Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 175 romantik, qeyri-adi heç nə yoxdur. Sanki o, heç roman da deyildir. Əslində bu memuarlardır, mənə dediklərinə görə kitabı əvvəl elə-belə də adlandırıblarmış, adını ancaq sonra dəyişdiriblər. "Klev prinsessası" haqqında, cənab, mənim rəyim belədir." Müəllifin bu qeydində dəqiq göstərildiyi kimi romanda təhkiyə dilinin həddindən artıq dəqiqliyinə, cilalı olmasına o qədər də diqqət yetirilməmiş, real həyat və insanların doğru təsvirinə daha artıq diqqət yetirilmişdir. Romanın məzmunu və süjeti o qədər də mürəkkəb və dolaşıq deyildir. Burada göstərilir ki, varlı ailədən olan mademuazel de Şartr sevmədiyi Klev prinsi ilə təzəcə nişanlandığı vaxt Nemur adlı gözəl, adlı-sanlı bir gənclə qarşılaşır, onu dərin bir məhəbbətlə sevir. Nemur da onu sevir. Artıq Klev prinsinin arvadı olan gənc qadın öz sevgisinin nəticəsi haqqında düşünmür. Sevgi ehtirası onun varlığına hakim kəsildiyi vaxt o öz vəziyyətinin çətinliyini, çıxılmazlığını anlamağa başlayır. Nəcib və namuslu bir qadın kimi o, ərinə sədaqəti olmağa, öz hisslərini boğmağa can atır. Sevgi duyğularını boğmaq məqsədilə ərindən onu kəndə aparmasını xahiş edir. Lakin bu da ona kömək etməyəndə hər şeyi açıb ərinə danışır, lakin and içir ki, həmişə ona sadiq olacaqdır. Prins eşitdiklərindən dəhşətə gəlir, həyəcanlanır, gah qısqanır, gah da qısqandığı üçün xəcalət çəkir. Qoca prins bu vəziyyətə tab gətirməyib xəstələnir və ölür. Prinsessa azad olduğu, sevdiyi adamla qovuşmaq imkanı yarandığı bir vaxtda öz səadətindən əl çəkir, ölən ərinə sədaqət naminə monastıra gedir. Klev prinsessası Nemurla qovuşmaqdan iki səbəbə görə imtina edir: hər şeydən əvvəl, onun ucbatından ölən ərinə sadiq qalmaq xatirinə. Digər tərəfdən, o, sevdiyi adamın sədaqətinə, sabitliyinə arxayın deyildir. O, öz şübhəsini açıq şəkildə Nemura bildirməkdən çəkinmir. "Mən həmişəlik sizin səadətinizi təmin edə bilmərəm. Bir vaxt gələ Afaq Yusifli İshaqlı 176 bilər ki, mən sizin indi mənə məftun olduğunuz kimi bir başqasına məftun olduğunuzu görə bilərdim. Belə halda mənə iztirab çəkməkdən başqa bir şey qalmazdı; mən hətta bilmirəm ki, şikayətlənməyə cəsarət edərdimmi? Sevgilini məzəmmət etmək olar, lakin ər soyuyanda onu da məzəmmət edirlərmi?" Nemur bir müddət iztirab çəksə də, tədricən sevgilisini unudur. Romanın məzmununu qəhrəmanların hisslərinin təsviri təşkil edir. Səmimi, həqiqətpərəst, namuslu bir qadın olan Klev prinsessası ikiüzlülük, hiyləgərlik bilmir. Qəfildən, təsadüfən başlanan sevgi duyğuları onu çətin, çıxılmaz və fəci bir vəziyyətə qoyur. O, bu çətinlikdən qalib çıxır. Mühitinin əxlaqi prinsiplərinə, tələblərinə uyğun, insan kimi ləyaqətinə ləkə gətirə biləcək, kölgə salacaq bir sevgidən, sevgilidən gen durur. Onun sevgisində mənəvi cəhətdən azad olmuş bir insanın həqiqi ehtirası göstərilmişdir. O, vəziyyə- tinin çıxılmazlığını bütün aydınlığı ilə duyan, xarakterindəki ziddiyyətləri dərinliyi ilə anlayan bir insandır. Onun etirazı, üsyanı XVII əsr Fransa saray əxlaqının məhdudluğuna qarşı yönəlmişdir. Kornel və Rasinin faciələrində olduğu kimi, burada da qəhrəman hiss ilə borc arasındakı konflikt qarşısında qalır, ağlının gücü ilə hissə qalib gəlir. Anatol Fransın dediyi kimi "öz xarakterinin mahiyyəti etibarilə Emiliyaya /Kornelin "Sinna" əsərinin qəhrəmanı/ bənzəyən" bu qadın "əsl ismət mələyidir". Madam de Lafayet qəhrəmanlarının həyatını XVI əsrin ortalarına, II Henrixin hakimiyyəti dövrünə aparıb çıxarsa da, oxucunun gözü qarşısında XVII əsrin ikinci yarısının saray həyatının feodal-zadəgan cəmiyyətinin siması realist cizgilərlə təqdim olunur. İncə nəzakətli rəftar arasında soyuq və üşüdücü münasibət, zadəgan nümayəndələrinin paxıllıq və kin-küdurət görünür. Saray dedi-qoduları, qeybətləri, tərifləri arxasından yalanlar, məkrli məqsədlər, XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 177 açıq və gizli istehzalar boylanır. Burada ən güclü hislər, duyğular, kədər və göz yaşları saray davranış qaydalarının daş çərçivəsinə salınaraq susdurulur. Qəh-qəh çəkib gülmək əvəzinə gülümsünürlər, hıçqırıb ağlamaq əvəzinə sakit-sakit göz yaşı axıdırlar. Sevinc və iztirablar kübar qaydalarının, davranış normalarının ağırlığı altında qəddarcasına susdurulur. Bu həyatın sərt, amansız qanunları qarşısında özünü, hislərini qorumaq üçün insana Axilles gücü lazımdır. Bir tərəfdən İntibah realizmi, digər tərəfdən klassisist faciənin nailiyyətləri ilə şərtlənən "Klev prinsessası" romanı XVII əsr fransız ədəbiyyatının mühüm nailiyyətlərindən biridir. Tarixi-psixoloji romanın ən böyük nümayəndələrindən olan F.Stendal onu Valter Skottun romanları ilə müqayisə edərək, madam de Lafayetin əsərini "qəhrəmanın paltarını, sifətinin cizgilərini, düşdüyü təbiəti", deyil, "onun ehtirasını, qəlbini həyəcana gətirən müxtəlif hislərini" təsvir etdiyinə görə daha üstün tutmuşdur. Bu roman XVII əsrin fransız ədəbiyyatının İntibah dövrü ədəbiyyatı ilə möhkəm tellərlə bağlı olduğunu bir daha təsdiq edir. Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|