DahiveDindar indd
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
•74• Sonuç olarak bilim ve dinî dünya görüşü ara- sında hiçbir çekişme bulunmamaktadır. Tam tersi- ne bilim ve din uyumlu bir biçimde çalışmaktadır- lar. Diğer taraftan doğalcılık ile bilim arasında cid- di uyuşmazlıklar vardır. Newton, dünya tarihinin en önemli bilim adamı olarak din-bilim uyumunu ya- kalamayı başarmıştır. Dindar bir insanın bilimde na- sıl devrimler yaratabileceğini, dinî motivasyonların ne denli önemli bilimsel teorilere yol açabileceği- ni göstermiştir. Newton, Descartes’la birlikte, Ay- dınlanma olarak bilinen akılcı hareketin kurucula- rındandır. Newton da Descartes da dindar insanlar- dır. İkisi de Tanrı’sız bir resmin bizi irrasyonellik ya da şüpheciliğe götüreceğini savunmuş, Tanrı’yı dünya görüşlerinin merkezine koymuşlardır. Ay- dınlanma hareketi ile doğalcılık günümüzde maale- sef birbirleriyle karıştırılmaktadır. Din nasıl bilimle uyumluysa, Aydınlanma ile de aynı şekilde uyum- ludur. Önemli dinler, başta Kuran’da tarif edilen İs- lam, akla büyük önem vermektedir. Yukarıda bah- si geçen doğalcılıkla bilim arasındaki gerginliklerin çoğu, Aydınlanma ile doğalcılık arasında da mev- cuttur. Zira doğalcılıkta, şans eseri oluşan bir madde yığını olan insan beynine güvenmek için en ufak bir neden bile yoktur. Aydınlanma aynı zamanda evren- sel hukuk ve ahlakı oturtmaya çalışan bir dünya gö- rüşüdür. Bunu ise teistik dünya görüşü dışında ge- •75• rekçelendirmek zordur. Hukuk ve ahlak da doğalcı bakış açısında anlamını yitirmektedir.
Newton daha çocukken etrafındaki kültürün ken- disine empoze ettiği dinin, kültürün sorgulanma- sı gerektiğini, özellikle dinin kaynaklarının iyi tes- pit edilmesi gerektiğini fark etmiştir. Newton’a göre bir dinî mezhebe inan kişi sayısı ve o mezhebin say- gınlığı o mezhebin inançlarını gerekçelendiremez. Bir dindarın yapması gereken ilk iş dinin kaynağı- nı doğru tespit etmektir. İnsan eğer atalarının dini- ne körü körüne inanırsa, dinler arasında geçiş müm- kün olmaz, şayet ataları saptıysa o kişi de sapar. Ni- tekim böyle bir durumda peygamberlerin dinî re- formları da mümkün olmaz, zira peygamberler ata- ların dinini, doğru kaynaklı dinle değiştirmek için gelirler. Newton bu bilinçle yola çıkmış ve ilk ola- rak dinin kaynaklarını belirlemeye yönelmiştir. Ona göre dinin iki kaynağı vardır, biri Tanrı’nın sözü, di- ğeri de Tanrı’nın sanat eseri olan doğa. Kaynakla- rı bu şekilde tespit eden Newton, bu kaynaklardan yola çıkarak dönemin tüm Hıristiyan mezheplerine karşı çıkmıştır. Başta Hıristiyanlık’ın temel prensi-
•76• bi olan üçlemeyi açıkça reddetmiş, onu sapkınlık ve putperestlik olarak görmüştür. Dönemin önemli Hı- ristiyan teologlarını bir kenara atmış, haklı olarak Tanrı’nın sözü yanında, onunla çelişen bu teolog- ların sözlerinin dikkate alınamayacağını düşünmüş- tür. Newton’un üçlemeyi reddetmesinin arkasında aklî nedenlerin yanı sıra İncil kaynaklı argümanlar da yer almaktadır. Yine o dönemde çok yaygın bir uygulama olan azizler aracılığı ile dua etmeye ve azizlere dua etmeye yukarıdaki metinlerde de gör- düğümüz gibi karşı çıkmış, bu davranışı putperest- lik olarak nitelendirmiştir. Yine bu eleştiri de İncil kaynaklıdır ve aynı zamanda akılla da uyumludur. Hatta o dönemde neredeyse apaçık bir gerçek olarak kabul edilen ruhun ölümsüzlüğünü İncil kaynaklı argümanlarla reddetmiş, Tanrı’nın ruhu bir süreli- ğine yok edip yeniden canlandıracağını savunmuş- tur. Dolayısı ile Newton dini yüceltirken, bir taraf- tan da körü körüne inancı, kaynağı sorgulanmamış dini, hurafeleri de eleştirmiştir. Nitekim Newton’a göre bu her samimi dindarın görevidir. “Tanrı eser- leri aracılığı ile bilinir” prensibinde de bu iddia giz- lidir. Eğer dindarsak Tanrı’yı bilmemiz gerekir. Eğer Tanrı’yı bilmek istersek de, bunu yapmamızın tek yolu vardır, o da eserlerini incelemektir. Tanrı’yı hurafe ya da efsanelerden öğrenmek mümkün değil- dir, O ancak ve ancak eserlerini inceleyerek bilinir. •77• Nitekim Newton’a göre eserlerini terk edip Tanrı’yı çeşitli dinî otoritelerden öğrenmeye kalkmak dinle- rin bozulup, tahrif edilmesine, çeşitli insanî özellik- lerin Tanrı’ya atfedilmesine yol açmıştır. Bugünkü Hıristiyan mezhepler de bu yanlışa düşmüşlerdir. Dolayısı ile Newton’a göre, artık hiçbir Hıristiyan- lık mezhebi Tanrı’nın gerçek dini değildir. Eser boyunca Newton’un üçleme kavramına na- sıl karşı çıktığına tanık olduk. Newton’un üçleme eleştirisi yine Tanrı’nın eserlerini merkeze alır. Hı- ristiyanlığın bu temel kavramının Tanrı sözü İncil’de geçmemesi ve Tanrı’nın birliğinin vurgulanması Newton için en önemli üçleme karşıtı kanıttır. Üste- lik çeşitli İncil pasajları da üçlemeyle çelişmektedir. Örnek vermek gerekirse: “Bizim için tek bir Tanrı Baba vardır.” 14 , “Çünkü tek bir Tanrı ve Tanrı ile in- sanlar arasında tek bir aracı vardır.” 15 , “Onların tar- tışmalarını dinleyen ve İsa’nın onlara güzel bir ce- vap verdiğini gören bir din bilgini yaklaşıp O’na, «Tüm buyrukların en önemlisi hangisidir?» diye sordu. İsa şöyle karşılık verdi: “En önemlisi şudur: ‘Dinle, ey İsrail! Tanrımız olan Rab tek Rab’dir’»” 16 , 14 1. Korintliler 8:5. İsa mucizeleri kendisinin değil onu gön- deren Tanrı’nın gerçekleştirdiğini söylemektedir. 15 1.Timoteyus 2:5. Buradaki aracı İsa’dır. Dolayısı ile Newton’a göre bu pasaj açıkça İsa’nın Tanrı değil aracı ol- duğuna işaret etmektedir. 16 Markos 12:28-29. •78• “Mübarek ve tek Hükümdar, kralların Kralı, rablerin Rabbi, ölümsüzlüğün tek sahibi, yaklaşılmaz ışıkta yaşayan, hiçbir insanın görmediği ve göremeyeceği Tanrı” 17
katli İncil okumalarında İsa’nın Tanrı değil de bir peygamber olduğu rahatça görülecektir: “«İşte, be- nim seçtiğim kulum, canımın hoşnut olduğu sevgi- li kulum. Ruhumu O’nun üzerine koyacağım, O da adaleti uluslara ilan edecek” 18 , “Ben kendiliğimden hiçbir şey yapamam. İşittiğim gibi yargılarım ve be- nim yargım adildir. Çünkü amacım kendi istediğimi değil, beni gönderenin istediğini yapmaktır.” 19 , “Ey İsrailliler, şu sözleri dinleyin: bildiğiniz gibi Nasıra- lı İsa, Tanrı’nın, kendisi aracılığıyla aranızda yap- tığı mucizeler, harikalar ve belirtilerle kimliği ka- nıtlanmış bir kişidir. Tanrı’nın önceden belirlenmiş amacı ve önbilgisi uyarınca elinize teslim edilen bu adamı, yasa tanımaz kişilerin eliyle çarmıha çivile- yip öldürdünüz” 20 , “İsa ona, «Bana neden iyi diyor- 17 1.Timoteyus 6:15-16. Buna göre Tanrı’yı hiç kimse göre- mez, iyi ama İsa insanlar tarafından nasıl görülmüştür? 18 Matta 14:18. 19 Yuhanna 5:30. İsa’nın burada Tanrı’nın yardımı olmadan hiçbir şey yapamayacağını, her şeyin arkasında onu gönde- ren Tanrı’nın olduğunu ifade etmesinden İsa’nın Tanrı değil, Tanrı’nın gönderdiği bir elçi olduğu anlamı çıkmaktadır. 20 Elçilerin işleri 2:22-23. Bu pasaj da mucizelerin İsa tarafın- dan değil Tanrı tarafından yapıldığına ve İsa’nın insan oldu- ğuna gönderme yapmaktadır. •79• sun?» dedi. «İyi olan tek biri var, O da Tanrı’dır. »” 21 ,
derdiğin İsa Mesih’i tanımalarıdır.” 22 , “İsa, «Bana dokunma!» dedi. «Çünkü daha Baba’nın yanına çıkmadım. Kardeşlerime git ve onlara söyle, benim Babamın ve sizin Babanızın, benim Tanrımın ve si- zin Tanrınızın yanına çıkıyorum.»” 23 , “İbrahim’in, İshak’ın ve Yakup’un Tanrısı, atalarımızın Tanrı- sı, kulu İsa’yı yüceltmiştir.” 24 , “Gerçekten de Hiro- des ile Pontiyus Pilatus, bu kentte İsrail halkı ve di- ğer uluslarla birlikte senin meshettiğin kutsal ku- lun İsa’ya karşı bir araya geldiler.” 25 , “Kutsal kulun İsa’nın adıyla hastaları iyileştirmek için, mucizeler ve harikalar yaratmak için elini uzat.” 26
ifade etmesinden İsa’nın Tanrı olmadığını anlayabiliriz 22 Yuhanna 17:3. İsa’nın yaptığı bir duadan küçük bir bölüm. Burada İsa’nın tek gerçek Tanrı ifadesini kullanması kendi- sinin Tanrı olmadığına açıkça işaret etmektedir. 23 Yuhanna 20:17. Bu pasaj İsa’nın Tanrı olmadığına bir başka delil teşkil etmesinin yanında, Tanrı’nın sadece İsa’nın de- ğil hepimizin babası olduğunu söylemesi açısından önem- lidir. Dolayısı ile İncil’de geçen Baba kelimesinin biyolojik değil mecazi manada kullanıldığını bu pasaja dayanarak ra- hatlıkla söyleyebiliriz. 24 Elçilerin işleri 3:13. İsa’nın Tanrı’nın kulu olduğu açıkça ifade edilmiştir. 25 Elçilerin işleri 4:27. 26 Elçilerin işleri 4;30. •80• Bu noktada İncil’i okuyanlar şöyle bir soru sora- caklardır: “İyi ama neden İncil’de İsa’ya Tanrı’nın oğlu denilmektedir?” Dikkat etmemiz gereken ilk şey “Baba” kelimesinin biyolojik değil, mecazi ola- rak kullanıldığıdır, ki bunun böyle olduğu şu pa- sajda açıkça görülmektedir: “İsa, «Bana dokun- ma!» dedi. «Çünkü daha Baba’nın yanına çıkma- dım. Kardeşlerime git ve onlara söyle, benim Ba- bamın ve sizin Babanızın, benim Tanrımın ve sizin Tanrınızın yanına çıkıyorum.»” 27 Diğer önemli nok- ta ise İsa’ya havarilerinin “Tanrı’nın oğlu” olarak seslendikleri izleniminin yanlış tercüme sonucu or- taya çıktığıdır. Zira “oğul” olarak çevrilen yunanca kelime “paida”, oğul ya da çocuk anlamına geldiği gibi, kul ya da hizmetkâr anlamına da gelir. Dolayısı ile “Tanrı’nın oğlu” olarak çevrilen bazı bölümler, Tanrı’nın kulu olarak da çevrilebilir. Nitekim “pa- ida” kelimesi Elçilerin İşleri 4:25’te de Hz. Davut için kullanılmış, çevirmenler bu sefer “paida” keli- mesini kul olarak çevirmişlerdir. Dolayısı ile ya Hz. Davut’la, Hz. İsa ikisi birden Tanrı’nın oğlu ya da ikisi birden Tanrı’nın kuludur. Nitekim yukarıda ve- rilen pasajlara baktığımız zaman “kul” kelimesinin daha uygun bir tercüme olduğu açıkça görülecektir. 27 Yuhanna 20:17.
•81• Zaten İncil’in yeni çevirilerinde çoğu çevirmen “pa- ida” kelimesini kul olarak çevirmektedir. 28 Üçleme kavramı Hıristiyanlık’ın en temel kav- ramı olmakla birlikte anlaşılması en zor kavramı- dır. İsa’nın nasıl aynı anda hem Tanrı hem de insan olduğu, nasıl ölebileceği, insani ihtiyaçları olacağı, acı çekeceği, zaman ve mekânda belli bir yer kapla- yabileceği gibi sezgisel sorunları bir tarafa bıraksak bile üçleme ciddi felsefi ve mantıksal problemler- le karşı karşıyadır. Üçleme şu yedi önerme ile özet- lenebilir 29 :
2. Oğul Tanrı’dır. 3. Kutsal Ruh Tanrı’dır. 4. Baba Oğul değildir. 5. Baba Kutsal Ruh değildir. 6. Oğul Kutsal Ruh değildir. 7. Tanrı birdir. Bu 7 önermeyi mantıksal çelişkiye düşmeden bir arada kabul etmek imkânsızdır. Hıristiyan teologlar 28 Örnek olarak bakınız: The Holy Bible,New International
29 Bakınız:
Richard Cartwright, “On the Logical Problem of the Trinity”, Philosophical Essays, MIT Press: 1987, s.188 •82• genelde üçlemeyi çeşitli örneklerle açıklamaya çalı- şırlar (piramidin üç yüzü veya üç başlı köpek gibi). Ancak bu örneklerin hiçbiri bu yedi önermeye bire- bir uymaz. Nitekim dikkatli bir analizde önermele- rin ne anlama geldiğinin de tam olarak belli olmadığı kolayca anlaşılır. Eğer ilk üç önermeyi Baba=Tanrı, Oğul=Tanrı, Kutsal Ruh=Tanrı diye anlayacak- sak, 7. önerme gereği de Tanrı tek olduğuna göre, Leibnitz’in eşitlik ilkesi gereği Baba=Oğul=Kutsal Ruh eşitliğine varacağız. İyi ama bu 3, 4, 5 numara- lı önermelerle çelişmektedir. Demek ki ilk üç öner- me bu şekilde anlaşılamaz. Burada “Baba Tanrı’dır” önermesi “Baba Tanrılık özelliğine sahiptir” şeklin- de de anlaşılabilir. Bu durumda Baba=Oğul= Kutsal Ruh eşitliği ortaya çıkmaz. Baba Tanrılık özelliğine sahiptir, Kutsal Ruh Tanrılık özelliğine sahiptir, Oğul Tanrılık özelliğine sahiptir ve bunlar üçü birbirinden ayrıdır dediğimiz zaman (4, 5, 6 önerme gereği), bu sefer de Tanrı özelliğine sahip üç farklı varlık olduğu ortaya çıkar -diğer bir deyişle üç tane Tanrı olduğu. Fakat bu da 7. önerme ile uyuşmaz. Dolayısı ile bu yorumu da kabul edemeyiz. Bu iki yorumu reddettik- ten sonra ilk üç önermenin ne anlattığı tamamen be- lirsizleşir. Bu önermeleri mantıksal çelişkiye düşme- den anlamlandırmak mümkün değildir. Tanrı’nın birden fazla kişiliği olduğu düşün- cesinin daha birçok felsefi sorunu vardır. Mesela •83• Tanrı’nın birden çok kişiliği varsa, mantıksal ola- rak bu kişiliklerin belli bir konuda ayrılığa düşmesi mümkündür (düşerler demiyoruz, düşmeleri man- tıksal çelişki yaratmaz diyoruz). Böyle bir ayrılığa düşmeleri durumu ise ciddi sorunlara yol açacaktır. Her şeye gücü yeten iki varlığın istekleri çelişirse bunlardan hangisi gerçekleşecektir? Basit bir örnek vermek gerekirse, Kutsal Ruh gökleri yeşil, Baba mor yapmak isterse gökler mor mu olacaktır yeşil mi? Mor olursa Baba açıkça üstün gelecektir, ancak herhangi bir değişiklik olmazsa, yani gök aynı renk- te kalırsa da bu durumda Tanrı’nın her şeye kadir sıfatı yetkinliğini yitirecektir. Dolayısı ile Tanrı’nın birden fazla kişiliği olduğunu varsaymak bizi ya çe- lişkiye, ya da Tanrı’nın her şeye kadir sıfatını red- detmeye zorlar. Ancak ikisi de kabul edilebilir so- nuçlar değildir, dolayısı ile Tanrı’nın birden fazla kişiliği olduğu veya birden fazla Tanrı olduğu iddi- alarının reddedilmesi gerekmektedir. •85• Referanslar ••• 1. Barker, P. ve Goldstein R. B. (2001). Theological Foundations of Kepler’s Astronomy. Osiris, 16(Science in Theistic Contexts), 88-113. 2. “Bellarmine’den Foscarini’ye” (1957). 12 Nisan 1615,
3. Cohen, B. ve George E. S. eds. (2002). The Cambridge Companion to Newton. Cambridge: Cambridge University Press. 4. Cohen, I. B. (1980). The Newtonian Revolution. Cambridge: Cambridge University Press. 5. Collins, F. (2007). The Language of God. New York: Simon & Schuster. 6. Force, J. E. ve Popkin R. (1999) eds. Newton and
Kluwer.
7. Hart, M. (1992) The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History. New York: Carol Publishing Group/Citadel Press. •86• 8. Snobelen, S. D. (1999). Isaac Newton, heretic: the strategies of a Nicodemite. British Journal for the History
9. Snobelen, S. D. (2001). God of Gods, and Lord of Lords’: The Theology of Isaac Newton’s General Scholium to the
10. Taslaman, C. (2005). Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi. 11. “The Newton Project Canada” internet sayfası:
http://www.isaacnewton.ca/ 12. “The Newton Project” internet sayfası:
Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|