175
UĢaq rəsm çəkməyi xoĢlayırsa, ondan görməli olduğu iĢi təsvir
etməyi xahiĢ edin və sonra uĢağın icazəsi ilə onun seçdiyi sözləri vərəqə
yazın. UĢağın arxasınca yazılan sözləri oxuyun.
Sinifdə imla Ģəklində deyilən nağıl, kitab, yaxud Ģerdən
cümlələri seçib vərəqin üzərində yazın. Hər bir uĢağa bir cümlə verin və
onlara tapĢırın ki, onun cümləsi oxunanda ayağa qalxsın.
Cümləni sözlər Ģəklində kəsin və uĢağa cümləni bərpa etmək
üçün sözləri yenidən düzməyi tapĢırın.
Yazılı dil və savad vərdişlərinin inkişaf etdirilməsi
Məqsədli şəkildə yazıdan istifadə edilməsinə marağın oyadılması.
UĢağı rəsm çəkmək və yazı yazmaq sahəsində hər gün çoxlu
imkanlar yaradın.
UĢaqlar yazmıq təĢəbbüsünü irəli sürdükdə, onlardan nə
yazacaqlarını soruĢun. Əvvəlcə onlar heç nə deməyəcəklər, lakin siz
onları həvəsləndirdikdən sonra öz cızma-qaralarına məna aĢılamağa
cəhd göstərəcəklər.
UĢaqları öz Ģəkilləri barədə yazmağa həvəsləndirin. Onlar öz
sözlərini sizə oxuduğu zaman bu sözləri ayrı-ayrı səhifələrdə qeyd edin.
Vaxt keçdikcə, uĢaqlar hərf və sözlərin düzgün yazılıĢı barədə muləmata
malik olacaqlar.
UĢaqlar sinif otağı üçün iĢarə və etiketlər düzəldə bilərlər,
yaxud bunlardan oyun və iĢ zamanı istifadə edə bilərlər.
Ġstifadə etmək, yaxud köçürmək məqsədilə müxtəlif ölçüdə
hərflərin olmasını təmin edin (qoĢa hərflər, maqnit həfrlər və s.)
Bu vərdiĢləri təcrübə vasitəsilə möhkəmləndirin. Elə edin ki,
uĢaqlar bunların vasitəsilə öz adlarını yaza bilsinlər.
Təcrübə və təkrar üçün müxtəlif imkanlar yaradın.
Hər bir uĢağın hərf səhifəsini hazırladığı sinif əlifba kitabını
düzəldin.
Sinfə kömək etdiyi üçün valideynə ğəĢəkkür məktubunun
nümunəsini hazırlayın.
UĢaqlara yazı zamanı hecadan-hecaya keçirilmə vərdiĢlərini
inkiĢaf etdirməkdə kömək edin. «Pişik sözündə neçə heca var? Eşitdiyin
birinci səs nədir? Pişik sözündə eşitdiyin ikinci səs hansıdır?»
176
Uşaqlara sözlər yaratmaq məqsədilə həfrlərdən və oxşar
formalardan istifadə etməkdə kömək edin.
UĢaqların gözünün qabağında olan söz zərflərini təĢkil edin. Bu
yolla onlar köçürtmək istədikləri hər hansı bir sözü bu zərfin içərisindən
seçə bilərlər.
Manipulativ hərflərdən istifadə edin.
Qeydlər, xatırlamalar və özünüz və sinif üçün siyahılar tərtib
edin; yazdığınızı ucadan oxuyun.
Ġstənilən mətn uĢağın gözünün tutduğu səviyyədə olmalıdır və
elə ölçüdə olmalıdır ki, uĢaqlar bunu aydın Ģəkildə görə bilsinlər.
UĢaqlara deyilən sözləri ayrı-ayrı səslərə bölməyi öyrədin. Bu
prosesi kiçik uĢaq qrupunun qarĢısında nümayiĢ etdirin.
Hər hansı kitab üzərində, yaxud sinifdə danıĢılan əhvalatda
qafiyəli sözləri və baĢlanğıc səsləri axtarıb tapın. UĢaq üçün səhifənin
üzərində müvafiq yer ayırın ki, o, bundan söz və səsləri axtararkən
istifadə edə bilsin.
TƏLƏB OLUNAN YARDIMIN VERİLMƏSİ
Oftalmoloqlar görməni məhdudlaĢdıran xəstəlik, zədə, yaxud
anadangəlmə qüsurları müayinədən keçirib müalicə edən həkimlər.
Optika
mütəxəssisləri – uĢaqların eynəkləri və yaxud
oftalmoloqun yazdığı reseptə əsasən kontakt linzalarla təmin edilməsinə
yardım göstərən həkimlər.
Oftometrlər görmə problemlərnin mövcudluğunu aĢkarlamaq
üçün həkimlər.
Ortopedlər – əzələlərin, əzələ birləĢmələri və sümük xəstəliklərini
və zədələrini müayinə etmək və sağaltmaq üçün nəzərdə tutulan
həkimlər.
Otolarinqoloqlar qulaq, burun və boğaz xəstəliklərini müayinədən
keçirən və müalicə edən həkimlər.
Psixoloqlar əqli inkiĢafla bağlı olan psixoloji, emosional, yaxud
inkiĢaf problemlərini müayinə edən və müalicə edən həkimlər. Onlar
mövcud müayinə üzrə reseptlər yaza bilər, yaxud fərdi qrup və ailə
Ģəklində müalicə uursları apara bilərlər.
Sosial iĢçilər – ailə məsələlərinin həllində bir çox problemlərlə
rastlaĢan ailələrə məsləhət verən mütəxəssislər.
Qüsurların təyin edilməsi
177
Qüsurlu fərd anlayışı hər hansı mütəzəssisdən diaqnoz alan,
yaxud:
Həyati fəaliyyət gücünü əhəmiyyətli Ģəkildə məhdudlaĢdıran
fiziki, yaxud əqli qüsura malik olan: əsas fəaliyyət göstəriciləri gəzmə,
görmə, eĢitmə, danıĢma, nəfəs alma, əl hərəkətləri etmə, öyrənmə və
iĢləmədir.
Konkret qüsuru müəyyən müddət ərzində mövcud olan Ģəxsdir.
Fiziki, yaxud əqli qüsurlar dedikdə, aĢağıdakılar nəzərdə tutulur:
Orqanizmin hər hansı bir üzvünə mənfi təsir göstərən istənilən
psixoloji problem, yaxud Ģərait, anatomik qüsur, nevroloji, əzələ-skelet
qüsurları; xüsusi hissiyyat orqanları, nəfəs, o cümlədən nitq orqanları;
ürək-lamar; həzm; sidik; qan və limfa sistemi, dəri və endokrin.
Hər hansı əqli, yaxud psixoloji problem, məsələn əqli cəhətdən
geri qalma, orqanik beyin sindromu, emosional, yaxud əqli xəstəlik,
yaxud xüsusi öyrənmə qüsuru.
Qabarıq şəkildə nəzərə çarpan qüsurlu şəraitin qısa təsviri
Autizm və inkişaf problemlərinin yayılması
Anlayışın tərifi
Autizm
və inkiĢaf problemlərinin yayılması ümumi
xüsusiyyətlərə malik olan inkiĢaf narahatlıqları sayılır. Adətən üç
yaĢında meydana çıxan autizm və inkiĢaf narahatlıqları uĢağın ünsiyyətə
girmək, dili baĢa düĢmək, oynamaq və digər uĢaqlara qoĢulmağına
mənfi təsir göstərən sinir problemləridir.
Autizm diaqnozu hər hansı bir fərd üç əsas sahədə sadalanan on
altı simptomdan səkkizini nümayiĢ etdirəndə qoyulur; sosial əlaqə,
ünsiyyət və fəaliyyət və maraqlar. UĢaq oxĢar davranıĢı nümayiĢ
etdirəndə, lakinbu davranıĢ on altı simptodmdan səkkizdən az olanda
mütəxəsislər inkiĢaf problemlərinin sirayət etməsi diaqnozunu qoyurlar.
Oxuculara məlumdur ki, autizm və inkiĢaf problemlərinin sirayət
etməsi diaqnozlarının araĢdırılması beynəlxalq əqli inkiĢaf təĢkilatları
tərəfindən nəzərdən keçirilmiĢdir. Bu dəyiĢikliklər müxtəlif qruplar üzrə
klassifikasiya olunmalıdır.
Dostları ilə paylaş: |