Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 163 uyğunlaşmaqla ədəbi şöhrət qazana bilməyəcəyini başa düşən yazıçı yeni yol seçir. 1623-cü ildə onun "Fransionun doğru komik həyat tarixi" romanı çap olunur. Burada o özünü qəhrəman seçmiş, cəmiyyətin müxtəlif dairələrində keçirdiyi macəralarını sərbəst, sadəlövh bir üslubda təsvir etmişdir. Roman sadə xalq nümayəndələri arasında böyük müvəffəqiyyət qazanmış və yazıçının sağlığında, az qala, otuz dəfə nəşr olunmuşdur. "Fransion"un müvəffəqiyyəti onun məzmununun həyatiliyi, dil və üslubunun sadəliyi və xəlqiliyi ilə bağlı idi. Fransionun macəralarında presiyoz ədəbiyyatda göstərilən qəhrəmanlar, nəcib xanımlar, şərti mühit və şərait yoxdur. Oxucunu burada yunan şahzadələri, yunan arxipelaqı adalarında keçən həyat cəlb etmir. Sorel həmişə onu əhatə edən, heç də həmişə cəlbedici olmayan real həyat hadisələrini əks etdirir. Onun qəhrəmanı Fransion dövrün orta təbəqədən olan adamlarının tipik nümayəndəsidir. Onun adı da XVII əsrdə fransız xalqının tipik nümayəndəsinin adı kimi işlənilir və Fransion sözü bir növ, "fransız" sözünün sinonimi kimi başa düşülürdü. Feodal keçmişi idealizə əvəzinə Sorelin romanında gündəlik həyatın kobud, ikrahedici mənzərələri canlandırılır. Ucqarların yeksənəq həyatı, əyri-üyrü yollarda yarı ac insanların, avaraların, səadət axtaran yoxsulların dəstə-dəstə veyillənməsi, feodal qəsrlərin əprimiş görkəmi, yolüstü qonaq evlərinin şəraiti və sakinləri göz önündən gəlib keçir. XVII əsrin 20-30-cu illərinin Paris həyatının qeyri-adi təfərrüatla dolu parlaq mənzərələri də yazıçı tərəfindən diqqətlə təsvir olunmuşdur. Nəzakətli qəhrəmanlıq romanlarında cəmi-cümlətani bir neçə surət göstərilirdisə, Sorelin romanında kütləvi səhnələr əsas yer tutur. Onun romanında işgüzar və daim tələsən burjualar, təkəbbürlü əyanlar, saray adamları, veyil- veyil gəzən avaralar, kurtizankalar, din xadimləri, atlılar, Afaq Yusifli İshaqlı 164 piyadalar, hamballar həyatın sonsuz burulğanında gözə görünərək yoxa çıxırlar. "Fransion" fransız ədəbiyyatında müasir mövzuda yazılan ilk burjua romanı idi. O, kübar dairələr üçün deyil, peşəkarlar, tacirlər, məmurlar üçün nəzərdə tutulmuş, onların həyatından, onlar üçün yazılmışdır. Sorel Rable, Navarralı Marqarita və digər İntibah dövrü sənətkarlarından öyrənsə də, daha çox ispan kələkbazlıq romanlarının yolu ilə getmişdir. Yazıçı ispan romanlarının formasından məharətlə istifadə etməklə onu fransız həyatından götürülmüş zəngin material əsasında işləmişdir. Onun qəhrəmanı Fransion tipik pikarodur, yəni fırıldaqçıdır, şən, qayğısız, əxlaq norması tanımayan, laqeyd və laübali bir adamdır. İspan kələkbazlıq romanlarında olduğu kimi "Fransion"da təsvir edilən həyat da xoşagəlməz və eybəcərdir, lakin bu, XVII əsrin birinci rübünün fransız həyatıdır. "Fransion" bu mənada ilk fransız kələkbazlıq romanıdır. Lesajın "Jil Blas" romanı tipli romanların ilk parlaq nümunəsidir. Sorelin əsərində fransız həyatı elə əhatəli və təfərrüatı ilə əks etdirilmişdir ki, o, həmin dövrün məişət tarixini öyrənmək üçün ən etibarlı mənbələrdən biri sayıla bilər. XVII əsrin həyatı ilə bağlı məlum olan faktlar və detalların "Fransion"la müqayisəli şəkildə öyrənilməsi Sorelin hər bir xırda hadisə və fakta nə qədər sadiq olduğunu bir daha təsdiq edir. Həyat və hadisələri doğru əks etdirən sənətkar cəmiyyətin tüfeyli təbəqələrinə gülürsə, onları kəskin şəkildə tənqid edirsə, sadə zəhmət adamlarını, peşəkarları və kəndli- ləri məhəbbətlə təqdim edir. "Fransion"da Sorel həmçinin özünün estetik görüş- lərini əks etdirmişdir. Həyatın doğru əks etdirilməsinə məhəbbət, kübar dairələrin ədəbi normalarının saxtalığına qarşı açıq hücumlar, onların şərti pafosunu, qondarma hisslərini, həyəcanlarını açıq-saçıq tənqidlər Sorelin estetik XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 165 proqramının əsas prinsiplərini müəyyənləşdirir. Çobanları filosoflar kimi danışdıran bu ədəbiyyatı Sorel rədd edir. Dil və üslub baxımından da Sorel presiyoz ədəbiyyatından fərqli yolla gedir, kobud xalq ifadə, sözlərini işlətməkdən çəkinmir. Sorelin 1627-ci ildə çap olunan "Əcaib çoban" ro- manında onun estetik prinsipləri daha aydın ifadə olun- muşdur. Kitaba yazdığı önsözdə Sorel bildirir ki, onun bu əsəri bütün başqa kitablara istehza olacaq, "romanların və bütün başqa poetik boşboğazlıqların qəbrinə çevriləcəkdir." Bu əsərdə Sorel daha çox Servantesdən, onun ölməz "Don Kixot"undan təsirlənmişdir. Don Kixot cəngavərlik romanlarını oxuyub ağlını itirdiyi kimi Paris mahudçusunun oğlu Lui də presiyoz ədəbiyyatın nümunələri olan pastoral romanlarını oxuyub dəli olur. Öz adını yunanlaşdıraraq Lizis şəklinə salır, çoban paltarı geyir, atasının dükanında alver etmək əvəzinə Senanın sahillərində qoyun otarır. Öz ağasından daha küt bir adam olan Kornelin isə onun üçün Sanço Pansonu əvəz edir. Lizisin öz Dulsineyası da vardır. Qırmızıyanaq Katerinanı o, Xarita adlandırıb onun şərəfinə şeirlər qoşur. Dostları tərəfindən get-gedə lağa qoyulan Lizisin bu sayıqlamaları tədricən əsl dəliliyə çevrilir. Sorel öz qəhrəmanının müxtəlif macəralarına təsvir etmək yolu ilə nəzakətli presyoz romanlarında dəbdə olan əsas motivlərini, üsullarını, vasitələrini lağa qoyur. Sorel bununla da kifayətlənməyərək romana yazdığı şərhlərdə presyoz ədəbiyyatı kəskin tənqid edir. Yarımçıq qalmış "Poliandr" romanında Sorel XVII əsrin 40-cı illərinin maliyyəçilərinin həyatını əks etdirmişdir. Bu əsər yazıçının realist üslubunun daha da yetkinləşməsi, Parisin orta təbəqələrinin həyatının daha dolğun və realist əks etdirilməsi ilə seçilir. Lakin əsər oxucuların diqqətini o qədər də cəlb etmədi. Sorelin bundan sonra yazdığı fəlsəfi, əxlaqi, ədəbi və dini əsərlər isə orijinal səciyyə daşımır və az Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|