DahiveDindar indd

•43•

genlerin günötelerinin sükûnetinden, hatta kuyruk-

lu  yıldızların  en  uzak  günötelerinden,  eğer  bu  gü-

nöteler de sükûnette iseler, anlaşılacağı gibi hassas 

bir biçimde uzaklıkların kareleri ile ters orantılı ola-

rak azalır. Fakat şimdiye dek yerçekiminin bu özel-

liklerinin nedenini görüngülerden keşfetmeyi başa-

ramadım ve ben bir hipotez uydurmayacağım. Zira 

görüngülerden çıkarsanamayan her şeye hipotez de-

nilmelidir ve hipotezlerin ister metafiziksel ister fi-

ziksel  olsun,  ister  okült  ister  mekanik  niteliklerde 

olsun, deneysel felsefede yeri yoktur. Bu felsefede 

tikel  önermeler  görüngülerden  çıkarsanır  ve  daha 

sonra tümevarım yolu ile genelleştirilirler. Cisimle-

rin nüfuz edilmezliği, devingenliği ve itici kuvveti 

ve hareket ile yerçekimi yasaları bu şekilde keşfe-

dilmiştir. Ve bizim için yerçekiminin gerçekten var 

olması  ve  açıkladığımız  yasalara  göre  davranması 

yeterlidir ve yerçekimi göksel cisimlerle denizimi-

zin tüm hareketlerini açıklamak için gerektiği gibi 

hizmet eder. 

Ve şimdi kesinlikle en gizli, bütün cisimlere ya-

yılan ve içlerinde gizlenen Ruh hakkında bir şeyler 

ekleyebiliriz ve bu Ruh’un kuvveti ve eylemi aracı-

lığı ile cisimlerin parçacıkları yakın mesafede bir-

birlerini çekerler ve eğer bitişikseler birbirlerine tu-

tunurlar  ve  elektriksel  cisimler  komşu  zerrecikle-

ri çekerek ya da iterek daha büyük uzaklıklara etki 

---

•44•

ederler; ve ışık yayılır, yansır, kırılır, saptırılır ve ci-

simleri ısıtır ve tüm duyum uyarılır ve hayvan vücu-

dunun tüm parçaları istencin emriyle hareket eder-

ler, diğer bir deyişle, bu Ruh’un sinirlerin katı lifle-

ri boyunca dış duyu organlarından beyne ve beyin-

den kaslara karşılıklı yayılan titreşimleriyle hareket 

ederler.  Fakat  bunlar  birkaç  sözcükle  açıklanama-

yacak  şeylerdir  ve  elektriksel  ve  elastik  ruhun  ça-

lışmasını sağlayan yasaların doğru belirlemesini ve 

gösterimini  sağlamak  için  gereken  yeterlilikte  de-

neylerimiz de yoktur. 

---

•45•

Metin hakkında açıklamalar

•••

N

ewton’un  Philosophiæ  Naturalis  Principia 

Mathematica  (Doğa  Felsefesinin  Matematik-

sel  İlkeleri)  kitabı  tüm  zamanların  en  önemli  bi-

limsel  eseridir.  Bu  kitapta  Newton,  klasik  meka-

niğin,  fiziğin  temel  teorisinin  temellerini  atmıştır. 

Newton’un bu kitapta geliştirdiği fiziği kullanarak 

neredeyse  bugün  yararlandığımız  bütün  teknoloji-

yi inşa ettik. Bizi Ay’a götüren roketler ve hesaplar 

bile bu kitapta geliştirilen fizik sayesinde yapılmış-

tı.  Newton  bu  devrim  yaratan  eserin  1713  yılında 

yayımlanan ikinci baskısına fiziğindeki gizli felsefi 

sonuçları açıklayacağı “Genel Açıklama” adı altın-

da bir son söz ekledi. İşte yukarıdaki metin bu “Ge-

nel Açıklama”nın tamamının tercümesidir. 

“Genel Açıklama” anlaşılması zor bir metindir. 

Bunun iki temel nedeni vardır, birincisi Newton bu 

metinde üçlemeyi eleştiriyor ve başını belaya sok-

mamak  için  bunu  üstü  kapalı  bir  şekilde  yapma-

ya çalışıyor. İkincisi önsözde de bahsettiğimiz gibi 

---

•46•

Newton insanları sıradan ve özel insanlar olarak iki 

sınıfa ayırıyor ve metinlerde bilginin sıradan insan-

lardan  saklanması  amacı  ile  kodlanarak  verildiği-

ni,  verilmesi  gerektiğini  savunuyordu.  İşte  “Genel 

Açıklama”yı bu mantıkla yazıldığı için anlamak ko-

lay değildir ve hâlâ belli noktaları karanlıktadır. Biz 

burada birkaç konuya açıklık getirmeye çalışacağız, 

yoksa metni tamamen açıklama iddiasında değiliz. 

Şimdi bu metne göz atalım.

3. Paragraf ve 4. Paragraf: Newton burada bizi 

Tanrı’nın  varlığına  götürecek  “Tasarım  Argüma-

nı”nı savunmak için ön hazırlık yapıyor. O dönem-

lerdeki  dindar  filozoflar  ve  bilim  adamları  -mese-

la Descartes- felsefelerine Tanrı’nın varlığını aksi-

yom, yani varsayım olarak kabul ederek başlarlar-

dı.  Newton  onlardan  farklı  bir  metot  izleyerek  in-

sanın bilimde kullandığı tümevarım yöntemini kul-

lanarak Tanrı’nın varlığına ulaşabileceğini savunu-

yordu. İşte bu nedenlerden ötürü, Newton, bu metne 

Tanrı’nın varlığı ile başlamak yerine tasarım delili 

ile başlayıp Tanrı’nın var olduğunu çıkarsamayı ter-

cih ediyor. Yukarıda da açıkça söylediği gibi geze-

genlerin iyi tanımlanmış yörüngelerde ve aynı yön-

de hareket etmeleri mekanik yasalarla açıklanamaz. 

Newton’a göre bu düzenin arkasında mekanik yasa-

lar olmadığına göre bir zekâ ve irade olmak zorun-

dadır. Fakat Newton bununla da yetinmek istemiyor 

---

•47•

ve Tanrı’nın Evren’i yaratmakla kalmayıp onu hâlâ 

yönettiğini göstermek amacıyla ikinci bir argüman 

daha geliştiriyor ve yıldızların Tanrı tarafından dü-

zenli bir uzaklıkta tutulmadıkları takdirde birbirleri-

ne düşüp yok olacaklarına işaret ediyor. 

4.  Paragrafta  Tanrı’ya  “Bir”  diye  seslenerek 

onun  birliğine  işaret  ettiğine  dikkatinizi  çekeriz. 

Newton’un bu metninin taslak halindeki versiyon-

larına baktığımız zaman bu “Bir” kelimesinin üçle-

meyi eleştirmek amacı ile kasıtlı konulduğunu gö-

rüyoruz. Newton, bütün yıldız sistemlerinin bizimki 

gibi olacağını iddia ederek tüm Evren’in aynı Tanrı 

ve kişilik tarafından inşa edildiğine dikkat çekiyor. 

Bu  önemlidir  zira  Newton,  Evren’in  her  tarafının 

aynı  şekilde inşasının  tek  kişilikli tek  bir Tanrı’ya 

işaret etmesinin üçlemeyle uyuşmadığına inanmak-

tadır. 

5. Paragraf: Bu bölüm metnin en can alıcı bölü-

müdür. Geçen bölümde Tanrı’ya varan Newton bu 

bölümde inandığı Tanrı’nın filozofların ya da deist-

lerin tanrısı olmadığını, dinî nitelikleri olan bir Tan-

rı  olduğunu  ortaya  koyuyor.  Newton’a  göre  Tan-

rı, Evren’i aktif bir biçimde yönetmektedir, metin-

de kullanılan Pantokrator kelimesi Tanrı’nın sıfat-

larından biridir ve İncil’de Esinlenmeler bölümün-

de dokuz kere geçer. Bu sıfatın seçilmesi önemlidir, 

zira Pantokrator sıfatı İncil’de sadece Baba’ya hita-

---