Dərs vəsaiti / metodik vəsait

“mütləq” 
biletləri 
müəyyən şərtlərlə satmaq lazımdır. Biletlərin qiyməti onun 
etibarlı olması ərzində 
biletin və müddətin təsiri olan ərazinin 
uzunluğundan aslı olmalıdır.
Həftədaxili qeyri-müntəzəm daşımaların aradan çıxarılması 
üçün həftənin 
bütün 
günləri üzrə sərnişinlərin 
bərabər 
bölüşdürülüb daşınması üçün 
xüsusi tarifdən 
(güzəştli və ya 
məhdud) istifadə etmək olar. Qeyd etmək lazımdır ki, bu variant 
bir sıra beynəlxalq şirkətlər tərəfindən tətbiq edilir.
Xarici avia xətlərdə birbaşa və geriyə biletin alınmasına 
endirimlərin olması geniş yayılmışdir. 
Endirim 
iqdisadı baxımdan 
o zaman özünü doğruldur ki, sərnişin nəqliyyat müəssisəsini 
kreditə götürür və müəsisənin nəqliyyat xidmətlərinə tələbatı 
vaxtında öyrənməyə imkan verir.
Tariflərin aşağı salınması 
iqtisadi cəhətdən 
o halda 
məqsədyönlü olur ki, aşağıdakı şərt ödənilsin:
I
2
S I
1
(1)
burada, £
2
- tarif aşağı salındıqdan sonra gəlirlərin məbləği;
£
1
- tarif aşağı salınana qədər gəlirlərin məbləği;
23

---

Güzəştli tariflərin istifadə müddətinin genişlənməsi əhalinin 
“pik 
“ sayın əldə olunmasına ən yaxşı halda gətirib çıxara bilər. 
Onda,
S2 = H a T2 
(2)
burada, Ha-kayutun “pik ” dövründə əhalili olması;
T2 - güzəştli tarifin ölçüsü
Uyğun olaraq,
Z ,= H rT , 
(3)
burada, 
Hı- tarifin aşağı salınmasına qədər kayutun əhalili 
olması;
Tı - əsas tarifin qiyməti.
Əgər (1) ifadəsinə riayət olunması tarifin aşağı salınmasının 
iqtisadi məqsədyönümlü şərti hesab edilirsə, onda çətin olmayan 
çevrilmələr etməklə güzəştli tarifin aşağı səddini (sərhəddini) təyin 
etmək olar:
T =
-T
;
H
(4)
burada, Hmin - kayutun minimum əhaliliyi (tutumu).
Tarif tədbirlərinin həyata keçirilməsi zamanı sərnişin 
daşımalarının strukturu və həcminin formalaşmasına təsir edən 
amilləri nəzərə almaq lazımdır. Bu və yuxanda nəzərdən keçirilən 
amillər turist nəqliyyatında tarif siyasəti metodlarının xüsusi 
tədqiqat predmeti olmalıdır.