Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil

 
172 
gələn  hərfi  tapmaqdır.  Müəllim  uĢaqlardan  bu  səslə  baĢlayan  digər 
sözlər barədə fikirləĢməyi xahiĢ edə bilər.  
 
Uşaqlar ardıcıllıqla əhvalat, yaxud bir mətni söyləyə bilərlər.  
  Əhvalat,  yaxud  Ģer  oxyyun  ,  mahnı  oxuyun.  Bir  neçə  dəfə 
təkrarladıqdan  sonra  ara  verin  və  imkan  yaradın  ki,  uĢaq  bunları 
tamamlasın. 
  Nazik  lövhələrdən  istifadə  edən  və  uĢaqdan  ona  tanıĢ  olan 
əhvalatı söyləməyi xahiĢ edin.  
 UĢağın artıq bildiyi əhvalatı dramatikləĢdirin.  
 Sual vermə prosesinə baĢlayın. «Bəs canavar sonra nə dedi?» 
  UĢaq  hələ  əhvalatı  danıĢmağa  qabil  deyildirsə,  onu  müxtəlif 
əĢyaların  adlarını  çəkməsinə  yardım  göstərin.  Daha  sonra  uĢağı  əĢya 
haqqında mürəkkəb və sadə cümlələrlə danıĢmağa həvəsləndirin.  
  UĢaqla  yanaĢı  əyləĢin  və  kitabdakı,  yaxud  kartlardakı  sözsüz 
Ģəkillərə  baxın.  Müəyyən  əĢyaların  adını  çəkməklə  Ģəkillərə  baxın  və 
sonra  prosesin  əvvəlinə  qayıdın  və  danıĢılan  əhvalatda  nədən  bəhs 
edildiyini uĢaqdan soruĢun.  
 
Uşağın  qavrama  ilə  əlaqədar  anlayışları  başa  düşməsinə  imkan 
yaradın.  
 Təsviri sözləri seçmək məqsədilə müvafiq əĢyaları əldə edin.  
 Ġki söz və içərisində əĢyalar olan qutunu götürün. UĢaq müvafiq 
quruluĢa uyğun olaraq onları seçə bilər.  
 Sözlərə hərəkət aĢılayın. «Sən siçan kimi sakit ola bilərsənmi?» 
 MüĢahidə diaqramı qurun. UĢaqlara müəyyən qumu göstərin və 
onların nə gördüklərini cavablar üzrə müəyyənləĢdirin. Sonra yenə nəsə 
göstərin, məsələn Ģəkər tozu, yaxud rəng. Bu yolla müĢahidə diaqramını 
doldurun.  Bu  proses  zamanı  uĢaqlara  iki  materialı  müqayisə  etmək 
imkanı  yaradın  və  onlardan  həmin  əĢyaların  ümumi  səciyyəsi  barədə 
danıĢmağı xahiĢ edin.  
 
Oxuma və savad vərdişlərinin inkişaf etdirilməsi   
 
Danışılan mətn üzrə diqqətin cəmləşərilməsi üçün uşaqlara kömək 
edin.  
  UĢaqla  fərdi  Ģəkildə  nağıl  oxuyun.  Suallar  verin,  nağılı 
müzakirə  edin  və  bundan  sonra  uĢaqdan  onun  fikrincə  nəyin  baĢ 
verəcəyini soruĢun.  

---

 
173 
  Ġstirahət  vaxtı  söylənilən  nağılın  lentə  yazılmıĢ  variantını 
səsləndirin.  
  UĢaqların  bu  prosesdə  iĢtirakını  həvəsləndirmək  məqsədilə 
kukla və digər vəsaitlərdən istifadə edin.  
  Nağıla  qulaq  asdıqdan  sonra  uĢaqlardan  cavab  verilməsi  tələb 
olunan  standart  sual  səhifəsini  tərtib  edin.  «Sənin  ən  çox  xoşladığın 
hissə  hansıdır?  Belə  bir  sonluğu  gözləyirdinmi?  –  baş  verəndə  filan 
personaj  özünü  necə  apardı?  Nağıl  sənə  necə  təsir  etdi?  Nəyə  görə  o 
sənə  belə  təsir  etdi?»  UĢaqların  mövcud  suallara  daha  yaxĢı  cavab 
verməyə hazır olmaları üçün bir neçə baĢqa suallar da verin.  
  Gün  ərzində  müxtəlif  vaxtlarda  uĢaqlara  kitablar,  böyük 
hərflərlə çap edilmiĢ Ģerlər, qafiyəli mətnlər verin.  
 UĢaqların ən çox xoĢladığı nağılları, Ģerləri və digər hissələri bir 
daha oxuyun. 
  Ən  müxtəlif  materiallardan  istifadə  etməklə,  suallara  cavab 
verilməsinin nəzərdə tutan oyunlar təĢkil edin.  
 
UĢaqlara  kitabdakı  Ģəkillər  üzrə  nağılı  necə  danıĢmağın 
nümunəsini göstərin. 
  müvafiq situasiyalara uyğun gələn Ģəkilləri əldə edin. Əvvəlcə 
üç,  yaxud  dörd  Ģəkildən  baĢlayın  –  məsələn,  Ģəhər  çağı  paltar 
geyinməyin  ardıcıllığını  göstərən  Ģəkilləri  (1)yataqdan  qalxmaq,  (2) 
paltarların  seçilməsi,  (3)  paltarların  dəyiĢdirilməsi,  (4)  tam  Ģəkildə 
geyinmək. UĢaqdan ardıcıllığı izah etməyi xahiĢ edin.  
  Nağılın  verildiyi  səhifələrin  fotosurətlərini  çıxarın  və  uĢaqdan 
nağılı  danıĢmazdan  əvvəl  verilən  Ģəkilləri  ardıcıllıqla  düzməyi  xahiĢ 
edin.  
  Nağılın  nə  ilə  qurtaracağını  söyləmək  üçün  imkanlar  yaradın. 
«Kim deyər, daha sonra nə baĢ verəcəkdir?» 
  Yeni  nağıl  düzüb  qoĢmaq  məqsədilə  uĢağa  nağılı  danıĢağı, 
yaxud bu nağılın fərqli sonluğunu yaratmağı xahiĢ edin.  
 Az saylı uĢaq qrupu ilə birlikdə nağıl düzüb qoĢun. «Biri var idi, 
biri  yox  idi.  Bir  siçan  var  idi».  Sonra  uĢaqlardan  biri  uyğun  gələn 
növbəti cümləni iĢlətməlidir. Nağıl düzüb qoĢmaqla əlaqədar uĢaqlarda 
müstəqillik yaradın.  
 UĢaqlar üçün kitabxana mərkəzi seçin və deyin: «Məq sizə filan 
şeyi oxumaq üçün sizi kitabxana mərkəzində gözləyəcəyəm».  
  UĢaqlara göstərin ki, siz bunu sadəcə məlumat, yaxud əyləncə 
xatirinə oxuyursunuz.  

---

 
174 
 Müstəqil Ģəkildə kitablara baxmaq üçün uĢaqlara imkan yaradın.  
 UĢaqların kitab düzəltmələri üçün materialları təmir edin, və elə 
edin ki, bu sizin göstəriĢinizlə olmasın.  
  Kitab  tərtib  etmək  məqsədilə  uĢaqları  Ģəkil  çəkməyə 
həvəsləndirin: sonra onlar sözləri seçməlidirlər.  
  Vaxtın,  yaxud  oxu  vaxtının  seçilməsində  hansı  kitabları 
seçmələrinə imkan yaradın.  
  UĢaq  ədəbi  mövzuların  seçilməsində  çətinlik  çəkirsə,  siz 
drammatik  oyun  fəaliyyətində  elə  iĢtirak  etməlisiniz  ki,  lazım  olan 
fəaliyyəti  istiqamətləndirə  biləsiniz.  Suallar  verməklə  siz,  uĢaqdan 
lazımi  məlumatı  ala  bilərsiniz  və  onu  sözügedən  fəaliyyətə 
istiqamətləndirə bilərsiniz.  
  Yazı  və  Ģəkil  çəkmək  üçün  ən  müxtəlif  materialların  təmin 
edilməsi vasitəsilə uĢaqları individual olmağa həvəsləndirin.  
 
Uşaqlara  deyilən  və  yazılan  sözlər  arasındakı  assosiasiyanın 
tapmaqda kömək edin.  
 
  Sinif  yarlıqlarından  istifadə  edin,  yaxud  uĢaqla  danıĢarkən 
onları göstərin.  
 UĢaqların köməyi ilə sözügedən təzə yarlıqlar yaradın.  
  UĢaqları  onların  özlərinə  məxsus  yarlıqlar  düzəltməyə 
həvəsləndirin. 
  UĢaqların  adları  hər  bir  yerdə  olmalıdır.  Adlar  qəlyanaltı 
stolunun  üzərində,  yaxud  onlar  məktəbə  gəldikləri  zaman  göstərici 
diaqramda  yerləĢdirilə  bilər.  Adlar  hər  bir  kağızın,  əl  iĢinin  üzərində 
yazılmalı və evə göndərilməlidir.  
  Nağıl  danıĢılması  üçün  ən  müxtəlif  imkanlar  yaradın.  Bu 
prosesə təkan vermək üçün lazım olan materialları təĢkil edin.  
 Ġmla demək üçün maqnitafondan istifadə edin.  
  UĢaq  Ģəkil  və  sözlərə  baxıb,  nağıl  danıĢdığı  zaman  bunu 
dinləmə  mərkəzində  təĢkil  edin.  Hər  bir  ailənin  dinləmə  mərkəzi  üçün 
nağıl kasetinə malik olmasını təĢkil edin.  
  Ġri  hərflərlə  çap  edilmiĢ  kitab  və  Ģeirləri  oxuyarkən  əlinizin 
iĢarəsi ilə bir-bir sözləri göstərin.  
 UĢaqlara ən müxtəlif materiallardan istifadə etməklə (karandaĢ, 
xətkeĢ və rəng) hərflərin yazılması üçün imkanlar yaradın. 

---