Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
118 yosunların miqdarının artması suda həll olan oksigenin sərf olunmasına səbəb olur. Suya dü- şən bitki qalıqları və təmizlənməmiş kanalizasiya suları da oksigenin sərf olmasını sürətləndirir. Nəticədə, sudakı bitkilərin və heyvanların tənəf- füsü çətinləşir, get-gedə onların miqdarı azalır. Ölmüş toxumaları parçalayan mikroorqanizmlərin və yosunların artması, sonra onların kütləvi sürət- lə məhv olması, göldə alaq otlarının əmələ gəl- məsinə səbəb olur. Bu proses eutrofikasiya adla- nır. Son nəticədə göl bataqlığa çevrilir. Suda həll olan oksigenin miqdarı onun keyfiyyətinin əsas göstəricilərindən biridir. Aerob bakteriyalar üzvi maddələri oksidləşdirmək üçün suda həll olan ok- sigeni udur. Suda gedən oksidləşmə reaksiyaları onda həll olan oksigenin miqdarını minimuma endirir. Canlı orqanizmlərdə 70 kimyəvi element aşkar edilmişdir. Onlardan 47-si daimidir və bio- fil elementlər adlanır. Orqanizmlərin normal ol- maları onların həmin elementlərlə təmin edilmə- sindən asılıdır. Orqanizm hər hansı elementlə daim təmin edilmədikdə ciddi çatışmamazlıq baş verir. Ekvatorial Afrikada intensiv yağışlar suda həll olan kalsium duzlarını torpaqdan yuyub apar- mışdır. Bu element skeletin formalaşmasını mü- əyyən edir. Ona görə də orada cırtdanboylu hey- vanlar, o, cümlədən boyu insanın boyundan hün- dür olmayan zürafələr var. 119 Torpaqda, suda və qəbuledilən qidada ele- mentlərin miqdarı normadan çox olduqda zərərli hallara səbəb olur. Ümumiyyətlə, su mənbələrinin çirklənməsi dedikdə, suların keyfiyyətini pisləşdirən, su obyekt- lərinin səthinə, dibinə və ətrafına mənfi təsir edən zərərli maddələrin tökülməsi və axıdılması başa düşülür. Su obyektlərinin əsas çirklənmə mənbələrini istilik elektrik stansiyaları, metallurgiya, neft-kimya sənayesi müəssisələri də daxil olmaqla, bütövlükdə sənaye və məişət tullantıları təşkil edir. Su mənbə- lərinin çirklənməsi suyu əhalinin içməsi və təsərrüfat işlərində istifadəsi üçün yararsız etməklə bərabər, həmin hövzələrdəki biomühitə də olduqca mənfi təsir göstərir. Hazırda su mənbələrinin çirklənməsinin qarşısının alınması tədbirləri, çirklənmə baş verən ərazilərdə təmizlənmə işlərinin həyata keçirilməsi, bu məqsədlə ən müasir texnologiyadan istifadə edilməsi Azərbaycanda gerçəkləşdirilən ekoloji siyasətin mü- hüm istiqamətlərindən birini təşkil edir. Bu sahədə fəaliyyətin əsas hüquqi bazasını ―Hidrometeorologi- ya fəaliyyəti haqqında‖, ―Su Məcəlləsinin təsdiq edilməsi haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının qa- nunları və bu qanunların icrasına xidmət edən ―Ətraf mühit və təbii ehtiyatların monitorinqinin aparılması qaydaları haqqında‖ Əsasnamə təşkil edir. Respub- likada dövlət səviyyəsində su ehtiyatlarının müha- fizəsi, onlardan səmərəli istifadə olunması məqsədilə mütəmadi qaydada su ehtiyatlarının tərkibinin və 120 çirklənməsinin monitorinqi aparılır. Kür çayının suyunun keyfiyyətinə nəzarət məqsədilə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən yaradılan, müasir cihaz və avadanlıqlarla təchiz olunmuş Qazax analitik tədqiqatlar laboratoriyası, Araz çayının suyu- nun keyfiyyətinə nəzarət edən və Beyləqan rayo- nunda fəaliyyət göstərən analoji mərkəz bu iki mü- hüm su mənbəyində ekoloji vəziyyəti nəzarətdə saxlamaq baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. Yaxın gələcəkdə Xəzər dənizinin suyu da Azərbaycanın mühüm içməli su mənbələrindən birinə çevrilə bilər. Belə ki, gələcəkdə Salyan rayonu ərazisində quraşdırılacaq qurğular vasitəsilə dəniz suyunun şirinləşdirilərək əhalinin istifadəsinə veril- məsi mümkün olacaq. Hazırda Xəzər dənizinin çirk- lənmədən mühafizəsi böyük əhəmiyyət kəsb edən məsələlərdəndir. Xəzər dənizinə uzun illərdir ki, beş sahilyanı ölkədən xeyli miqdarda çirkab suları axı- dılır. Lakin çirkləndiricilərin böyük hissəsi, yəni 80 faizdən çoxu məhz Volqa çayı vasitəsilə dənizə tökü- lür. Azərbaycan tərəfi Xəzərin çirklənməsinin qar- şısının mümkün qədər alınması yönündə əsaslı təd- birlər həyata keçirir. Dənizə axıdılan məişət sularının çirklilik səviyyəsinin aşağı salınması məqsədilə sahil zolağı boyuca 17 mobil tipli təmizləyici qurğudan istifadə olunur. Bundan əlavə, son dövrlərdə Xəzərdə antropogen təsirlərin azaldılması məqsədilə, istis- mara yararsız estakadaların, hidrotexniki qurğuların sökülməsi, batmış gəmilərin çıxarılması, buxta ərazi- 121 sindəki yararsız köhnə neft quyularının ləğv edilmə- si, neftlə çirklənmiş ərazilərdə rekultivasiya işlərinin aparılması, yaşıllıqların salınması, Neft Daşlarında və Çilov adasında yeni çirkab sutəmizləyici qurğu- ların istismara verilməsi də daxil olmaqla görülən bir çox tədbirlər Xəzərin Azərbaycan sularının ekoloji durumuna müsbət təsir göstərib. Beləliklə, Azərbaycanda həyata keçirilən eko- loji siyasətin mühüm istiqamətlərindən olan su mən- bələrinin çirklənməsinin qarşısının alınması yönündə reallaşdırılan əsaslı tədbirlər əhalinin təmiz suya olan tələbatının ödənilməsini yaxşılaşdırmaqla bərabər, ekosistemin bütövlüyünün qorunub saxlanmasına kömək edir. Keçmişdə insanlar tullantıları suya atmaqla fikirləşmirdilər ki, su çirklənə bilər. Xalq arasında belə bir ifadə də var ; "su çirk götürmür" . Lakin indi sular o qədər çirklənir ki, suda canlıların həyatı təh- lükə altına almır, içməyə yaramır. Buna görə də su- ların çirkləndirilməməsi və çirklənən suyun təmiz- lənməsi zəmanəmizin mühüm problemlərindən biridir. Sularm çirklənmə mənbələri müxtəlifdir. Su mənbəyi sənaye müəssisələrinin və nəqliyyatların tullantıları, çirkab suları, torpağın eroziyası, məişət tullantılarının, inşaat və meşə materiallarının suya tullanması nəticəsində çirklənə bilər Heyvanlar ota- rılan yerlərdən, dərmanlanmış və gübrələnmiş əkin Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|