172
gələn hərfi tapmaqdır. Müəllim uĢaqlardan bu səslə baĢlayan digər
sözlər barədə fikirləĢməyi xahiĢ edə bilər.
Uşaqlar ardıcıllıqla əhvalat, yaxud bir mətni söyləyə bilərlər.
Əhvalat, yaxud Ģer oxyyun , mahnı oxuyun. Bir neçə dəfə
təkrarladıqdan sonra ara verin və imkan yaradın ki, uĢaq bunları
tamamlasın.
Nazik lövhələrdən istifadə edən və uĢaqdan ona tanıĢ olan
əhvalatı söyləməyi xahiĢ edin.
UĢağın artıq bildiyi əhvalatı dramatikləĢdirin.
Sual vermə prosesinə baĢlayın. «Bəs canavar sonra nə dedi?»
UĢaq hələ əhvalatı danıĢmağa qabil deyildirsə, onu müxtəlif
əĢyaların adlarını çəkməsinə yardım göstərin. Daha sonra uĢağı əĢya
haqqında mürəkkəb və sadə cümlələrlə danıĢmağa həvəsləndirin.
UĢaqla yanaĢı əyləĢin və kitabdakı, yaxud kartlardakı sözsüz
Ģəkillərə baxın. Müəyyən əĢyaların adını çəkməklə Ģəkillərə baxın və
sonra prosesin əvvəlinə qayıdın və danıĢılan əhvalatda nədən bəhs
edildiyini uĢaqdan soruĢun.
Uşağın qavrama ilə əlaqədar anlayışları başa düşməsinə imkan
yaradın.
Təsviri sözləri seçmək məqsədilə müvafiq əĢyaları əldə edin.
Ġki söz və içərisində əĢyalar olan qutunu götürün. UĢaq müvafiq
quruluĢa uyğun olaraq onları seçə bilər.
Sözlərə hərəkət aĢılayın. «Sən siçan kimi sakit ola bilərsənmi?»
MüĢahidə diaqramı qurun. UĢaqlara müəyyən qumu göstərin və
onların nə gördüklərini cavablar üzrə müəyyənləĢdirin. Sonra yenə nəsə
göstərin, məsələn Ģəkər tozu, yaxud rəng. Bu yolla müĢahidə diaqramını
doldurun. Bu proses zamanı uĢaqlara iki materialı müqayisə etmək
imkanı yaradın və onlardan həmin əĢyaların ümumi səciyyəsi barədə
danıĢmağı xahiĢ edin.
Oxuma və savad vərdişlərinin inkişaf etdirilməsi
Danışılan mətn üzrə diqqətin cəmləşərilməsi üçün uşaqlara kömək
edin.
UĢaqla fərdi Ģəkildə nağıl oxuyun. Suallar verin, nağılı
müzakirə edin və bundan sonra uĢaqdan onun fikrincə nəyin baĢ
verəcəyini soruĢun.
173
Ġstirahət vaxtı söylənilən nağılın lentə yazılmıĢ variantını
səsləndirin.
UĢaqların bu prosesdə iĢtirakını həvəsləndirmək məqsədilə
kukla və digər vəsaitlərdən istifadə edin.
Nağıla qulaq asdıqdan sonra uĢaqlardan cavab verilməsi tələb
olunan standart sual səhifəsini tərtib edin. «Sənin ən çox xoşladığın
hissə hansıdır? Belə bir sonluğu gözləyirdinmi? – baş verəndə filan
personaj özünü necə apardı? Nağıl sənə necə təsir etdi? Nəyə görə o
sənə belə təsir etdi?» UĢaqların mövcud suallara daha yaxĢı cavab
verməyə hazır olmaları üçün bir neçə baĢqa suallar da verin.
Gün ərzində müxtəlif vaxtlarda uĢaqlara kitablar, böyük
hərflərlə çap edilmiĢ Ģerlər, qafiyəli mətnlər verin.
UĢaqların ən çox xoĢladığı nağılları, Ģerləri və digər hissələri bir
daha oxuyun.
Ən müxtəlif materiallardan istifadə etməklə, suallara cavab
verilməsinin nəzərdə tutan oyunlar təĢkil edin.
UĢaqlara kitabdakı Ģəkillər üzrə nağılı necə danıĢmağın
nümunəsini göstərin.
müvafiq situasiyalara uyğun gələn Ģəkilləri əldə edin. Əvvəlcə
üç, yaxud dörd Ģəkildən baĢlayın – məsələn, Ģəhər çağı paltar
geyinməyin ardıcıllığını göstərən Ģəkilləri (1)yataqdan qalxmaq, (2)
paltarların seçilməsi, (3) paltarların dəyiĢdirilməsi, (4) tam Ģəkildə
geyinmək. UĢaqdan ardıcıllığı izah etməyi xahiĢ edin.
Nağılın verildiyi səhifələrin fotosurətlərini çıxarın və uĢaqdan
nağılı danıĢmazdan əvvəl verilən Ģəkilləri ardıcıllıqla düzməyi xahiĢ
edin.
Nağılın nə ilə qurtaracağını söyləmək üçün imkanlar yaradın.
«Kim deyər, daha sonra nə baĢ verəcəkdir?»
Yeni nağıl düzüb qoĢmaq məqsədilə uĢağa nağılı danıĢağı,
yaxud bu nağılın fərqli sonluğunu yaratmağı xahiĢ edin.
Az saylı uĢaq qrupu ilə birlikdə nağıl düzüb qoĢun. «Biri var idi,
biri yox idi. Bir siçan var idi». Sonra uĢaqlardan biri uyğun gələn
növbəti cümləni iĢlətməlidir. Nağıl düzüb qoĢmaqla əlaqədar uĢaqlarda
müstəqillik yaradın.
UĢaqlar üçün kitabxana mərkəzi seçin və deyin: «Məq sizə filan
şeyi oxumaq üçün sizi kitabxana mərkəzində gözləyəcəyəm».
UĢaqlara göstərin ki, siz bunu sadəcə məlumat, yaxud əyləncə
xatirinə oxuyursunuz.
174
Müstəqil Ģəkildə kitablara baxmaq üçün uĢaqlara imkan yaradın.
UĢaqların kitab düzəltmələri üçün materialları təmir edin, və elə
edin ki, bu sizin göstəriĢinizlə olmasın.
Kitab tərtib etmək məqsədilə uĢaqları Ģəkil çəkməyə
həvəsləndirin: sonra onlar sözləri seçməlidirlər.
Vaxtın, yaxud oxu vaxtının seçilməsində hansı kitabları
seçmələrinə imkan yaradın.
UĢaq ədəbi mövzuların seçilməsində çətinlik çəkirsə, siz
drammatik oyun fəaliyyətində elə iĢtirak etməlisiniz ki, lazım olan
fəaliyyəti istiqamətləndirə biləsiniz. Suallar verməklə siz, uĢaqdan
lazımi məlumatı ala bilərsiniz və onu sözügedən fəaliyyətə
istiqamətləndirə bilərsiniz.
Yazı və Ģəkil çəkmək üçün ən müxtəlif materialların təmin
edilməsi vasitəsilə uĢaqları individual olmağa həvəsləndirin.
Uşaqlara deyilən və yazılan sözlər arasındakı assosiasiyanın
tapmaqda kömək edin.
Sinif yarlıqlarından istifadə edin, yaxud uĢaqla danıĢarkən
onları göstərin.
UĢaqların köməyi ilə sözügedən təzə yarlıqlar yaradın.
UĢaqları onların özlərinə məxsus yarlıqlar düzəltməyə
həvəsləndirin.
UĢaqların adları hər bir yerdə olmalıdır. Adlar qəlyanaltı
stolunun üzərində, yaxud onlar məktəbə gəldikləri zaman göstərici
diaqramda yerləĢdirilə bilər. Adlar hər bir kağızın, əl iĢinin üzərində
yazılmalı və evə göndərilməlidir.
Nağıl danıĢılması üçün ən müxtəlif imkanlar yaradın. Bu
prosesə təkan vermək üçün lazım olan materialları təĢkil edin.
Ġmla demək üçün maqnitafondan istifadə edin.
UĢaq Ģəkil və sözlərə baxıb, nağıl danıĢdığı zaman bunu
dinləmə mərkəzində təĢkil edin. Hər bir ailənin dinləmə mərkəzi üçün
nağıl kasetinə malik olmasını təĢkil edin.
Ġri hərflərlə çap edilmiĢ kitab və Ģeirləri oxuyarkən əlinizin
iĢarəsi ilə bir-bir sözləri göstərin.
UĢaqlara ən müxtəlif materiallardan istifadə etməklə (karandaĢ,
xətkeĢ və rəng) hərflərin yazılması üçün imkanlar yaradın.
Dostları ilə paylaş: |