137
etdiyini müĢahidə edir. Digər uĢaqlardan ayrıca, fərdi Ģəkildə təlim
keçməklə. Eva Petyaya tullanmaq vərdiĢini hissə-hissə öyrədir. Bu
təcrübəni keçdikdən sonra Petya sinif uĢaqları ilə bir sırada dayana bilir.
müstəqil fəaliyyətlə məĢğul olan uĢaq – təklikdə byrənmə
uĢağın əĢya və təcrübələrlə yükləndiyi zaman müĢahidə edilə bilər.
Müəllimlər uĢaqları fərdi fəaliyyətə sövq edəndə, onlar uĢaqlar üçün
seçim imkanı yaradır və uĢaqlara bilavasitə göstəriĢlər verməklə
müstəqil olmaqda yardım edirlər.
Tədrisin şablon üsullarından istifadə
QoĢma siniflərdə təĢkil edilmiĢ gündəlik cədvəl və müvafiq
Ģablon uĢaqların öyrənmə imkanlarını gücləndirir. Bir fəaliyüyət
növündən digərinə keçməklə, qrupun fəaliyyətini sistematik olaraq
stimullaĢdırmaq ola bilər ki, bir çox uĢaqlar üçün çətinlik yaratsın.
Müvafiq qərarların çıxarılması proqramın tipinə, uĢaqların yaĢına,
məktəbdə günün uzunluğuna və fərdi proqramlar üçün səciyyəvi olan
digər aspektlərə əsaslanır.
Sövqedici Ģablonların qurulması.
Gündəlik fəaliyyətin ardıcıllığının təyin edilməsi məqsədilə
müəllimlər uĢaqların fərdi xüsusiyyətlərinə, onların xüsusi ehtiyaclarına
qarĢı həssas olmalıdırlar. Evdən məktəbə uzun bir yol keçib gələn
uĢaqlar üçün qəlyanaltı, yaxud yemək yemək iĢ gününə baĢlamağın
stimulerici amili ola bilər. Digər bir qrup üçün çöldə oynanılan fiziki
fəaliyyət növləri uyğun ola bilər. AzyaĢlı uĢaqlar məktəbə çatan kimi,
müəllimləri ilə yaxın ünsiyyətdən faydalana bilərlər.
Bir çox uĢaqlar, xüsusən xüsusi ehtiyaclı uĢaqlar üçün gün ərzində
müəyyən sövqedici göstəriĢlər almaq müəyyən əhəmiyyət kəsb edir.
Müntəzəm Ģablonlar uĢaqlarda özünə inam hissini formalaĢdırır və
inkiĢaf etdirir: uĢaq artıq yörəĢdiyi təcrübəyə əsaslanaraq, yerinə
yetirdiyi iĢin nə ilə nəticələndiyini bilir və ondan ləzzət alır. Ģablonların
dəyiĢdirilməsi azyaĢlı uĢaqlar və inkiĢaf baxımından geri qalan uĢaqlar
üçün müxtəlif problemlər yarada bilər.
FərdiĢlərin
münəmsənilməsinə
yardım
göstərən
Ģablon-
fəaliyyətlərdən istifadi edilməsi
ġablon fəaliyyətlər, inkiĢaf proqramını stimullaĢdıran tapĢırıq və
vəzifələrdən ibarətdir. ġəkillərdən istifadə olunması görmə, yaddaĢ və
ünsiyyət vərdiĢlərinin formalaĢmasına kömək edir. Çöldə oyun
oynanıldığı zaman fərdi seçimlərdən uĢaqlar elə istifadə etməlidirlər ki,
onlar bu seçim imkanları haqqında əvvəlcədən müəyyən məlumata
malik olsunlar və bu prosesdən böyüklər onlara oyun seçimini
138
dəyiĢməkdə yardım göstərə bilsinlər. Qəlyanaltı, yaxud günorta yeməyi
zamanı ünsiyyət lövhələri, yaxud cədvəlləri uĢaqlara diqqətlərini
günorta yeməyi sözlüyünün üzərinə cəmləĢdirməkdə kömək edir.
Sadə bir tapĢırığın yerinə yetirilməsində fasilə verilməsi, məsələn,
əllərin yuyulması, uĢağa bu tapĢırığı mənimsəməkdə kömək edir və uĢaq
onu daha sonralar müəllimin köməyi olmadan yerinə yetirir. Deyək ki,
üzərində əllərin sabunla yuyumasını, əllərinqurudulması və dəsmalın
asılmasını əks etdirən Ģəkil hamamda divardan asıla bilər. Belə bir
vizual nümunə sövqedici səciyyə daĢıyır və uĢaqların hamısı üçün
konkret vərdiĢlərə yiyələnmək imkanı verir.
AĢağıdakı cədvəldə Ģəkil simvolları vasitəsilə uĢağın iĢ günü
göstərilmiĢdir:
Üç və dörd yaĢlı uĢaqlar üçün gündəlik cədvəl nümunəsi
7.00-10.00
Məktəbə çatma,səhər yeməyi, gündüz iĢ
vaxtı. UĢaqlar məktəbə çatırlar, müəllim
onları salamlayır və səhər yeməyi təklif
edir. Onlar yeməyi yeyib qurtaran kimi iĢə
baĢlamaq üçün fəaliyyət növünü seçə
bilərlər.
10.00-
10.15
Qrupun fəallıq vaxtı bir böyük və iki kiçik
qrup süəllimlə görüĢür. ĠĢlə məĢğul olan
uĢaqlar öz iĢlərinə davam edərək qrupun
fəaliyyətinə qoĢulmaya bilərlər.
10.15-
10.30
Yüngül qəlyanaltı və təmizləmə vaxtı
10.30-
12.30
Çöl oyunu
11.30-
12.30
Yuyunma, süfrənin salınması və günorta
yeməyi
12.30-
12.45
Fərdi kitab oxuma vaxtı
12.45-2.15
Ġstirahət və sakitlik vaxtı
2.15-3.15
Asudə vaxt. UĢaqlar nə iĢ görəcəklərini
seçirlər.
3.15-3.30
Qəlyanaltı və süfrənin yığıĢdırılması
3.30-4.30
Bayırda oyun
4.30-4.45
Qrupun fəallın vaxtı bir böyük və iki kiçik
qrup müəllimlə görüĢür. MəĢğul olan
139
uĢaqlar iĢlərinə davm edə və qrupun
fəaliyyətinə qoĢulmaya bilərlər.
4.45-5.30
Fəaliyyətin dayandlırılması
140
HAMI İLƏ BİRLİKDƏ: TEMATİK TƏLİMAT
Fəslin məzmunu
Tematik təlimat nə deməkdir?
Qüsurlu uĢaqlar üçün planlaĢdırma apararkən tematik
yanaĢmanın faydaları
Mövzu
ilə
əlaqədar
geniĢ
fəaliyyət
növlərinin
planlaĢdırılmasının əhəmiyyəti
Tematik vahidlərin fərd üçün aparılan planlaĢdırılma ilə
əlaqələndirilməsi
bütün tələbələr üzrə təlimat planı.
Tematik təlimat nə deməkdir?
Əsas mövzular içində inkiĢaf etdirilən tədris planı uĢaqların
düĢünmə qabiliyyətinin yaranmasına, xüsusən onların təfəkkürünün
formalaĢmasına Ģərait yaradır. YaĢlarının az vaxtlarında uĢaqlar öz
təcrübələri üçün səciyyəvi olan xəĢətləri sezməklə və yadda saxlamaqla,
konseptual ideyaları inkiĢaf etdirirlər. Onlar məxsusi təcrübələrini iki
cəĢət üzərində təĢkil edirlər: (a)invariant, yaxud həmiĢə baĢ verən Ģeylər
(b) seçimli, yaxud təsadüfi baĢ verən hadisələr. YaĢ ötdükcə və təcrübə
qazanıldıqca, uĢaqlar fəhmlərini inkiĢaf etdirməklə, fəhmlərinə əsasən
bu və ya digər hadisəni aydınlaĢdırmaqla və müvafiq nəticələr
çıxarmaqla konseptual biliklərini artırırlar.
AzyaĢlı uĢağın üzərində qurulan fəaliyyət növləri, necə deyərlər,
daha çox hadisə əsasına malik olmalıdır. Müəllimlər tematik tədris
planını tutanda, onlar uĢaqların konseptual düĢünmə bacarığını
formalaĢdırmaq üçün yaranacaq bir çox imkanları nəzərə alırlar. UĢaqlar
tədris planını özlərinin həyatda qazandıqları təcrübə ilə əlaqədəndirirlər.
Bu yolla müəllimlər və uĢaqlar tədris planını bir yerdə hazırlayır, onlar
bir növ kollektivin hər bir üzvünün sinfin ümumi təcrübəsinə nə
gətirəcəyi üzərində düĢünürlər.
Tematik iĢ planı və tədris planı uĢaqlara düĢünmə prosesini
inkiĢaf etdirməyə yardım göstərir. Bu zaman məktəbdəki konkret gün
ərzində uĢağın fəaliyyəti elə planlaĢdırılmıĢdır ki, o, özünə müvafiq
məlumat bazasını yarada bilsin. Onların ixtiyarında olan əsas vərdiĢlərin
inkiĢafını təcrübədən keçirmək imkanları açılır. Onlar müvafiq fəaliyyət
növünün həyata keçirilməsi məqamında mövcud materialları öyrənir və
əsas mövzu ilə bağlı sahəyə ekskurs zamanı dürüst məlumat toplayırlar.
Dostları ilə paylaş: |