Azərbaycan xalqının qida mədəniyyəti
Azərbaycan xalqının qida mədəniyyəti onun mətbəx mə-
dəniyyəti ilə sıx bağlıdır. Azərbaycan kulinariya mədəniyyəti
təkcə xörəklər, onların hazırlanması texnologiyası deyil, həm
də maddi mədəniyyətin əsas hissəsidir. Azərbaycan xalqının
qida mədəniyyəti, onun tarixini, fəlsəfəsini, süfrə psixologiya-
sını, adətləri, fiziologiyanı, gigiyenanı, etikanı, estetikanı, poe-
ziyanı və mətbəxin digər aspektlərini, eləcə də Azərbaycan xal-
qının tarixən ətraf mühitlə tam harmoniyada yaşadığı ərazilərdə
yaratdığı praktik vərdişləri özündə ahəngdar şəkildə birləşdirir.
Azərbaycan xalqının qida mədəniyyəti onun tarixən yaşa-
dığı indiki Azərbaycan Respublikası, Güney (İran) Azərbay-
canı, indiki Ermənistanın azərbaycanlılardan zorakılıqla təmiz-
lənmiş qədim İrəvan xanlığı, Zəngəzur və Göyçə mahallarının
torpaqlarında, Gürcüstan azərbaycanlılarının qədimdən bəri ya-
şadıqları bölgələrdə, (Borçalı), Dağıstan ərazisində, o cümlə-
dən keçmiş Azərbaycan xanlıqlarından birinin mərkəzi olmuş
Dərbənd və ətrafında yaradılmışdır.
Təbii ki, mətbəx mədəniyyətinin yaranmasına və inkişafı-
na təsir göstərən ən mühüm amil - iqlimdir. Bu da öz növbəsin-
də bu regionun flora və faunasının növ müxtəlifliyini və zən-
ginliyini şərtləndirir, bütün heyvanların və bitkilərin yaşamağı
və inkişafı üçün əlverişli şərait yaradır. Bunlar isə zəngin mət-
bəxin yaradılması üçün əsas bazadır.
Zəngin mətbəx yaradılması üçün vəhşi heyvanlardan, quş-
lardan, balıqlardan və bitkilərdən istifadə ilə yanaşı, cəmiyyətin
sonrakı inkişaf dövrlərində kənd təsərrüfatı məhsullarının isteh-
salı tələb olunur. Bunun üçün əhali yüksək əkinçilik və heyvan-
darlıq mədəniyyətinə malik olmalıdır. Xəmirdən və dənli bitki-
lərdən mürəkkəb xörəklər yalnız o halda hazırlanardı ki, kənd
təsərrüfatı məhsullarının istehsalı çörək bişirilməsinə və çörəyi
əvəz edən məhsullara tələbatdan artıq olsun. Yalnız taxılın yer-
134
də qalanını kifayət qədər uzun bir müddət saxlamaq lazım gə-
ləndə mürəkkəb xörəkləri eksperimentləşdirmək və hazırlamaq
imkanı olurdu. Bu, əsrlərcə davam etdikdə, tədricən yeni-yeni
xörəklər yaranır və xalqın yaddaşında möhkəmlənirdi. Təkcə
“çətən”in (aşsüzənin, süzgəcin arxaik forması) varlığı dənli bit-
kilərdən və xəmirdən xörək hazırlanmasının tarixini eramız-
dan V-VI min il əvvələ aparır və sabit məhsul müvafiq olaraq
əkinçiliyin yüksək səviyyəsi haqqında danışmağa imkan verir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Güney Qafqazda mətbəx üçün zə-
ruri olan xammalı əsasən, yüksək əkinçilik və heyvandarlıq
mədəniyyətinə malik olan azərbaycanlılar istehsal edirdilər.
Məsələn, gürcü alimi M.İ.Tkeselov 1888-ci ildə İrəvan xanlığı
ərazisində yaşayan azərbaycanlılar haqqında yazırdı: “Kəndlər-
də taxılçılıq, əkinçilik və bağçılıqla məşğul olurlar. Təbii ki,
düzənlik yerlərdə, yaylaqlarda təkcə heyvandarlıqla məşğul
olmurlar, azərbaycanlılar əsasən, çay sahillərində yaşadıqların-
dan onları əkinçi xalq adlandırmaq olar”. Azərbaycan türkləri-
nin təsərrüfat həyatı haqqında məlumatlara bir çox tədqiqat-
çıların yazılı mənbələrində rast gəlmək olar.
E.K.Artamanov 1889-cu ildə İran barədə yazarkən qeyd edir-
di ki, taxılı daha çox Azərbaycan, Xorasan, Kirmanşah, Fars,
İsfahan və Yəzd verir. O.V.Soloqub 1852-ci ildə yazırdı: “Azər-
baycanlılar yaşayış yerlərinə müvafiq olaraq öz fəaliyyətlərini
əkinçiliyə və maldarlığa yönəltmişlər və Zaqafqaziyada əsas is-
tehsalçı qüvvədirlər”. İ.V.Seqalov 1902-ci ildə qeyd edirdi ki,
“Müsəlman xalqı əsasən, Bazarçay, Ayrıçay, Bərgüşad, Oxçu-
çay və onların qollarının, eləcə də Arazın sahillərində yaşa-
yırlar, erməni əhalisi isə sərt təbiətli dağlıq yerlərdə pərakəndə
halda yaşayırlar. Erməni kilsələrinin çox böyük hissəsi (15 yaş-
dan 40 yaşadək) ehtiyac üzündən hər qış Xəzər sahillərinə, Ba-
kıya və Tiflisə qazanca yollanırlar. Burada onları nökərçilik
xidməti, küçə həyatı cəlb edir. Azərbaycanlılara gəldikdə, onlar
düzənliklərdə və yaxşı əkinçilik şəraitində yaşayırlar.”
Səyyahların, alimlərin, tacirlərin, diplomatların və digərlə-
rinin qeydləri, eləcə də arxeoloji qazıntılar sübut edir ki, bu tor-
135
paqlarda qədimdən çox böyük həcmdə taxıl, düyü, küncüt, so-
ya bitkiləri, çuğundur, qovun, qarpız, üzüm, alma, nar, heyva
və buna bənzər digər əkinçilik, bağçılıq və bostançılq məhsul-
ları yetişdirilirdi. Bitkiçiliyin bu məhsulları, eləcə də təzə və
qurudulmuş balıq, kürü, bal, kərə yağı və digər heyvandarlıq
məhsulları ilə nəinki yerli əhali təmin olunur, həm də qonşu,
yaxın və uzaq ölkələrə ixrac edilirdi. Bu, təkzibedilməzdir ki,
əsrlər boyunca Qafqaz bazarları azərbaycanlılar tərəfindən is-
tehsal edilən heyvandarlıq və bitkiçilik məhsulları ilə təmin
olunurdu. Y.D.Anqabadze və N.O.Volkova “Köhnə Tiflis” ki-
tabındakı qaynaqlara istinadən yazırlar: “Tiflis bazarlarına pen-
diri əsasən, osetinlər, azərbaycanlılar gətirir, pendiri habelə,
borçalılar (azərbaycanlılar) da satırlar. Tiflis bazarlarında Azər-
baycandan, Göyçə gölündən (həmin ətraf Ermənistana verilən-
dən sonra Sevan gölü adlandırılır) gətirilmiş qızıl balığa böyük
tələbat var idi”.
Beləliklə, Cənubi Qafqazda zəngin mətbəx yaratmaq və in-
kişaf etdirmək imkanına, mətbəx üçün güclü xammal bazasına
malik əsas xalq azərbaycanlılar olmuşlar.
Erməni, gürcü, fars və digərlərinin mətbəxlərində xörəklə-
rin böyük əksəriyyətinin mənşəyinin ad etibarilə Azərbaycan
türklərinə bağlılığı məhz bu faktla izah edilir. İqlimdən sonra
mətbəxə təsir edən başlıca faktor ocaqdır. Misal üçün Slavyan
mətbəxində bir çox şirin kökələr, sudabişmə və pörtləmə xö-
rəklər şorbaların imkanları ilə ortaya çıxmışdır. Azərbaycan
mətbəxinin yaradılması və inkişafı çox böyük dərəcədə təndir,
kürə, buxarı, külfə, çala ocaq, sac, manqal və s. açıq və qapalı
ocaqların olması ilə bağlıdır.
Özünəməxsus qab-qacaqlar və mətbəx ləvazimatı xalqımı-
zın qida mədəniyyətinin formalaşmasına təsir göstərib. Bu gün
də bizim evdar xanımlar heyvan dərisindən, daşdan, ağacdan, gil-
dən, şüşədən, metaldan və s. hazırlanmış qab-qacaqlardan isti-
fadə edirlər.
Azərbaycan xalq mətbəxində yanacaq qismində indiyədək
qaz və elektriklə yanaşı, odun, odun kömürü, təzək və digər va-
136
sitələrdən istifadə edilir. Təzəkdən istifadə xüsusi maraq doğu-
rur. Təzəkdən istifadə edildiyi yerlərdə ağacların və kolların ya-
nacaq üçün doğranması azalır. Təzəyin hazırlandığı və istifadə
edildiyi yerlərdə ciyər xəstəlikləri və nəfəs yollarının xəstəlik-
ləri olmur. Hind alimlərinin tədqiqatlarına əsasən, təzəyin yan-
ması zamanı əmələ gələn tüstü antiseptik xassələrə malikdir.
Xalqın kulinar mədəniyyətinin səviyyə göstəricilərindən
biri həmin xalqın suya, onun təmizlənməsinə münasibəti və su-
dan istifadə bacarığıdır. Qədimdən Azərbaycan xalqı suyu ağ
və qara deyə iki yerə ayırır. Tərkibində çoxlu duzlar, ionlar,
metallar olan su sərt - qara sudur. Əksinə, tərkibində ionların,
metalın və duzların az olduğu sular yumşaq su hesab olunur.
İçkilərin və xörəklərin hazırlanmasında yalnız yumşaq ağ su-
dan istifadə olunur. Adətən çayların, arxların, kanalların sahil-
lərində həmişə salxım söyüd basdırılır. Söyüdün antimikrob
xassələrinə malik kökləri, budaqları və digər hissələri suyu sağ-
lamlaşdırır. Bu məqsədlə içində su olan qablara salxım söyü-
dün budaqlarından kəsib atırlar. Bəzən suya gümüş əşya da
atırlar.
Bəlkə də tarixdə suyun birinci və ən yaxşı təbii təmizlə-
yicisi indiyədək azərbaycanlılar tərəfindən istifadə edilir. Bu,
suyu təmizləmək üçün istifadə olunan su daşıdır. Su daşı qara
və ya ağ qumdaşından hazırlanmış içi oyulmuş piramidaya
bənzəyir. Onun zirvəsi aşağıya doğru olmaqla xüsusi ağac da-
yaqların üzərində yerləşdirilir və altına təmiz suyun yığılması
üçün qab qoyurlar. Daşı su ilə doldurur, bir çox hallarda suyun
içərisinə gümüş əşya və ya söyüd budağı atırlar. Daşın kapilyar
məsamələrindən keçən su damcı-damcı aşağıdakı təmiz su qa-
bına yığılır və bu zaman su təkcə təmizlənmir, həm də daşın
məsamələrindəki təzyiqin fərqləri sayəsində və kapilyardan
keçməklə təbii yolla sərinləşir.
Qeyd edək ki, Azərbaycan xalqının gündəlik həyatında ən
çox istifadə olunan məişət əşyası samovardır. Bu məişət əşyası,
hətta milli atributa çevrilib. Təsadüfi deyil ki, XX əsrin ortala-
137
rına qədər Azərbaycan ailələri qızlarını gəlin köçürərkən samo-
varı cehiz kimi hədiyyə verirdilər. Tarixi mənbələr sübut edir
ki, Azərbaycanda 3700 il yaşı olan ən qədim samovar Şəki böl-
gəsində tapılıb. Bu, yaşı 2000 il olan Misir samovarından daha
qədimdir. Bu isə onu deməyə imkan verir ki, bu məişət əşyası
Azərbaycan xalqının məişətində çox qədimlərdən istifadə olu-
nur. Azərbaycan xalqının məişətində çay süfrəsi arxasında
müxtəlif mərasimlərin təşkili özünəməxsus yer tutur. Çay dəst-
gahı adlandırdığımız bu cür mərasimlər həm də milli adət-ənə-
nəmizə çevrilib. Azərbaycanlıların qonaq qarşılayarkən süfrəyə
hər şeydən öncə təzə dəmlənmiş çay verməsi təsadüfi deyil.
Çay dəmləyərkən isə diqqət yetiriləsi əsas vacib məqamlardan
biri istifadə edilən qablar və suyun qaynadılma texnologiya-
sıdır. Adətən çay keramik və ya çini qablarda dəmlənir. Su isə
müxtəlif vasitələrlə - elektrik və ya od samovarlarında, elektrik
və ya qaz çaydanlarında qaynadılır. Təzə samovar çayının əvə-
zi yoxdur. Samovar çayı dəmləmək üçün suyun qaynadılma-
sında istifadə edilən, içərisindən od yandırılması üçün boru
keçən qabdır. Samovarın od yandırılan borusunun alt hissəsin-
də havalandırma dəlikləri, yuxarı hissəsində isə baca olur. Su
ilə dolu samovar qaynadılarkən odun daha yaxşı yanması üçün
bacaya əlavə boru keçirilir. Bundan başqa qaynama prosesi
boyunca samovarın içərisindəki kömür arabir maşa ilə qarışdı-
rılır. Qaynama prosesi yekunlaşandan sonra samovarın yan tə-
rəfinin aşağı hissəsindəki lüləkdən su götürmək üçün istifadə
olunur.
Çox zaman rus mənbələrində məişətdə işlətdiyimiz bu me-
tal qabın ana vətəninin Rusiya olduğunu iddia edirlər. Lakin
araşdırmalar göstərir ki, ruslar bu mətbəx əşyasını türklərdən
mənimsəyiblər. Yazılı mənbələr göstərir ki, XVIII-XIX əsrlər-
də Lahıcda misgərlər çox gözəl samovarlar düzəldirdilər. Onla-
rın düzəltdikləri məişət əşyasına həm daxili, həm də xarici ba-
zarda tələbat var idi. Ölkəmizə gələn qonaqlara da samovar hə-
diyyə edilirdi. Samovarla bağlı Azərbaycan folklorunda atalar
138
sözləri, mahnılar, nəğmələr və başqa ibrətamiz kəlamlar var.
Samovar çayı bu gün də öz aktuallığını qoruyub saxlayır. Azər-
baycana səyahət edən hər bir kəs mütləq ənənəvi çay mərasi-
mində iştirak etməlidir. Azərbaycanda ən məşhur içki növü ol-
maqla yanaşı, çay mədəniyyəti həm də hər bir azərbaycanlı
üçün həyatın ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilib. Azərbaycanda
istənilən bir evə qonaq gedərkən ilk olaraq qonaqpərvərlik əla-
məti kimi çay təqdim edilir. Çay əsasən, müxtəlif növ mürəb-
bələrlə təqdim olunur. Çaya xüsusi tam və ətir vermək üçün isə
müxtəlif ədviyyatlardan istifadə edilməsi geniş yayılıb. Bu
ədviyyatlardan darçın, mixək, kəklikotu, itburnu, qızılgül suyu
və s. qeyd etmək olar.
Çayın təqdim edilməsi mərasimi Azərbaycan mədəniyyəti-
nin çox mühüm tərkib hissələrindən biridir. Azərbaycan çayı-
nın əsl atributu armudu stəkandır. Ənənəvi çay stəkanı olan ar-
mudu stəkan müxtəlif materiallardan hazırlanır. Stəkanın adı isə
onun formasından götürülüb. Bu stəkanın aşağı və yuxarı his-
sələrinin geniş, ortasının isə getdikcə daralan formaya malik ol-
ması çayın içiləcək qisminin içməli, aşağı qisminin isə isti qal-
masını təmin edir.
Çayın hazırlanmasında əsas məqam onun dəmlənməsi üçün
istifadə olunan qab və suyun qaynadılma texnikasıdır. Bu mə-
nada samovarda hazırlanan isti samovar çayının dadı bir aləm-
dir və öz unikallığı ilə digər çaylardan seçilir. Azərbaycanlılar
günün istənilən vaxtı çay içirlər. Çay hər bir yerdə içilir və bu,
hər bir tipik azərbaycanlının sosial həyat tərzinə çevrilib.
Azərbaycanın hər bir guşəsində çay evləri və ya çayxana-
lar görmək mümkündür. Çayxana çayın ən çox içildiyi ictimai
bir məkandır və bu mədəniyyət çox qədim və nadirdir. Çox za-
man rəsmi görüşlər, işgüzar söhbətlər belə çay süfrəsi ətrafında
keçirilir. Azərbaycanda çay hər bir mərasimdə və şənlikdə təq-
dim olunur. Oğlanın ailəsi qıza elçi gedəndə də mütləq onlara
çay təqdim edilir. Şirinçay onu bildirir ki, qız və ailəsi evliliyə
razılıq verirlər. Çay bir nemət olaraq Azərbaycan xalqının adət-
139
ənənəsinə o qədər sirayət edib ki, bəstəkarlar ona nəğmələr
bəstələyiblər. Azərbaycanda çay mədəniyyəti qonaqpərvərlik
və dostluqla əlaqələndirilir.
Azərbaycan xalqının qidalanma mədəniyyəti də çox zəngin
və rəngarəngdir. Bu zənginliyin əsas səbəbi Azərbaycan ərazi-
sində 9 iqlim qurşağı, vətənimizin flora və faunasının rənga-
rəngliyi ilə bağlıdır. Təbii ki, bu faktorlar Azərbaycan milli
mətbəxinə də təsir etmişdir. Xalqımızın milli mətbəxi onun ta-
rixi qədər qədimdir. Neolit dövründə buğda, arpa və çəltik
əkib-becərən yerli əhali ondan müxtəlif qida məhsulları hazır-
layırdı. Tunc dövründə maldarlığın inkişafı, qədim mətbəximi-
zi süd məhsullarının hesabına bir qədər də zənginləşdirdi. Bu
gün verilən məlumatlara görə milli mətbəximizdə 2000-ə yaxın
xörək növü vardır.
Əsas inqrediyentlərin süd, ət, un, tərəvəz olduğu Azərbay-
can milli yeməklərinin hazırlanma və yeyilmə üsulları müxtə-
lifdir. Keçmişdə qida coğrafi şəraitə və sosial statusa görə fərq-
lənirdi. Azərbaycan qidasında çörək önəmli rol oynayır. Kənd
ərazilərində dəmirdən düzəldilmiş, azca qabarıq olan sac
üzərində bişirilir. Çörəyi təndirdə bişirmək rayonlarda, həmçi-
nin Azərbaycanın mərkəzi şəhərlərində geniş yayılıb. Təndir-
lərdə çörəkdən başqa lavaş da bişirilir. Azərbaycanda lülə ka-
bab lavaşla bir yerdə təqdim edilir. Həmçinin Azərbaycan plo-
vu hazırlanarkən lavaşdan istifadə edilir. Çörək məmulatı azər-
baycanlılar üçün müqqədəs nemət hesab edilir. Təsadüfi deyil
ki, süfrə yığılarkən birinci çörəyi götürür və ona bərəkət kimi
baxırlar. Hətta qızlar gəlin köçərkən belə, məsələn, Sabirabad
rayonunda toydan sonra gəlin evə gələndə qayınana gəlinin
çiyninə lavaş atır. Novxanıda yasdan sonra külçə ilə, bəzən
içinə halva qoyulmuş lavaş verilir. Regionlardan asılı olaraq
Azərbaycanda hər bölgənin özünəməxsus dadlı xəmir yemək-
ləri var. Məsələn, Qərb zonasında Qazax, Tovuz, Şəmkir, Qər-
bi Azərbaycan, Gürcüstanda qurudlu xəngəl, əriştə, Zaqatala,
Qax, Şəki, Balakən bölgəsində sürhüllü, Bakı kəndlərində yaz
140
və yay aylarında içərisinə ət və göyərti qoyularaq qatlanan
xəmir xörəyi - qutab, Bakı düşbərəsi və s. göstərmək olar.
Ümumiyyətlə, Azərbaycanın bütün bölgələrində xəmir xörəklə-
ri olan xaşıl, əriştə aşı, umac, gürzə, qaşıqxəngəli geniş yayıl-
mışdır. Ət yeməkləri müxtəlifdir. Ən çox sevilən ət qoyun əti-
dir. Təzə qoyun və mal ətindən basdırma, ondan isə kabab ha-
zırlanır. Kabab, xüsusilə öz populyarlığı ilə seçilir.Təsadüfi de-
yil ki, hələ XVIII əsrdə Azərbaycanda olan görkəmli fransız
yazıçısı Aleksandr Düma özünün “Qafqaz səfəri”adlı əsərində
bu haqda yazmışdır. A. Dümanın səyahətindən yüz əlli il ötsə
də yazıçının milli mətbəximizlə bağlı fikirləri, xüsusilə kababı
necə hazırlamaq barədə fransızlara tövsiyələri bu gün də maraq
doğurur. O yazırdı: “Mən səyahət etdikcə öz biliklərimi artırı-
ram. Belə ki, bir ləzzətli xörək növünə rast gələndə, elə həmin
dəqiqə onun necə hazırlanmasını soruşub yazıram. Kabab mə-
nim səyahət boyu rast gəldiyim ən dadlı, ən ləzzətli yeməkdir.
Bir parça qoyun ətini (əgər tapa bilsəniz, toyuğun sinə əti ol-
sun) tikə-tikə doğrayın, soğan, duz, istiotla qarışdırıb basdırma
edin. Onu bir qaba yığın və 15 dəqiqə saxlayın. Manqal qalayıb
köz düşənə qədər gözləyin, sonra isə tikələri dəmir və ya ağac
şişlərə keçirdib, odun üzərində qızarana kimi çevirin. Sonra isə
yeyin. Əgər imkanınız olsa, əti basdırma edərək bir gecə sax-
layın. Kabab bişəndən sonra onun üzərinə bir az sumaq əlavə
edin. Onda daha da ləzzətli olacaq. Ruslar bizim kababa şaşlıq
deyirlər. Rusların şaşlıq dediyi bu söz mənşəcə türk sözü olan
“şişlik” sözündən götürülüb. Qədim “Kitabi Dədə Qorqud”
dastanında “şişlik” sözünə dəfələrlə rast gəlinir. Azərbaycan
şişliyinin, yəni kababının müxtəlif növləri var. Tava kababı,
manqal kababı, təndir kababı, sac kababı, lülə kabab, basdırma
kabab və başqaları bu qəbildəndir.
Azərbaycan xalqının milli mətbəxində geniş yayılmış qo-
vurma da qədimliyi ilə seçilən milli xörəklərdəndir. Qovurma
hazırlamaq üçün qoyun ətini tikələrə bölür, duzlayır və yağda
qovururlar. Hələ qədim dövrlərdən qovrulmuş əti saxsı qablara
141
yığır və üzərinə əridilmiş quyruq yağı töküb qışa saxlayırdılar.
Belə üsulla qovurmanı soyuducu olmadan aylarla saxlamaq
mümkün olurdu. Qışda saxsı qabların ağzı açılır və qovrulmuş
ətdən müxtəlif xörəklər hazırlanırdı. Azərbaycan milli mətbəxi
həm də xəmir xörəkləri il zəngindir. Düşbərə, gürzə, qutab və
digər xəmir xörəkləri adətən qış üçün xarakterikdir. Qədim
dövrlərdən indiyə qədər xəmir xörəklərindən xalq təbabətində
də geniş istifadə olunub. Xəmirdən hazırlanan umac və şorba-
lardan soyuqdəyməni aradan qaldırmaq üçün istifadə edilir.
Azərbaycanın cənub bölgəsi özünün spesifik yeməkləri ilə
məşhurdur. Buranın ən məşhur yeməyi ləvəngidir. Bu bölgədə
balıqdan, toyuqdan, çöl quşundan dadlı ləvəngilər hazırlanır.
Ölkəmizin milli mətbəxi balıq yeməkləri ilə də zəngindir. Buna
səbəb ölkəmizin Xəzər dənizinin, Kür və Araz çaylarının zən-
gin və çeşidli balıq ehtiyatlarının olmasıdır. Ölkəmizdə nərə,
çəki, qızıl balıq, kütüm və digər balıq növlərindən müxtəlif çe-
şiddə yeməklər hazırlanır.
Bütün bunlarla yanaşı, Azərbaycan kulinariyasının, milli mət-
bəxinin, süfrə mədəniyyətinin şahı sayılan plovdur. Çox zaman
azərbaycanlılar onu “aş” adlandırırlar. Plov Azərbaycan mətbə-
xinin atributu sayılır. Azərbaycan xalqının milli adət-ənənə-
sində plov əvəzedilməz yer tutur. Azərbaycanlıların ən hörmət-
li məclisində, bayramlarında, el şənliklərində plov verilir. Bir
sözlə, azərbaycanlılar üçün plov yeməklərin şahı hesab edilir
və bütün məclislərdə süfrəyə sonda gətirilir. Plovun Azərbay-
canda 200-ə qədər növü var. Bunlardan döşəmə plov, səbzi
plov, fisincan plov, xan plov, südlü plov, çığırtma plov və baş-
qaları xalqımız tərəfindən əsrlər boyu sevə-sevə bişirilib və
məclislərdə süfrələrə verilib. Azərbaycanda el şənliklərini, mə-
rasimləri plovsuz təsəvvür etmək mümkün deyil.
Üzüm şirəsi, tut doşabı, zoğal, alça, gavalıdan turş kütlə-
turşlavaş hazırlanır. Qızardılmış ət və balığın sousunda nar şi-
rəsi - narşərab istifadə olunur.
Dostları ilə paylaş: |