Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
Afaq Yusifli İshaqlı 330 dövlət məmurlarını, o cümlədən nazirləri, varlı tacirləri, fırıldaqçıları, işbazları ifşa etmişdir. Xalqın yoxsulluğu, hakimlərin alçaqlığı ilə barışa bilməyən yazıçı zadəgan ailəsindən çıxmasına baxmayaraq hakim təbəqələrə qarşı ciddi müxalifətdə idi. Kevedo satiralarından narazı qalan hakim təbəqələr onun həyatına qəsd etmək qərarına gəlir və bunun üçün muzdlu qatillər tuturlar. Lakin ədib öz çevikliyi ilə bu təhlükədən canını qurtarır. Nazir Olivaresi tənqid etdiyinə görə onu həbs edir və dörd il San Marko monastırında saxlayırlar. Həbsxanada yazıçının səhhəti pozulur. O, azadlığa çıxdıqdan sonra çox yaşaya bilməyib ölür. Kevedo siyasi görüşləri baxımından güclü mütlə- qiyyət hakimiyyəti tərəfdarı idi. O, dövlətə qarşı ona görə müxalifət mövqeyində idi ki, kral hakimiyyətinin zəifliyi, ayrı-ayrı fırıldaqçıların əlində oyuncaq olması, yerli feodallarla bacara bilməməsi ilə razılaşmırdı. Ədəbiyyat sahəsində isə o, Qonqoranın mürəkkəb, dolaşıq, müəmmalı üslubunu rədd edirdi. Ədəbiyyatdan həqiqət, sadəlik, aydınlıq gözləyirdi. "Qoy Lope de Veqa bizə poeziyada parlaq bir aydınlığı öyrətsin" deyən Kevedo bir şair kimi daha çox barokko ədəbi cərəyanına meyl edirdi. Burada o daha çox Kalderona yaxınlaşırdı. Kədərli mənzərələr yaradır, kədərli əhval-ruhiyyə ifadə edirdi. Sonetlərinin birində dünyanın get-gedə vəhşiləş- məsini, abad şəhər və kəndlərin boş səhralara çevrilməsini şair dərin bir kədər və bədbinlik hiss ilə qələmə alır. Budur, vaxtı ilə abad olan gözəl bir şəhər viran qalmışdır, onun keçmiş əzəməti, təntənə və təmtərağı dağılıb getmişdir. Tarlalarda əvvəlki həyat və sevincdən əsər-əlamət yoxdur. Günəşin şüaları çayları qurutmuş, heyvanlar susuzluqdan gileyli-gileyli mələşirlər. Evə qayıdan lirik qəhrəman evdə də eyni mənzərənin şahidi olur: hər yanı toz basmış, lazımsız XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 331 əşyalar səliqəsiz bir şəkildə tökülmüşdür, qılınc pas atmış, əyri əsa sınmışdır. Sonetin son iki misrasında isə barokko ədəbiyyatına məxsus ümidsizlik, bədbinlik əhval-ruhiyyəsi ölüm və qəbiristanlıq sözləri ilə daha da gücləndirilmişdir. Hara göz yetirirsən, üfunət, zülmət hər yan! Boylanır hər tərəfdən ölüm, bir də qəbiristan! Fransisko Kevedo, əlbəttə, nəsr əsərləri ilə şöhrət qazanmışdır. Onun "Yuxular", "Don Pablos adlı Seqoviyalı bir tülüngünün həyat sərgüzəşti", "Hər şey və bir çox başqa şeylər haqqında kitab" kimi nəsr əsərləri yüksək sənətkarlıqla yazılmışdır. "Don Pablos adlı Seqoviyalı bir tülüngünün həyat sərgüzəşti" romanı satirik kələkbazlıq povesti kimi yazıl- mışdır. Romanda ispan dvoryanlığının süqutu və cəmiyyətin bütün təbəqələrini bürüyən əxlaqi düşkünlük əlvan mənzərələrlə əks etdirilmişdir. Güclü satirik ruhda yazılan bu əsər öz kədərli məzmunu ilə kələkbazlıq romanlarının bütün əvvəlki nümunələrindən fərqlənir. Əsərin qəhrəmanı Pablo bərbər oğludur, anası küçə qadını olmuşdur. Pablo kələkbazdır, onun heç bir əxlaqi prinsipi yoxdur. O, gah aktyor olur, gah yalandan şikəst dilənçi roluna girir, gah oğrular dəstəsinə qoşulur, bəzən muzdlu qatil olur. Onu əhatə edən adamlar da onun özü kimidir. Bunlar əslində əsasən vəhşiləri xatırladan varlılardır. Bunlarda təmiz, insani bir cəhət axtarmaq yersizdir. Həyatın çirkab içərisində ayaqladığı, bədbəxt etdiyi Pablo bu yola necə düşdüyünü xatırlayaraq deyir: "Bir atalar sözündə deyilir ki, başqaları necə edirsə, sən də elə hərəkət et. Doğru da deyir. Məhz bu sözü xatırlayıb mən də fırıldaqçılar fırıldaqçısı olmaq, əgər mümkünsə, başqaları arasında ən böyük fırıldaqçı olmaq qərarına gəldim." Roman mövcud gerçəkliyə qarşı barışmaz ruhda yaradılmışdır. Eyni Afaq Yusifli İshaqlı 332 zamanda əsərdə xeyirə, namuslu həyata çağırış da güclüdür. Kevedonun başqa əsərlərində olduğu kimi burada da onun müsbət idealı aydın deyildir. Katolik dini xadimlərinə qarşı kəskin mənfi münasibət bəsləyən ədib büsbütün din və kilsədən ayrıla bilmir. Kral hakimiyyətinin insana zidd siyasətini, hakim təbəqələrin daş ürəkliliyini cəsarətlə ifşa edən ədib öz ümidlərini müdrik və xeyirxah kral ideyasına bağlayır. Onun baxış və görüşlərində XVII əsr ispan həyatının ziddiyyətləri, onun ən yaxşı adamlarının nəcib idealları, həm də gücsüzlüyü əks olunmuşdur. Kevedo yazır: "Üç şey dünyada ən yaxşıdır, bu üç şey üç qrup insanlar tərəfindən qeyri-adi dərəcədə nifrətlə qarşılanır: sağlamlıq həkimlər, sülh əsgərlər, həqiqət bəzi yazıçılar və cızmaqaraçılar tərəfindən." Yazıçının bu qeydləri göstərir ki, onu insanların sağlamlığı, əmin-amanlığı, incəsənətdə isə həqiqət, həyatilik daha çox cəlb edir və sevindirir. "Yuxular" əsərində Kevedo daha dərin satirik fəlsəfi ümumiləşdirmələr aparır. Ədib belə hesab edir ki, oğurluqla məşğul olan, qanunla cəzalandırılan adamlar kimi qanuna əsaslanıb oğurluq edən dövlət nazirləri də oğrudurlar. Axirət dünyasında qatillər və həkimlər bir yerdə olduqları kimi oğrularla dövlət xadimləri də eyni bir yerdə olurlar. Kevedonun bədii nəsri həm də konseptizmlərlə zənginləşdirilmişdir. İspaniyada yaranan ən maraqlı ədəbi hadisələrdən biri olan konseptizm başqa ölkələrin yazıçılarına da güclü təsir göstərmişdir. Onun banisi şair Alonso Ledesmadır. Bu hadisənin adı A.Ledesmanın 1600- cü ildə çap olunan "Konseptos espirituales" adlı şeirlər kitabının adından götürülmüşdür. "Əqli dərketmələr", "İntellektual tapmacalar" şəklində tərcümə edilə bilən bu ad altında toplanan şeirlərdə incə söz, ideya, fikir oyunları əks olunmuşdur. Bu tipli əsərlərdə əsas fikir incə yarım Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|