Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası

Afaq Yusifli İshaqlı 
 
 
166 
maraq doğurur. 
POL  SKARRON  /1610-1660/.  XVII  əsrin  birinci 
yarısında  Fransız  ədəbiyyatında  məişət  realizminin  ikinci 
böyük  nümayəndəsi  Pol  Skarron  olmuşdur.  O,  Parisdə  varlı 
burjua  ailəsində  doğulmuşdur.  Atası  parlamentdə  müşavir 
idi.  Lakin  parlament  Rişelye  ilə  mübarizə  apardığı  vaxt  o, 
vəzifəsini  itirib  xaricə  qaçmış  və  mühacirətdə  ölmüşdür. 
Analığı onu atasının birinci nikahdan olan başqa uşaqları ilə 
bərabər  irsdən  məhrum  etmişdir.  O  da  həmkarı  Sorel  kimi 
ədəbi  yaradıcılıqla  dolanmalı  olmuşdur.  Bu  vaxtlar  Qrenobl 
yepiskopunun  məiyyətində  Romaya  gedən  Skarron  abbat 
rütbəsi alır və üç il əyalət şəhərlərindən birində keşiş işləyir. 
1646-cı ildən Parisə qayıdan Skarron ömrünün sonuna qədər 
Parisdə  yaşayır.  Ağır  xəstəlik  nəticəsində  1638-ci  ildən 
kresloya  bağlı  qalan  ədib  ruhdan  düşmür,  şən  bir  həyat 
keçirir.  Onun  evində  müxalifət  ruhlu  kübarlar,  azadfikirli 
yazıçılar  toplaşırdılar.  1652-ci  ildə  Skarron  Aqrippa 
d`Obinyenin nəvəsi 16  yaşlı Fransuaza d`Obinye ilə evlənir. 
Skarronun  ölümündən  sonra  bu  qadın  madam  de  Mentenon 
adı ilə kral XVII Lüdovikin əvvəlcə məşuqəsi, sonra arvadı 
olur. 
Skarron  iyirmi  il  yazıb-yaratmış,  şair  kimi  özünün 
yaratdığı  burlesk  janrı  ilə,  nasir  kimi  novellaları  "Komik 
roman" əsəri və komediyaları ilə tanınmışdır. 
Burlesk  /"burla"  italyanca  zarafat,  istehza  deməkdir/ 
poeziya Fransada XVII əsrin 40-cı illərində meydana gəlmiş, 
qeyri-adi 
uğurlarla  qarşılanmış,  lakin  60-cı  illərin 
ortalarından  tənəzzülə  uğramışdır.  Məsələ  burasındadır  ki, 
satirokomik  səciyyə  daşıyan  bu  poeziya  müxalifətçi  Fronda 
zadəganlığı arasında yaranmış, mütləqiyyətçi idarə üsulunun 
qeyri-real görünən əzəmətinə, burjuaziyanın eybəcərliklərinə 
gülmək  məqsədi  daşımışdır.  İtaliyada  bu  tipli  zarafatyana 
poemalar  /Braççolininin  "Allahlara  istehza",  Lallinin 

---

XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 
 
 
167 
"Eneidlərin 
astar 
üzü"  poemalarında  olduğu  kimi/ 
bütpərəstlik  allahlarını  lağa  qoyub  katolikliyin  təsdiqinə 
xidmət  edirdi.  Fransız  ədəbiyyatında  isə  bu  janr  üstüörtülü 
şəkildə ciddi siyasi və ədəbi məqsədlər izləyir, antik mifləri 
astar  üzünə  çevirərək,  şəbih  formasında  şərh  edərək, 
mütləqiyyətin  qəhrəmanlıq  iddialarına,  bunu  təsdiqə  çalışan 
saray  ədəbiyyatının  əsas  mövzu  mənbəyi  olan  Yunan-Roma 
incəsənətinə gülürdü. 
Burlesk  sözünü  ilk  dəfə  Fransada  şair  Sarrazen 
işlətmiş, lakin onun banisi və ən yaxşı nümayəndəsi Skarron 
olmuşdur. Onun "Tixon, yaxud Qiqantomaxiya", "Vergili tərs 
üzünə"  və  başqa  əsərləri  bu  janrın  ən  yaxşı  nümunələri 
sayılır.  "Tifon"da  yerin  övladları  olan  titanların  allahlarla 
mübarizəsi,  onların  Olimpdən  qovulması,  nəhayət  Herakl 
tərəfindən  yenidən  öz  yerlərinə  qaytarılmaları  təsvir  edilir. 
Guya  titanlar  öz  aralarında  keqli  oynayarkən  mübahisə 
edirlər,  atılan  şarlardan  biri  Yupiterin  sarayına  düşür,  onun 
mətbəxindəki  qiymətli  Venesiya  şüşələrini  sındırır.  Yupiter 
və başqa allahlar burada komik personajlar kimi göstərilmiş, 
Paris  kübar  cəmiyyətinin  nöqsanlarına  malik  şəxslər  kimi 
təqdim  olunmuşdur.  Yupiter  şəhvətpərəst  bir  adamdır,  yer 
sakinləri  arasında  qəşəng  bir  qız  və  qadın  görəndə  onun 
dalınca  düşməkdən  utanmır.  Onun  arvadı  Yunona  deyingən 
və  qısqancdır.  Titanlara  isə  Paris  burjuaziyasının  cizgiləri 
verilmişdir. Onlar Paris küçələrinin dili ilə danışırlar. 
"Eneida  tərs  üzünə"  burlesk  poeması  Vergilinin 
"Eneida"sına  parodiya  şəklində  yazılmışdır.  Skarron  poe-
manın  zəif  yerlərini,  ağılkəsməz  uydurmalarını  seçərək 
onlara  gülür.  Bununla  yanaşı  "Eneida"nı  əlçatmaz  zirvə, 
nümunə  sayan  müasir  poemalara  Skarron  daha  tənqidi 
yanaşır. Burada da Skarron arxaik mifoloji şəraitdə müasirlik 
cizgiləri daxil edir. Məsələn, troyalılar əsl Paris burjualarına 
çevrilir,  onların  daxili  və  xarici  xüsusiyyət  keyfiyyətlərinə 

---

Afaq Yusifli İshaqlı 
 
 
168 
malik adamlar kimi göstərilirlər. 
Poemanın  dili  xalq  danışıq  dilinə  yaxınlaşdırılmış, 
səkkiz hecalı qoşa qafiyəli misralardan istifadə olunmuşdur. 
Skarron  beş  il  ərzində  səkkiz  nəğməsini  yazıb  çap  etdirmiş, 
böyük müvəffəqiyyət qazanmasına baxmayaraq, parodiyanın 
həddindən  artıq  uzanmasını,  yeksənəq  və  yorucu  olacağını 
nəzərə alıb bu sahədəki işini yarımçıq qoymuşdur. Skarronun 
burlesk  poeziyası  Fransada  və  onun  xaricində  böyük  əks-
səda  oyatmış,  yeni-yeni  əsərlərin  yaranmasına  səbəb 
olmuşdur.  Şarl  Perro,  Sent-Aman,  Ş.Dassusi,  Füretyer, 
Marivo  və  başqalarının  bu  sahədəki  fəaliyyətini  xatırlamaq 
olar. 
Burlesk  poemalarına  nisbətən  Skarronun  nəsr  əsər-
ləri,  xüsusən  "Komik  roman"ı  daha  əhəmiyyətlidir.  Bu 
romanın ilk iki hissəsini yazıçının sağlığında 1651 və 1654-
cü  illərdə  nəşr  olunmuş,  yarımçıq  qalan  üçüncü  hissə  isə 
Ofre tərəfindən tamamlanmış və 1678-ci ildə nəşr edilmişdir. 
"Komik  roman"  "Fransion"a  nisbətən  fransız  ədəbiyyatında 
realist  təhkiyə  janrının  inkişafında  daha  yüksək  və  yetkin 
mərhələni təmsil edir. 
Kiçik  bir  komediya  artistləri  truppasının  balaca  bir 
əyalət  şəhəri  olan  Mans  və  onun  ətrafında  keçən  həyat  və 
macəraları  romanın  əsas  mövzusunu  təşkil  edir.  Aktyorlarla 
yanaşı şəhərin meşşan əhalisi də romanda şən, incə yumorla, 
realist  cizgilərlə  əks  olunmuş,  aktyorların  gəlişi  ilə  onların 
həyatında  baş  verən  maraqlı  əhvalatlar  qələmə  alınmışdır. 
Məhkəmə hakimi La-Rapinyer bu cəhətdən realist boyalarla 
əks  olunmuş  bir  surət  kimi  diqqəti  cəlb  edir.  O,  Mansda 
birinci hazırcavab adam, incəsənət hamisi və həvəskarı kimi 
tanınır,  lakin  onu  incəsənətdən  çox  qəşəng  aktrisalar  cəlb 
edir. Dünyagörmüş  aktyor və mizantrop Rankünün kələkləri 
nəticəsində o öz əməllərinin qurbanı olur. Vəkillik rütbəsi ilə 
öyünən Raqoten, öyünəcək və məhdud bir adam olan baron 

---