Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I

Административное  право  Франции  сегодня

, Ежегодник  сравнительного

правоведения, Москва, «Норма», 2004, с. 138

.

---

Fərhad Mehdiyev

16

Başqa  tərəfdən,  dövlətin  fəaliyyət  qabiliyyəti başqa  ümumi  hüquq  şəxslərində

olduğu  kimi  məhdud  deyil.  Bununla  belə,  Konstitusiya  dövlətin  statusunu

müəyyən  edir  və  onun  səlahiyyətlərini  çərçivəyə  salır.  Qeyd  edək  ki,  dövlətin

hüquqi şəxs olması ən azı onun davamlı olması üçün zəruridir.

Mülki  Məcəllənin  ümumi  hüquq  şəxslərini  tənzimləməməsi  belə  başa  dü -

şülə  bilər  ki,  guya  buna  ehtiyac  hiss  edilməyib.  Belə  fikir  irəli  sürülə  bilər  ki,

Mülki  Məcəllənin  IV  fəslindəki  müddəalar  olduğu  kimi  ümumi  hüquq  şəxslə -

rinə  tətbiq  edilə  bilər.  Lakin  aşağıdakı  anali z  nəticəsində  bunun  mümkün-

süzlüyü aydın olacaq. Üstəlik, Mülki Məcəllənin 54.5-ci maddəsindən də anla-

maq  olar  ki,  ümumi  hüquq  şəxslərinin  statusunun  ayrı  bir  qanunvericiliklə

tənzimlənməsinə işarə edilir.

Ümumi hüquq şəxsləri ümumi hüquqa əsasən  yaradıl an, ona tabe olan hü-

quqi şəxslərdir. Amma xüsusi hüquq şəxsləri mülki hüquq münasibətləri sahə -

sində fəaliyyət göstərmək üçün yaradılır. Məsələn, Mülki Məcəllə hüquqi şəxs -

ləri  mənfəət  götürmək  üçün  yaradılan  kommersiya  hüquqi  şəxsləri  ilə  maddi

mənfəət güdməyən qeyri-kommersiya təşkilatlarına ayırır. Ümumi hüquq şəxs -

lərinə gəldikdə, onları bu təsnifata tabe etmək  mümkün deyil. Məsələn, Mülki

Məcəllənin  50-ci  maddəsi  nəzərdə  tutur  ki,  qeyri-kommersiya  hüquqi  şəxsləri

öz  adlarında  fəaliyyət  xarakterini  nəzərdə  tutsun;

22

  bundan  başqa,  Mülki

Məcəllənin  47-ci  maddəsi  hüquqi şəxslər  üçün  nizamnamə şərtini  nəzərdə  tu -

tur.

23

 Mülki qanunvericiliyin ümumi hüquq şəxsi statusuna uyğun gəlmədiyinə

dair bu cür misallar çoxdur. Ümumi və xüsusi hüquq şəxsləri arasında olan əsas

fərqləri belə sadalamaq olar:

a) xüsusi hüquq şəxslərinin statusu və fəaliyyəti əsasən mülki qanunverici-

liklə tənzimləndiyi halda, ümumi hüquq şəxslərinin statusu və fəaliyyəti ümumi

hüquqla (

public law

) tənzimlənir;

b) xüsusi  hüquq  şəxsləri  hüquqi  münasibətlərində  bərabər  səviyyəli  tərəf

olduqları  halda,  ümumi  hüquq  şəxsləri  fəaliyyətlərində  hakimiyyət  səlahiyyət -

lərindən istifadə edirlər;

c) xüsusi  hüquq  şəxslərinin  fəaliyyət  qabiliyyəti  nizamnamələrinə  uyğun

olaraq  geniş  ola  bilər.  Hakimiyyət/məcburetmə  imkanlarından  istifadə  edən

ümumi  hüquq  şəxslərinin  fəaliyyət  qabiliyyətinin  həcmi  səlahiyyət şəklində

ortaya  çıxır  və  qanunçuluq  prinsipinə  tabedir.  Başqa  cür  desək,  xüsusi  hüquq

22

Belə  bir  gülünc sual  yarana bilər  ki,  dövlət  də  hüquqi şəxs  olduğuna  görə,  onun  adında  fəaliyyət

xarakteri əks olunmalıdırmı?

23

Amma ümumi hüquq şəxsləri normativ hüquqi aktla yaradılır, onla rın statusu da “nizamnamə” ilə

deyil, “əsasnamə” ilə tənzimlənir.

---