153
UĢaqlar arasında fərqli cəhətlər haqqında açıq müzakirənin təĢkil
edilməsi.
Öyrənmə prosesinə diqqətin yönəldilməsi və bütün səy və
bacarığın məhz real nəticələrin əldə edilməsinə istiqamətləndirilsin.
Hər bir uĢağın inkiĢafını dəyərləndirmək və planlaĢdırmaq üçün
gündəlik vaxtını cədvəl üzrə bölmək.
Müstəqil Ģəkildə hərəkət etmək üçün uĢaqlara imkanların
verilməsi.
Bütün uĢaqlarda sosial davranıĢı inkiĢaf etdirmək məqsədilə
birgə fəaliyyətin həvəsləndirilməsi.
Valideynlərin sinifdəki fəaliyyətə cəlb edilməsi.
Nəticə etibarilə deyə bilərik ki, sosial və emosional ehtiyaclı
uĢaqların sinfə daxil edilməsi iĢində uğurun əldə edilməsi üçün konkret
bir formula mövcud deyildir. Həqiqətən də müəllimlər dərs dedikləri
daxiletmə siniflərində uĢaqlara təlimi uğurlu Ģəkildə öyrətmək üçün
fundamental vərdiĢ və strateji üsulları tətbiq etmək üçün ehtiyacına
malikdirlər. Buraya daxildir: uĢağın valideynlərindən onun haqqında
məlumatın əldə edilməsi; seçim aparmaq vasitəsilə təlim prosesi üçün
əlveriĢli imkanların təmin edilməsi; hər bir uĢağın fərdi ehtiyaclarının
ayrılıqda öyrənilməsi; hər ğir uĢağın fərdi tədris ehtiyaclarının müĢahidə
edilməsi,
müəyyənləĢdirilməsi
və
planlaĢdırılması
və
təlim
komandasının bir üzvü kimi birlikdə iĢləmək.
Sosial və emosional inkişafa təkan verən təlim fəaliyyətləri
UĢağın emosional və sosial inkiĢafına kömək iĢində müəllimin ən
əhəmiyyətli rolu konkret davranıĢ tipinin modelləĢdirilməsindədir. Bu iĢ
fasiləsiz olaraq aparılmalıdır. Digər uĢaqlara hörmət edilməsi, onlarla
əməkdaĢlığın aparılması, kompromislərə gedilməsi və emosiyaların
büruzə verilməsi müəllimin sinifdə dostluq kollektivi yaratmasına
imkan verən modellərdir. UĢaqlar müəllimin göstərdiyi nümunəyə əməl
edəcək və sinifdə yaradılan mühitə uyğunlaĢacaqlar. YaxĢı nümunənin
yaradılması açar rolunu oynayır. Müəllimin bütün hərəkətləri açıq və
aydın olmalıdır ki, uĢaqlar bundan dərhal nəticə çıxara bilsinlər.
Sosial və emosional vərdiĢlər yalnız gün ərzində müəyyən
müddətlərdə tədris edilməməlidir. Onlar hər bir dəqiqədə öyrədilməli və
gücləndirilməlidir. Bu vərdiĢlər gücləndirmək və sosial tədris
proqramını həyata keçirmək məqsədilə meydana çıxan hər hansı
təsadüfdən istifadə etməyə çalıĢ.
154
Müəllim tərəfindən istifadə edilən sual vermə texnikası uĢaqlarla
qarĢılıqlı münasibətə girmək üçün misilsiz vasitədir. Müvafiq Ģəkildə
həyata keçirildiyi halda sual vermə uĢağa bu və ya digər məsələni daha
aydın Ģəkildə baĢa düĢməyə imkan yaradacaqdır. Bu proses həyata
keçirilərkən müəllim həm də uĢabın ehtiyacları əlavə məlumatlar
qazanacaqdır.
Özünütanıma və özünüdəyərləndirmə
Uşağa özünü, ailəsini və daxil olduğu mədəni şəraiti təsvir
etməklə yardım et.
Rolların oynanılması iĢində oğlanın, yaxud qızın kuklasından
istifadə et.
Dramatik oyun mərkəzində uĢaqlara rolları bölmək iĢində
müstəqillik ver. lazım olduğu halda hər hansı bir fəaliyyət növü ilə
məĢğul olmaqda onları həvəsləndirmək məqsədilə uĢaqlara spesifik
suallar ver: «Səhər çağı məktəbə gəlmək üçün ilk əvvəl nə edirsən?
Yatağa girməmişdən əvvəl nə edirsən?» Spesifik əĢyaların
adlandırılması uĢaqlara ətraf aləmin öyrənilməsində yardım göstərir.
«Hər Ģey mənim haqqında» (məktəbdə və evdə ən sevimli
əyləncə növləri yemək növləri və rənglər, dostlar və s.) və «Mənim
ailəm» (ailə üzvləri, yaxud ailənin bazar günü məĢğul olduğu fəaliyyət
növü) kimi fərdi, yaxud sinif kitablarının təĢkil edilməsi.
UĢaqlara özlərinə və digərlərinə qarĢı müsbət münasibət nümayiĢ
etdirməkdə kömək et.
Avtoportretin yaradılması.
Üzərində bədən hissələri çəkilmiĢ kağız parçalarının
birləĢdirilməsi.
Diqqəti bədən hissələrinə yönəldən mahnı və oyunların
yaradılması və bu yolla uĢaqda müsbət ideyalara meylin artırılması:
«Sən özün haqqında nə fikirləĢirsən».
Bayram ənənəsini nümayiĢ etdirmək məqsədilə musiqidən
istifadə edilməsi: «Bu mahnını bilirsənmi? Bu mahnı ailədə oxuduğunuz
mahnının eynidir, yaxud ondan fərqlidir?»
Səhər çağı elə etmək lazımdır ki, uĢaq yavaĢ-yavaĢ valideynin
müĢayiəti olmadan yoluna davam edə bilsin. Valideyn və uĢaq hər səhər
ayrılmazdan əvvəl birlikdə kitab oxuya bilər, yaxud Ģəkil çəkə bilər.
155
Bəzən yola düĢməzdən qabaq bu, ev iĢlərinin paltarların asılması, hər bir
fəaliyyətin seçilməsi və s. birlikdə görülməsi ilə müĢayiət oluna bilər.
UĢaq valideyn üçün Ģəkil çəkə bilər və günün sonunda evə
aparmaq üçün məktub yaza bilər.
UĢağa zamanın, müddətin nədən ibarət olmasını öyrətmək üçün
təqribən belə demək olar. «Anan sənin yanında getməmiĢdən qabaq on
dəqiqə qalacaqdır».
UĢağın cədvəl dəqiq Ģəkildə bilməyinə əmin ol və valideynin
onu aparmağa vaxtında gəlməsini təmin et. Lazım olduqda, uĢağa
cədvəlin tutulmasında köməklik göstər.
UĢaq evdən oyuncağı, yaxud digər Ģeyləri gətirdikdə, heç bir
maneçilik törətmək lazım deyildir. Lazım olduqda uĢaq ailəsinin
fotosunu cibində gəzdirə bilər və gün ərzində istədiyi vaxt cibindən
çıxarıb o Ģəklə baxa bilər.
Müəllim valideyni, yaxud digər yaĢlı Ģəxsi inandırmaq üçün
münasib informasiyaya malik olmalıdır.
Bəzi uĢaqlar məktəbdə dostlarının olub-olmayacağı ilə
maraqlanırlar- sadəcə bir yerdə, oturmaq, oynamaq və s. üçün.
UĢağın Ģəkil çəkmək, yaxud Ģəkilləri kəsmək fəaliyyətindən
hansını xoĢladığını bilərək, buna müvafiq fəaliyyət növlərini, rəngi,
yeməyi seçin və Ģəkillərdən kollag yaradın.
Özünəinamın yaradılması
Kağız qutunun düzəldilməsi. Ġstənilən vaxt uĢaq hər hansı yeni
vərdiĢ və ya bacarığı öyrənir, yaxud sinifdə müəyyən bir uğur qazanır,
bütün bunları, zolaqlı kağızın üzərinə qeyd edərək onları bir-birinə
sancaqlamaq lazımdır.
«Emosiya müqəvvaları»nı yarat. UĢaqlar müvafiq müqəvva
sifətindən öz emosiyalarını ifadə etməkdə çətinlik çəkdikləri zaman
istifadə edə və onları göstərə bilərlər.
Müəllim gün ərzində «emoosiya etiketlərindən» istifadə edə
bilər və gün ərzində .zünü necə hiss etdiyini bu yolla büruzə verə bilər.
UĢaq da hissiyatını büruzə verə bilmədikdə, belə emosiya etiketlərindən
istifadə edə bilər və nəticə etibarilə müəllim hansı konkret problemin
olduğunu müəyyənləĢdirəcək.
Tapmaca oyunundan istifadə et, məsələn «Bu kimin səsidir?» -
bu oyunda uĢaq gizlənir və digər uĢaq səs eĢitməklə kimin gizləndiyini
tapmalıdır. Hansı səsdən Ģən, qəmgin, yaxud qorxulu səsdən istifadə
edilməsi haqqında spesifik göstəriĢlər ver.
Dostları ilə paylaş: |