heykelinin dikilmesi de tam bu sırada planlanıyordu. Buna göre Margit ve Lánchíd köprüleri arasında yapay bir ada oluşturulup buraya meydan okurcasına batıya doğru bakan Attila ve atının heykeli yerleştirilecekti. I. Dünya Savaşı’nın yarattığı sarsıntı neticesinde Macar Turancılığının Turan milletlerinin işbirliğine dayalı olma anlayışı güçlendi. 1925’ten itibaren Turani soyunu kanıtlamak amacıyla Macaristan’da kafatası ölçümleri ve kan grubu araştırılmaları da yapılmaya başlandı. Ancak bu durum başta Yahudiler olmak üzere Macaristan’daki azınlıklarda kaygı uyandırmaya başlamıştı. Bununla birlikte Turancı fikirler Japonya’da ilgiyle karşılandı. Japonya’nın Budapeşte Büyükelçisi Juichiro İmaoka ve Benedek Balogh Barátosi tarafından 1927’de Daido [Büyük Fazilet] adında bir Turan cemiyeti kuruldu. Kültürel, politik ve ekonomik işbirliği planları ve ayrıca Macar-Japon ortak kökeni cemiyet bünyesinde kabul edildi. Hatta bu dönemde Viyana Büyükelçisi Tani Masajuki’nin girişimleriyle Sovyetler Birliği’ne karşı bir Macar-Japon casus ağı kurulması da gündeme getirildi. 33 Turanizm dünya savaşları döneminde Macar-Bulgar- Türk ilişkilerine ayrı bir kutsiyet ve ortak bir köken addetmeye çalıştı. Ancak Macar politikasını ilgilendiren çıkar ilişkileri göz önüne alındığında Turancılık, bir kardeşlikten çok savaşların verdiği yıkımdan Macarların bir çıkış noktası arayışıydı. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|