145
Vasya. Əsas ad kateqoriyasına daxil olan ata adından istifadə qə-
dim tarixə malikdir. Bəlkə də o, pədərşahlıqla əlaqədardır. Yaran-
dığı vaxtdan ata adı ad sistemində əsas rol oynamış və bu proses
indi də davam etməkdədir. Qədim türk yazılı abidələrində də ilk
dəfə hakim təbəqənin nümayəndələri, ata adlarından istifadə
etmiş, bu məqsədlə ata adlarının yanında “oğlu” və ya “qızı” söz-
lərinin yerində “ibn” və ya “bin” sözləri işlənmiş və bu ənənə
sonralar tədricən bütün din xadimləri, sərkərdələr, əmirlər, saray
əyanları, alim, şairə sənətkarlar arasında da yayılmışdır.
Hətta “ibn” və “bin” komponentli ata adlarından geniş istifadə
olunduğu vaxt xalq kütləsi “oğlu, qızı” sözlərindən də istifadə
edirdi. (XIX – XX əsrlərdə).
İstər türk, istərsə də digər xalqlarda ata adlarından istifadə heç
də eyni adlı şəxsləri fərqləndirmək üçün yox, onların sosial
xüsusiyyətlərini, cəmiyyətdəki mövqelərini adları ilə təqdim etmə
bu adın xalq içərisində o zaman geniş yayıldığını sübut edir:
Məşədi Ağa Hüseyn Məşədi Qədir oğlu, Hacı Mikayıl oğlanları
və s. Ata adları, nümunələrdə göründüyü kimi, titul və ləqəblər ilə
birgə verilir. Bu isə çoxkomponentli ad modellərinin yaranmsına
səbəb olur.
Ədəbiyyat
1.
Elçin .Seçilmiş əsərləri. Çaşıoğlu. 2005, 600 s
2.
Yusifov. Z. Adlar və onların mənası. Azərbaycan gəncləri
qəzeti, 1 mart 1973-cü il.
3.
Elçin. Ədəbi düşüncələr.Qapp-Poliqraf, Bakı, 2002, 296 s.
4.
Виноградов В. Статистика Теория. Поетической речи.
Поетика. Москва. 1963, с.38.
5.
Кенесваев. С. К., Джаузаков. Т. Д. О лексических
пластах ономастики казахского языка. Советская
тюркология, 1976, №3, 52-53 с.
6.
Paşayev A. Nizami Gəncəvinin poetik antroponimiyası.
AOP, I., 1987, 53-56 s.
7.
Namilə Rövşənqızı. Adınız sizə nə deyir? Yeni müsavat
qəzeti, 27 iyun, 2009.
146
8.
Kitabi – Dədə Qorqud dastanları. Bakı, 1962, Azərnəşr, 38 s.
9.
Paşayev.A Nizami Gəncəvinin poetik aləmi (poetik
antroponimika), Bakı, Mütərcim, 2010, 208 s.
10.
Qumilyov L. Qədim türklər. Bakı, Gənclik, 1993, 533 s.
11.
Bağırov. F. B. S.Rəhimovun əsərlərində toponimlərin üslubi
xüsusiyyətləri, AOP, N4, Bakı, 1993, 164-165 s.
12.
Hüseynova Həcər Emin qızı. Səməd Vurğunun bədii əsərində
onomastik vahidlərin linqvistik xüsusiyyətləri, Bakı, Elm,
2001, 196 s.
13.
Əliyev K. Bədii adların üslubi xüsusiyyətləri. AOPK M, I
bur, Bakı, 1987, 259-280 s.
14.
Əliyeva D.M. S.Ordubadinin romanlarında onomastik vahid-
lərin linqvistik xüsusiyyətləri. Bakı, 1996, Nam.dis.
15.
Mahmud Kaşğarlı. “Divani-lüğətit-türk”. Ankara, Aleaddin
Kiral Basımevi, 1941, 640 s.
16.
Никонов В. Ведение в топонимики. Москва. Наука. 1965.
179 с.
17.
Vəliyeva T. “Mehdi Hüseynin onomastikası”, Bakı, Zaman,
1997, 149 s.
18.
Hüseynova Həcər Emin qızı. Səməd Vurğunun bədii əsərində
onomastik vahidlərin linqvistik xüsusiyyətləri, Bakı, Elm,
2001, 196 s.
Резюме
Лексическо-семантических особенности антропонимах
в произведение Эльчина
В этом научном работе выявляются лексическо-семанти-
ческих особенности антропонимах в произведение Эльчина.
Этим путем мы можем изучать антропонимы которые имеет-
ся в произведение Эльчина.
Ключевые слово: Антропонимы, лексический, семанти-
ческий, ономастика.
147
Summary
Lexical-semantical features of antroponyms
in Elchin”s creation
This article deals with lexical-semantical features of antro-
ponyms in Elchin”s creation. It is known that Elchin”s creation is
rich for onomastic unites.
Key words: Antroponym, lexical, semantical, onomastics.
148
•Pedaqogika, Fə
ls
ə
f
ə
v
ə
Psixologi ya
Tərlan Əsgərova
elmi işçi
M.FÜZULİ YARADICILIĞINDA
AİLƏ VƏ MƏNƏVİ TƏRBİYƏ MƏSƏLƏLƏRİ
XVI əsr klassik Azərbaycan ədəbiyyatının qüdrətli dühası Mə-
həmməd Füzuli üç dildə - Azərbaycan, fars və ərəb dillərində qiy-
mətli sənət əsərləri yaratmış danılmaz, inkar edilməz bir sənət-
kardır.
Azərbaycan ədəbi-nəzəri və pedaqoji fikrin inkişafı, tərəqqisi
tarixində M.Füzulinin öz mövqeyi və yeri olmuşdur. Füzulişünas-
lığa ilk yol açmış ədəbiyyatşünas, tənqidçi Abdulla Surdan başla-
mış bir çox maarifçi-alimlərimizin – F.Köçərli, Ə.Seyidov,
R.Əfəndiyev, M.Cəlal, M.Cəfər, R.Ağazadə və b. Araşdırmaların-
dan, kitab və monoqrafiyalarından öyrənirik ki, Füzuli şərqin üç
böyük mədəni irsə malik olan türk, fars və ərəb xalqlarının dilini,
adət-ənənəsini, məişətini, ailə tərbiyəsini mükəmməl bildiyinə
görə onu bədii sənətdə sənətkarlıqla, ustalıqla təsvir etmişdir.
Eşq, məhəbbət, gözəllik şairi kimi şöhrət qazanmış M.Füzuli
qəzəl, qəsidə, rübai və əsərlərində dönə-dönə feodal cəmiyyətinin
türk, fars, ərəb qadınlarını əsarət, zülm, işgəncə içərisində yaşat-
masından gileylənir, ailədə qadın hüquqsuzluğundan şikayətlənir-
di. Bu cəhətdən biz şairin bəşər mədəniyyətində geniş şöhrət qa-
zanmış “Leyli və Məcnun” poeması üzərində dayanmaq istərdik.
Azərbaycan bədii fikrinin inkişafı tarixində qiymətli yer tutan bu
poema dünya ədəbiyyatı tarixinin nadir incilərindən olmaqla
yanaşı, xalq içərisində yayılmış və ölməz sənət əsəri kimi həmişə-
yaşar hüququnu qazanmışdır.
M.Füzuli göstərir ki, farsdilli poeziyada “Leyli və Məcnun”
haqqında çox yazılıb, amma türkdilli xalqların ədəbiyyatında əsər
yazılmayıb:
Dostları ilə paylaş: |