Demokratik Modernite
Yüklə 26,73 Kb. Pdf görüntüsü
|
74 nı sonrası kurulan İstiklal Mahkemeleri, Tak- rir-i Sükun ve Şark Islahat Planı yeni isyanları mayalayan adımlardır. Şeyh Said isyanında 206 köy yerle bir edilmiş, 8 bin 785 ev yıkılmış, 15 bin 200 kişi öldürülmüştür. 1927’de bölgeden sürülenlerin sayısı 200 bin olarak tahmin edil- mektedir. Ağrı isyanından sonra 150 Kürt idam edilmiş, kadın, çocuk, genç, yaşlı 3 bin kişi öl- dürülmüştür. Zilan katliamında öldürülenle- rin sayısı 15 bini buluyordu. Birçok kaynakta bahsedildiği üzere Zilan deresi “ağzına kadar” ceset dolmuştur. Sürgün politikaları ise her is- yanın bastırılmasının ardından gelen rutin bir harekettir, nihayetinde Ağrı İsyanı sonrasında da uygulanır. Şark Islahat Planı Şark ıslahat Planı, Kürdistan’ın Türkleştiril- mesi amacı ile 24 Eylül 1925’te bakanlar kurulu kararı ile hazırlanır. İsyanları bastırma, Kürt nüfusunu Türkleştirme, sürgünler ‘Islahat’ adı altında meşrulaştırılacaktır artık. Ağır yasaklar ve sert önlemler içeren Islahat Planı 27 mad- deden oluşur. Plana göre öncelikle Türkiye 5 umum müfettişlik bölgesine ayrılacaktır. Buna göre; mahkemelerde asker veya sivil, yerli halk çalışmayacak. Faalî memuriyetlerde dahi Kürt- ler tayin edilmeyecek. Doğuda Ermenilere ait yerlere yerleştirilen Kürtler, batıda belirlenen mahallelere sürülecektir. İsyanlar rolü olan yerlerdeki halk isyan- lardan doğan zararları karşılayacaktır. İsya- nı teşvik edenler akrabalarıyla birlikte Batı’ya nakledilecektir. Aslında Türk olan ve Kürtlüğe benzemekte olan yer de Siirt, Mardin, Savur gibi halkı Arapça konuşan mahallelerde Türk ocakları ve mektepleri ve özellikle kız mektep- leri açılacaktır. ‘özellikle Dersim, tercihen leyli iptidailer (gece liseleri) açılmak suretiyle Kürtlüğe karış- maktan bir an evvel kurtarılmalıdır’. Dersim’den çıkmak isteyen kesimler Sivas’ın batısındaki yerlere nakledilecektir. Plana göre, ulaşımın kolay yapılması için şark trenlerinin yolu kısaltılacak biçimde yol yapılacaktır. 17. maddeye göre; ’Fırat’ın batısındaki illerin batı bölümüne Kürtler dağınık şekilde yerleştiri- lecek, Kürtçe konuşmaları yasaklanacak, kız okullarına önem verilecek ve özellikle kadınla- rın Kürtçe konuşması yasaklanacaktır. 41. maddeye göre ise; Malatya, Eleziz, Di- yarbekir, Van, Bitlis, Muş, Urfa, Ergani, Hozat, Erciş, Besni, Ahlat, Palu, Ovacık, Çarsancak, Akçada, Hısnımansur, Çemişgezek, Hekimhan, Birecik, Çermik il, kaza merkezlerinde, çar- şı-pazarda, hükümet ve belediye dairelerinde ve diğer kuruluşlarda Türkçe’den başka dil kulla- nanlar “hükümet ve belediye emirlerine karşı gelmekle” suçlanacak ve cezalandırılacaktır. Islahat planı daha sonra Dersim politikalarının kanuni dayanaklarından biri olacak ve geliştiri- lerek uygulanacaktır. İskân Kanunları ve Dersim İskân politikaları 19. yy’de Osmanlı döne- minden başlar. Cumhuriyet sonrası ulus-devle- tin sistemli politikalarından biri olur. Nihaye- tinde Şeyh Said ayaklanmasının bastırılmasının ardından çıkarılan kanun sonradan çıkarılacak kanunlarla genişletilecektir. 19 Haziran 1927 yılında çıkarılan 1907 sayılı 15 maddelik İskân Kanunu ‘Bazı kişilerin Doğu bölgelerinden Batı bölgelerine taşınmalarına ilişkin ‘dir. Kastedi- lenler elbette Kürtlerdir. Bu kanun öncesi henüz 1925 Nisan’ında bakanlar kurulu kararı ile yüz- lerce kişi sürgün edilmiş yerlerine Türk muha- cirler yerleştirilmiştir.1927 mecburi iskân yasası da sürgünleri süreklileştirme amacı ile yürürlü- ğe konulur. Amaç sindirme ve asimilasyondur. Yasa maddelerinde bu açıkça ifade edilir. Bun- lardan bazıları şöyledir; 1-1400 kişinin Garp Vilayetine nakli 2-bunların Akdeniz, Ege, Marmara ve Trak- ya bölgesine yerleştirilmesi. 3-Anadili Türkçe olmayanların toplu olarak köy ve mahalleler, işçi ve sanatçı kümesi kurma- sı köyü veya mahalleyi ya da iş veya sanatı kendi soydaşlarına inhisar etmesi yasaklanır. 4-Türk ırkından olmayanların serpiştirme suretiyle köylere ayrı mahallelere topluluk olma- yacak biçimde kasaba ve şehirlere dağıtılması. 5-Nakledilenlerin taşınır/eşyalarına alabile- cekleri, cezaevinde olanların cezaları bitince ai- leleri ile aynı yere aynı koşullarda nakledileceği (sürgün). 6-Sürgün edilenlerin geri dönmesi duru- munda cezalandırılacağı. 1934 yılına kadar iskân ile ilgili 43 yasal düzenleme yapılacaktır. Bu, nüfus değişikliği yolu ile Türkleştirmenin boyutunu göstermesi açısından çarpıcıdır. Bununla birlikte çıkarılan onca yasal düzenleme yeterli görülmez ve 1934 yılında 2510 sayılı yeni bir iskân kanunu çıka- rılır, 1934 iskân yasasının Dersim düşünülerek 75 hazırlandığı söylenebilir. “1927’deki nüfus sayımından ülkenin ne- resinde ne tür bir nüfusa ihtiyaç olduğu” tespit edilmiş, buna göre bakanlar kurulu kararı ile yapılan düzenlemede ülke dört iskân bölgesine ayrılmıştır. Bu düzenlemede 1 numaralı bölgeye Türk nüfusunun yoğunlaştırılması, 2 numaralı bölgelere Türk kültürüne geçmesi istenen nüfu- sun iskân edilmesi, 3 numaralı bölgeye dışar- dan gelen mali gücü yüksek Türk nüfusunun yerleştirilmesi, 4 no’lu bölge ise yerleşimin ya- sak olduğu bölge olarak kararlaştırılmıştır. 4 numaralı bölge, siyasi askeri ve güvenlik ne- deniyle iskânı yasak yerler olarak tanımlanır ya- sada ve Dersim 4 numaralı bölge kapsamındadır! Yasaya göre, 4 no’lu bölge (Dersim) halkı 1 ve 2 numaralı (yani Türk kültürüne geçmesi is- tenen, Türk yoğunluklu) bölgelere nakledilecek ve “zorunlu ikamet süresi dolsa dahi yeniden dönemeyecektir“ (Dersim’e) Yasanın 13/3 mad- desi 1927’deki iskan kanununun genişletilmiş halidir; “Türk ırkından olmayanların serpiştir- me suretiyle köylere ve ayrı mahallelere ve küme teşkil etmeyecek şekilde kasaba ve şehirlere is- kânları mecburidir”. Kısa bir dökümünü ver- diğimiz yasal düzenlemeler Dersim katliamı ve sürgünlerinin ön hazırlıklarıdır. İskân kanun- larına ek olarak 1935’te ’Tunceli Kanunu’ diğer adı ile ‘Tunceli Vilayetinin İdaresi Hakkında Kanun’ çıkarılır ve 1936 tarihli resmi gazetede yayınlanır ve yürürlüğe girer. Ancak Tunceli kanununun amacı en iyi Umum Müfettişliği Kurumu raporları ve Dersimle ilgili hazırlanan diğer raporlarla birlikte anlaşılabilir. Umum Müfettişlikleri-Raporlar 19. yy’de ikinci Aldülhamit’le ‘Anadolu umum müfettişliği‘ adı ile ilk müfettişlik ku- rulur. 1927’de meclis kararı ile cumhuriyet dö- neminde müfettişlik daha sistemli bir kurum- laşmaya dönüşür. Kurulan müfettişliklerden 4. Umum Müfettişliği, Dersim, Bingöl, Munzur ve Eleziz’i kapsayacak yetki ile donatılır. 1935’te kurulan kurumun (4. Umum Müfettişliği) başı- na General Abdullah Alpdoğan getirilir. Umum Müfettişlikleri Kürdistan’ın genelin- de asimilasyon, tedip ve tenkil politikalarının uygulanmasında belirleyici rol oynarlar. Ge- neral Alpdoğan örneğindeki gibi katliamların yürütücüsü olurlar. Umum Müfettişlik rapor ve toplantı tutanakları, yapılanların-yapılacak olanların ayrıntılı planlarını içeren belgelerdir aynı zamanda. General Alpdoğan 4. Umum Müfettişi ola- rak hazırlandığı 1936 (Aralık) tarihli raporunda Dersim ile ilgili şunları belirtir; “İşe başladığım zaman 4. Müfettişlik mıntıkasında can ve mal güvenliği yoktu… Yabancı memleketten ve ya- kın vilayetlerden bizim mıntıkaya gelmiş bazı insanlar halkı devlet aleyhine ayaklanmağa ve silah kullanmaya teşvik ederlerdi”. Teşkilatımız tahakkuk edince beşinci mad- dede yazılan suçları yapanlar ve yaptıranlar endişeye düşmüşlerdi. Aralarında mektupla konuşmalar yapmış ve kararlar almışlardır. Bunlar şunlardır hükümet ciddi tedbir alıyor bunun neticesi olarak a)bizleri Ermeniler gibi kırıp imha edecek b)Öldürücü havalı yerle- re göndermek sureti ile öldürecek Hitlerin gaz odalarından halkın haberdar olduğunu düşün- düren cümleler aktarmış (Alpdoğan) c)Islah ya- pıp adam edecek a ve b maddeleri tatbik olursa silahla ölünceye kadar karşı koymak kararı halk tarafından olduğu işitilmiş ve öğrenilmişti. Halkın kafalarında esen rüzgar bu idi Alpdoğan devamında halkla yaptığı temas- larda hükümetin maksadını nasıl açıkladığını anlatır. Hükümetin amacı a)Mıntıka halkını ıslah etmek mıntıkayı diğer vilayetler gibi imar etmek olduğunu kanuna itaat lüzumu suç işle- yenlerin cezalandırılacağı suçsuzların hükü- metten hakiki evlat muamelesi göreceği, anla- tılmıştır. Bu raporda vali ve kumandana yüksek salahiyet veren Tunceli kanunu da anlatılmıştır. Bu beyanda kendilerinin Türk tohumundan ve aslından geldikleri… Türk devletinin sadık evladı kalmalı isteyenlerin devlet Türkçesi ko- nuşmaları iktiza ettiği bütçenin müsaadesi nis- petinde okul açılacağı söylenmiştir. Alpdoğan Dersim halkının hükümetin uy- gulamalarından duyduğu kaygıları doğrularca- sına aktardığı “hükümetin amaçları “ dışında ra- porunda bundan sonra “yapılacaklara” değinir. Yaşadığımız günler zarfında yapılmış as- keri hareketlerin maliyeti hesaplandıktan sonra bu maliyette yapılabilecek yol, kara- kol, hükümet konağı, köprü, okul ve telg- raf hatlarını sayar. Bu hesap askeri hare- ketle asimilasyon aracı ve yöntemlerinin mali karşılaştırılması olarak da okunabilir. Tümü sonuçta aynı hedefe yöneliktir. Der- sim ‘in Türkleştirilmesi Türk kültürünün Yüklə 26,73 Kb. Dostları ilə paylaş:
|