Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
Afaq Yusifli İshaqlı 172 sakinlərinə xəbər verməli idi. Merkuri yerə enən kimi əvvəlcə çoban olur, lakin çobanlıq dövrünün keçdiyini, kəndlinin yoxsulluq içində yaşadığını, çobanların əxlaqının kobudlaşdığını görən Merkuri tacirliyə başlayır. Oğurluq, fırıldaq, sələm və qarət vasitəsilə bankirliyə qədər yüksəlir. Bundan sonra da Merkuri bir çox vəzifələrdə çalışır, universitet gözətçisi, professor, kollec direktoru, vəkil, həkim, saray şairi olur. Sarayda o, büsbütün pozulur, nəzakətli şeirlərlə alver edir, miyançı olur, özü üçün oğru dəstəsi düzəldir. Nəhayət, onu tuturlar və edam cəzasına məhkum edirlər, lakin Yupiter öz ildırımları ilə cəlladı və mühafizəçiləri öldürüb onu xilas edir. Merkuri göydə allahların məclisində gördüklərindən, eşidilməmiş var- dövlətdən, kübarların şəhvətpərəstliyindən, kiçik insanların dəhşətli yoxsulluğundan, cəmiyyətin bütün təbəqələrinin pozulmasından söhbət açır. Yupiter get-gedə eybəcərləşən insan nəslinə lənətlər yağdırır. Bu satira kəskin ictimai məzmunu, dövrün bir çox nüfuzlu adamlarına qarşı açıq- aydın hücumları ilə diqqəti cəlb edir. Füreyterin ədəbi irsində "Burjua romanı" mühüm yer tutur. Bu əsər Fransada realist məişət romanlarının inkişafı baxımından mühüm mərhələ təşkil edir. Romanda XVII əsrin ortalarının Paris burjuaziyasının əxlaqı və məişətinin bitkin realist mənzərəsi yaradılmışdır. Burada qəhrəmanlar, qəhrəman qadınlar, döyüşən ordular, dağılan krallıqlar deyil, adi insanlar təsvir olunur, öz yolu ilə səssizcə hərəkət edən bu adamların bəziləri gözəl, bəziləri eybəcərdir, bəziləri ağıllı, bəziləri axmaqdır. Romanın əsas surətləri prokuror Volmişon, onun arvadı, qızı Javotta, markiz Nikodom, qonşu qadın Tuanon və başqalarıdır. Prokuror Volmişon tülüngü və kələkbazdır, lakin evdə heç bir hörməti yoxdur, arvadı onu başmaq altında saxlayır. Onun qızı Javotta nəzakətli romanlar oxusa da, XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 173 hiyləgərlik işlədib ərə getmək üçün markizi ələ keçirir. Markiz Nikodomun yüngül əxlaqlı adam olduğunu öyrəndikdə isə onu evdən qovurlar. Əsərdə heç bir sünilik, fəsalət və bəlağət nişanəsi yoxdur. Adi həyatın prozası burada ədəbi normaya çevrilmişdir. Füreyterin əsəri süjetinin maraqlı qurulması ilə deyil, meşşan həyat tərzinin, əxlaq və vərdişlərinin təfərrüatlı təsviri ilə diqqəti cəlb edir. Ev əşyalarının düzülüşü də, süfrəyə gətirilən səhər və şam yeməklərinin təsviri də yazıçı tərəfindən eyni diqqətlə qələmə alınmışdır. Füreyter burjua gerçəkliyini doğru, dəqiq əks etdirən bir roman yazmaq istəmiş, bununla bərabər, karikaturaçılıqdan və məsxərəçilikdən də qaçmışdır. Əsərin qəhrəmanlarını yazıçı o qədər canlı təsvir etmişdir ki, müasirləri bunların arxasında dövrün adamlarının həqiqi portretlərini görmüş və axtarmışlar. Düzdür, Volmişen obrazının əsasında Paris parlamentinin prokuroru Rollenin dayandığı yaxşı məlumdur. Lakin Füreyter həyatda gördüyü adamların sifətlərini olduğu kimi öz əsərinə köçürməmiş, ümumiləşdirmə apararaq müstəqil tiplər yaratmışdır. "Burjua romanı" XVII əsr fransız ədəbiyyatında so- nuncu əxlaq romanı idi. Bu romanın ənənələrinin bilavasilə davamını ancaq XVIII əsrdə Lesajın yaradıcılığında görürük. MADAM DE LAFAYET /1634-1693/. XVII əsrin fransız ədəbiyyatında bədii nəsrin ən istedadlı nümayən- dələrindən biri də qrafinya de Lafayetdir. İntibah dövrünün realist ənənələri ilə Rasinin faciələrindəki insan psixologiyasına dərdindən nüfuz etmək keyfiyyətlərini məharətlə birləşdirən madam de Lafayet ilk realist fransız romanının yaradıcısıdır. Tədqiqatçılar haqlı olaraq onun "Klev prinsessası" əsərini klassisizm dövrünün yeganə həqiqi romanı sayırlar. "Klev prinsessası" romanı dərin Afaq Yusifli İshaqlı 174 psixologizmi, insan həyəcanlarının realist təqdimi ilə bütün XVIII əsrdən keçərək Balzakın, Stendalın, Floberin romanları ilə səsləşir. Mari-Madlen de Lafayet gəncliyində markiza Rambulyenin presiyözlük mərkəzi olan salonuna gəlib- gedənlərdən biri olmuşdur. Burada incə, nəzakətli zövqlər, macəralarla dolu pastoral romanlar geniş dəbdə idi. Madam de Lafayet də ilk vaxtlar bu salonun zövqünə uyğun barokko üslubunda romanlar yazmışdır. Onun ilk romanı olan "Zaida" əsəri də həmin dövrün məhsuludur. Əsərdə dəniz quldurları, gəmi qəzaları, oğurlamalar, qaçmalar, tanımalar, görünməmiş ölkələr, məlum olmayan zamanlar bir-birinə qarışıb əlvan mənzərə yaradır. Artıq bu əsərdə presiyöz romanların çoxundan fərqli olaraq qəhrəmanın hərəkətini psixoloji cəhətdən əsaslandırmaq meyli özünü büruzə verir. "Klev prinsessası" romanında isə bu əsas prinsipə çevrilir. Bu romanın yazıldığı dövrdə madam de Lafayet Laroşfuko ilə yaxından dost idi, onlar bir-birini sevirdilər. Bu dostluq və sevgi onların hər ikisinin yaradıcılığına səmərəli təsir göstərmişdir. Madam de Lafayet bu cəhətə işarə edərək yazmışdır: "Laroşfuko mənim ağlımı zənginləşdirdi, mən isə onun qəlbini təzələdim." Əvvəlki əsərlərində olduğu kimi bu romanını da ədib katibi, yazıçı Seqrenin imzası ilə nəşr etdirmişdir. Lakin fransız kübar dairələri əsərin kim tərəfindən yazıldığını müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkmədilər. Memuar ədəbiyyatı üslubunda yazılan "Klev prinsessası" romanı süjetinin sadəliyi, təsvir vasitələrinin xəsisliyi ilə diqqəti cəlb edir. Yazıçı müəllifliyini hiyləgərliklə boynundan ataraq roman haqqında yazmışdır: "Mən onu yaxşı yazılmış, artıq cilalanmaqdan uzaq, heyran edici incəliklərlə dolu xoşa gələn bir əsər sayıram. Onu dönə-dönə oxumaq olar, mən onda saray cəmiyyətinin və onun həyat tərzinin çox gözəl təsvirini görürəm. Onda Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|