DahiveDindar indd

•62•

gördüğümüz gibi Evren’i yöneten yasaların değiş-

mediğini  gerekçelendirmenin  tek  yolu  tümevarım-

dır.  Sonuç  olarak  bilimin  metodu  yanlışlama  olsa 

bile, yanlışlanmaya güvenmemiz için, tümevarıma 

güvenmemiz gerekmektedir. Yani yanlışlamaya atıf 

yapmak  bizi  tümevarım  probleminden  uzaklaştır-

maz. Sonuçta doğalcı bakış açısında bilim döngüsel 

mantığa dayanan bir metot (tümevarım) üstüne ku-

rulmuş bir disiplin olduğu için, çıkardığı sonuçlara 

güvenmek  doğru  değildir.  Felsefecilerin  yüzyıllar-

dır bildiği bu çekişme, halk tarafından bilinmemek-

tedir. Öte yandan Newton da doğalcılığa gitmenin 

bizi böyle bir sonuca götüreceğini biliyordu. 

Ancak doğalcılık ile bilim arasındaki tek gergin-

lik tümevarım problemi değildir. İkinci bir problem 

de doğalcı dünya görüşünün insana Evren’de atadı-

ğı  statüden  doğmaktadır.  Bilime  güvenmemiz  için 

insanın bilgi üreten akli fonksiyonlarına güvenme-

miz gerekir. Ancak doğalcı bakış açısına göre şans 

eseri, kontrolsüz güçler tarafından ortaya çıkan bir 

madde yığını olan insanın gerçek bilgi üretebilmesi 

gariptir. Meşhur Amerikan felsefeci Alvin Plantin-

ga bu durumu şu şekilde açıklamaktadır: “Eğer akli 

melekelerimiz,  doğalcıların  düşündüğü  gibi  oluş-

muşsa, o zaman onların nihai amacı ya da fonksi-

yonu (tabi bir amaç veya fonksiyonu varsa) hayatta 

kalma gibi bir şey olacaktır... fakat o zaman başlan-

---

•63•

gıçta  sezgisel  olarak  onların  fonksiyonları  arasın-

da  gerçek  inançlar  üretmek  olacağı  kuşkuludur”

8

.  

Eğer evrim teorisi doğalcı bakış açısıyla yorumla-

nacak olursa o zaman insan hayatta kalmayı ve ço-

ğalmayı fonksiyon edinmiş bir madde yığınıdır, do-

layısı ile yaptığı çıkarımlara güvenmek fazla sağlık-

lı olmayacaktır. Nitekim Darwin de teorisinin bu şe-

kilde yorumlanmasının rasyonalite ve bilime tehdit 

oluşturduğunun  farkındaydı  ve  William  Graham’a 

3  Temmuz  1881’de  yazdığı  mektupta  daha  düşük 

hayvanların aklından evrimleşen insan aklının her-

hangi  bir  değeri  olup  olmadığının  ya  da  çıkardığı 

sonuçların doğru olup olmadığının şüphe altında ol-

duğunu söylemişti.

9

 Ancak bu şüpheyi doğuran ev-

rim  teorisi  değil,  onun  doğalcı  okunuşudur.  İnsa-

nın “kör şans” eseri mi, yoksa Tanrısal yönlendir-

me  ile  mi  evrimleştiği  deneysel  olarak  cevaplana-

mayacak, bilimsel olmayan felsefi bir sorudur. Do-

ğalcılar, tamamen felsefi nedenlerden birinci seçe-

neği seçmektedirler. Bu kuşkuyu işte bu seçim orta-

ya çıkarmaktadır. Tartışılmaz bir biçimde insan ka-

pasitelerinin en önemli ürünü bilimdir. Dolayısı ile 

evrimin doğalcı yorumu ile bilim arasında ciddi bir 

8  Alvin Plantinga, Warrant & Proper Function, (New York: 

Oxford University Press, 1993), s.214.

9  The Life and Letters of Charles Darwin Including an Auto-

biographical  Chapter,  ed.  Francis  Darwin  (London:  John 

Murray, Albermarle Street, 1887), Volume 1, s. 315-316. 

---

•64•

zıtlık  vardır.  Tabi  bilimsel  bir  teori  olan  evrim  de 

doğalcının kuşkusundan nasibini almaktadır.

Bilim çeşitli çıkarımlar yapmak ve nicel bir ka-

raktere sahip olmak için matematiğe ihtiyaç duyar. 

Fizik ya da kimyayı matematiksiz düşünmek müm-

kün değildir. Matematiğe ve onun sonuçlarına gü-

venmemiz  ve  onları  bilimde  kullanabilmemiz  için 

onun  tutarlı  olması  gerekmektedir.  Aksi  takdirde 

eğer matematik tutarsızsa, bilimsel sonuçların doğ-

ruluğu, matematik yoluyla yapılan çıkarımların gü-

venilirliği  sarsılacaktır.  Ancak  matematiğin  tutar-

lı  olduğu  gösterilmemiş  ve  nitekim  Gödel  tarafın-

dan bunu yapmanın mümkün olmadığı ispatlanmış-

tır. Aritmetik içeren herhangi bir sistemin tutarlı ol-

duğunu  sistemin  kendi  içinde  göstermek  mümkün 

değildir, bu Gödel’in meşhur “Eksiklik Teorisi”nin 

bir sonucudur. Nitekim doğalcı bakış açısında ma-

tematik insan aklının bir ürünüdür, insan aklının bu 

bakış açısında ne kadar değersiz olduğunu yukarıda 

gördük. İnsan aklının ürünü olan bir sistemin doğa-

yı detayları ile tasvir etmesi de gariptir. Sonuç ola-

rak doğalcı bakış açısında matematiğe güvenip gü-

venemeyeceğimiz  belirsiz  kalmaktadır.  Matematik 

şu ana kadar tutarlı gözüküyor olabilir ama gelecek-

te bir tutarsızlık çıkmayacağının bir garantisi yok-

tur. Bu da bütün matematiksel sonuçları kuşku al-

tında bırakır. Dolayısı ile matematiğin bilime uygu-

---

•65•

lanabilirliği ve uygulanırken çıkan sonuçlar da aynı 

kuşkudan nasibini alır. 

Doğalcılık  bakış  açısında  insan  tamamen  kör 

şans sonucu ortaya çıkmış bir varlıktır, herhangi bir 

değeri  yoktur.  Hayat  ve  tüm  uğraşlarımız  anlam-

sızdır. Nasıl yaşadığımızın ne yaptığımızın pek bir 

önemi yoktur. Sonuçta yok olacağız ve hayat bir rü-

yadan farksız değil.  Bu durum en çok ahlak ve ona 

olan güvenimizi sarsmaktadır. Ama bu aynı zaman-

da  bilimle  uğraşmak  için  bir  motivasyonumuz  ol-

madığına da işaret etmektedir. Eğer doğalcılık doğ-

ruysa bilimle uğraşmak ya da ona güvenerek yaşa-

mak için herhangi bir sebebimiz yoktur. Bilim ada-

mının yaptığı çalışmaların bir organize suç örgütü-

nün  çalışmalarından  değer  olarak  bir  farkı  yoktur.  

Üfürükçülere güvenenleri, astroloji ile hayatına yön 

verenleri suçlamamız için hiçbir neden yoktur. Do-

ğalcılık,  bilimsel  motivasyonları  tamamen  yıkıcı, 

kötümser bir hava yaratmaktadır. 

Bilimsel  teoriler  seçilirken,  estetik  olmalarına 

özen  gösterilmektedir.  Eğer  deneysel  verileri  aynı 

şekilde  açıklıyorlarsa,  aday  teorilerden  daha  güzel 

olanı seçilir. Hatta Nobel ödüllü ünlü fizikçi, kuan-

tum mekaniğinin kurucularından Dirac’a göre bilim 

adamları güzel teoriler ortaya atmak için uğraşma-

lıdır. Bu estetik teori, aynı sonuçları açıklayan daha 

az estetik teoriden daha karmaşık olacaksa bile yine 

---