Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sosial vərdişlərin inkişaf etdirilməsinə şərait yaradılması
- Dəyişkən oyun yerləri
- Material və təcrübələr
- Oyunun həvəsləndirilməsi
147 çəkiləndə və bunlar təsvir ediləndə, uĢaqlar bundan faydalanma imkanına malik olurlar. «Katya sən acıqlı görsənirsən» deyərkən müəllim müvafiq emosiyanı adlandırır və uĢağın sözlüyünü bu yolda zənginləĢdirir. Uyğunluq UĢağın hiss və emosiyalarına yaĢlı Ģəxs adekvat reaksiya göstərdikdə, onda inam hissi güclənir. Sosial vərdişlərin inkişaf etdirilməsinə şərait yaradılması UĢağın sosial vərdiĢlərinin inkiĢaf etdirilməsi üçün müəllim sinifdə hörmət mühitin formalaĢdırmalıdır. Belə bir məqamda uĢaq ona hörmət edildiyini və qəbul edildiyini gördükdə, o, bu hisslərini açıqcasına baĢqaları qarĢısında da büruzə verir. UĢağın spesifik davranıĢ tipi pozitiv olduqda, bunu qiymətləndirmək, bu tipli hərəkətlərdən faydalanmaq imkanını yaradın. İndividual fərdlərin başa düşülməsi. UĢaqlar müxtəliftemperament, öyrənmə üsulları, fəaliyyət səviyyələri və qabiliyyətlərini nümayiĢ etdirirlər. Ġndividual fərdləri qəbul edən müəllimlər uĢaqlarda inkuziv davranıĢ tiplərini nümayiĢ etdirməyə Ģərait yaradacaqlar. Bütün bunları nəzərə alaraq demək olar ki, oyun inkiĢafın bütün sahələrində uĢağın artımına Ģərait yaradır, sosial nüfuzun yaradılması üçün o, praktiki gücə malikdir. Müəllim oyun vərdiĢlərinin inkiĢafına dəstək verən faktorları nəzarətdə saxlayır. Bu faktorlara zaman, məkan, yer və təklif daxildir. Zaman UĢaqlar qarĢılıqlı oyunu yerinə yetirmək və planlaĢdırmaq üçün buna adekvat zaman tələb edirlər. Onlar mövcud materialların tapılması və onların seçilməsi, material və rollara aid olan hər hansı konfliktin aradan qaldırılması üçün vaxt tələb edirlər. Oyunların keçirildiyi intervallar eyni material və oyundaĢlarla elə Ģəkildə təkrarlanmalıdır ki, uĢaqlar qazandıqları təcrübələri inkiĢaf etdirə bilsinlər. Məktəbəqədər uĢaqlar oyunun baĢlanması üçün 30 və daha artıq dəqiqə tələb edirlər. Müəllim uĢaqların oyun oynadığı, yaxud digər fəaliyyətlə məĢğul olduğu fəaliyyət zamanı hər gün bir saat vaxt sərf etməlidir. Məkan 148 Qrammatik oyun, incəsənət, mampulativ, blok, su, qum, oyun və oxu bacarıqları uĢaqların gündəlik oyun mərkəzləridir. Burada hər bir Ģey dəqiq Ģəkildə təyin olunmalı, bu mərkəzdə uĢaqların materiallarla məĢğul olması üçün müvafiq məkan tələb edilir. YaxĢı müəyyənləĢdirilmiĢməkanın özü oyunun meydana çıxması üçün bir bəhanədir. UĢaqlar sinfə daxil olduqda, oyun materialları görünən olmalıdır. Dəyişkən oyun yerləri Mövzu ilə əlaqədar detallar müvafiq Ģəkildə seçilməli, əl altında saxlanılmalı, onlar uĢaqların dəyiĢkən maraqlarına uyğunlaĢdırılmalıdırlar. Həm sinif daxilində, həm də bayırda oynamaq üçün fərdi planlar cızmalı. UĢaqlara digər sahələrdən drammatik oyuna materialların gətirilməsinə icazə verməli. Material və təcrübələr Tematik oyunla bağlı material və real təcrübə onlara müxtəlif oyun mövzuları yaratmaqimkanı verir. Bunlardan bəziləri uĢaqların yaddaĢını möhkəmləndirir və onlara yeni bilgi verir. Belə vasitələrdən biri kimi sinif otağında qoyulmuĢ güzgü ola bilər. UĢaqlar materialları mübadilə edib oynayanda, müxtəlif oyun növlərini təcrübədən keçirirlər. Bir çox vasitə və materiallar, məsələn telefon real olmalıdır. Karton qutu, karton blok, yaxud material qırıntısı da buna misal ola bilər. UĢaqlar hər iki tip materiala yaradıcı Ģəkildə yanaĢmalıdırlar. Materialların artıqlığı, yaxud çatıĢmamazlığı ucundan yaranmam konfliktlərə yol vermədən rolların müəyyənləĢdirilməsinə stimul yaratmaq üçün adekvat oyun vasitələrinin olması tələb edilir. Oyunun həvəsləndirilməsi Müəllimlər uĢaqların oyunlarına daim diqqət yetirməli və onları nəzarət altında saxlamalıdırlar. Onlar yalnız yaranan münaqiĢəni aradan qaldırmaq iĢində vasitəçi olmaq və müəyyən problemləri həll etməyə yardımçı kimi çağrıla bilərlər. Onlar uĢaqların qarĢılıqlı münasibət sahəsindəki vərdiĢlərinin inkiĢafına nəzarət etməlidirlər. Müəllimlər uĢaqların inkiĢaf potensialını müəyyənləĢdirmək və daha müvafiq oyun növlərini həvəsləndirmək üçün onların zəif nöqtələrini müəyyənləĢdirməlidirlər. ĠĢtiraketmə, təqlid, yaxud ünsiyyət vərdiĢləri çatıĢmayan uĢaq Ģübhəsiz ki, elə bir uğur qazana bilməz. Bu vərdiĢlərin inkiĢaf etdirilməsi vaxt tələb edir. Müəllim görəndə ki, uĢaq oyuncaqla 149 müəyyən müddət ərzində oyuna davam gətirə bilir və sosial baxımından ünsiyyət saxlamaq qabiliyyəti artır, bu halda o, uĢağı sərbəst Ģəkildə oyuna buraxır. Müvafiq Ģəkildə həyata keçirilən nəzarət oyunun keyfiyyətinə müsbət təsir göstərir. lazımi məqamda edilən adi bir məsləhət də oyunu uzada və bu yolda maraqlı edə bilər. Oyuna maraqsız giriĢən uĢağı həvəsləndirmək məqsədilə müəllim adı bir oyunçu kimi guya döĢəmədə qatar sürərək «uuuu…» eləməklə oyunu qızıĢdıra bilər. Müəllim əvvəlcə uĢaqla yan-yana oynayır ki, oyunu qızıĢdırsın və sonra uĢaq müstəqil Ģəkildə, yaxud digər bir uĢaqla oynaya bilmək iradəsini nümayiĢ etdirdikdə, yavaĢ-yavaĢ oyundan çəkilir. Çoxlu fiziki, görmə, eĢitmə, yaxud əqli qüsuru olan uĢaqlar müəllim onların fəaliyyətini fiziki Ģəkildə istiqamətləndirdiyi zaman uğur qazanırlar və bu iĢ həmin uĢaqların oyunu az-çox müstəqil Ģəkildə oynaya bilmələrinə qədər davam edir. bununla belə, oyunu təlimatın elə bir uzun müddətə hesablanmadığı zaman istiqamətləndirilməsi oyunun spontan xarakterindən asılı olur. Daim yaĢlı Ģəxslərin qayğısına ehtiyacı olan uĢaqlar yanlarında müəllimləri görmək istəyir və ürəklərindən keçir ki, məhz müəllim bu oyunu istiqamətləndirsin. Ancaq bu uzun müddət davam etdikdə, uĢaqlar maraqdan düĢürlər. Müəllim oyun oynayan bir qrup uĢağın yanında durduqda, bu onların oyununun tempini səpgidə də bilər. Bu zaman müəllim kənardan onun məkanını seyr etməlidir. UĢaqların oyunu onların hafizəsində güclü izlər buraxır. Bu məqamda, məsələn müəllimlər, deyək ki, yumĢaq təbiətli bir uĢağın oyunun ortasında qrupun liderinə çevrilməsini müĢahidə edə bilərlər. Bəzən uĢaqlarda «teelfon» oyununu oynayarkən Ģəxsi ideyalar meydana çıxır. Bu zaman sinif bəzi üzvlərdə narahatlığa səbəb ola bilən dil, yaxud davranıĢın Ģahidi ola bilər. Bu tipli Ģəraitdə müdaxilənin özü də, yaxud haqqında mühakimə yürütmək bir qədər çətindir. Müəllimlər məqamı ötürmədən konkret davranıĢdakı mübahisəli aspektləri, o cümlədən uĢaqla qurmuĢ olduğu qarĢılıqlı inama əsaslanan münasibəti nəzərdən keçirməli və nəzərə almalıdır. UĢaq hansı oyunu oynamaq barədə Ģəxsi ideyasını necə ortaya atır? UĢağın yaxud uĢağın konkret hərəkətinə müdaxilə edib onu dayandırdıqdamı düzgün hərəkət edir? əgər müəllim müdaxilə etməyi qərarlaĢdırırsa, mülaxilənin hansı forması seçilməlidir? Müəllim oyun prosesindən kənarda yox, ona maksimum yaxındırsa, uĢaq müəllimin iĢtirakına dərhal reaksiya verəcək və onun oyundakı intensivliyi azalacaqdır. Müəllim uĢağın təcrübəsini Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|