Dərs vəSAİTİ Bakı
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
99 Çörəkbişirmə istehsalının ən mühüm xüsusiyyətlərindən biri də hazır məhsulun çəkisinin ona sərf edilən xammala (una) nisbətən çox olmasıdır. Soyumuş hazır məhsulun çəkisi ilə onun istehsalına sərf edilmiş unun çəkisi arasındakı fərqə hazır məhsul “çıxımı” deyilir. Çörək, bulka çıxımı norması unun bazis nəmliyinə (14.5%) əsasən təyin edilir. Hazır məhsul çıxımı aşağıdakı düsturla təyin edilir: M c - məhsul çıxımı, kq H c - hazır məhsulun çəkisi, kq. Əgər unun nəmliyi dəyişilirsə, məhsul çıxımı norması da dəyişilir. Bu halda unun bazis nəmliyinə əsasən təyin edilmiş un normasını onun faktiki nəmliyinə təshih (korrektə) edirlər. M təs – unun faktiki nəmliyinə təshih edilmiş məhsul çıxımı. M baz – unun bazis nəmliyində məhsul çıxımı, %. M – sərf edilmiş unun faktiki nəmliyi %. Çörəkbişirmə müəssisələrində məhsulun maya dəyəri aşağıdakı məsrəf maddələrindən əmələ gəlir: 1. Əsas materiallar: a) un və maya; b) boyat çörək və çıxdaş edilmiş məmulat; c) sair əsas material; ç) əsas materiallar üzrə nəqliyyat xərcləri. 2. Öz istehsalının yarımfabrikatları (xəmir); 3. Qaytarılmış tullantılar (çıxılır); 4. Bükücü materiallar; M c = ; 100 5. Texnoloji məqsəd üçün yanacaq və enerji; 6. İstehsal fəhlələrinin əmək haqqı; 7. Sosial ehtiyaclara ayırmalar; 8. İstehsalat maşın və avadanlıqlarının istismarı xərcləri; 9. Ümumistehsalat xərcləri; 10. Sair istehsal xərcləri; 11. Sex istehsalat maya dəyərinin yekunu; 12. Ümumtəsərrüfat xərcləri; 13. Ümumzavod istehsalat maya dəyəri; 14. Satış xərcləri; 15. Cəmi, tam maya dəyəri. İstehsalat fəhlələrinin əmək haqqı məmulat növləri arasında istehsal edilən məhsulun çəkisinə mütənasib olaraq bölüşdürülür. Əlavə əmək haqqı çörək bulka məmulatları arasında əsas əmək haqqına mütənasib olaraq bölüşdürülür. Ümumi istehsalat (sex) xərcləri maddəsinə sexin idarə heyətinin əmək haqqı və xidmət xərcləri aid edilir. Bu maddə sex quruluşlu çörəkbişirmə müəssisəsində tətbiq edilir. Ümumistehsalat xərcləri çörək, bulka məmulatları arasında aşağıdakı qaydada bölüşdürülür: 1. Şərti məhsula çevirmə əmsalını tətbiq etməklə hazır məhsulun həcminə mütənasib olaraq; 2. İstehsal fəhlələrinin əsas əmək haqqına mütənasib olaraq; 3. Plan normalarına mütənasib olaraq. Ümumtəsərrüfat xərcləri maddəsində bütövlükdə müəssisə miqyasında idarəetmə və xidmətlə bağlı olan xərclər əks etdirilir. Ümumtəsərrüfat xərclərinin nümunəvi nomenklaturası dörd bölmədən ibarətdir: a) müəssisənin idarəedilməsi xərcləri; b) ümumistehsalat xərcləri; c) vergi, rüsum, ayırmalar; ç) sair xərclər. 101 Ümumtəsərrüfat xərcləri çörək bulka məmulatları arasında, ümumistehsalat xərcləri bölüşdürüldüyü kimi aparılır. “Satış xərcləri” maddəsində çörək – bulka məhsullarının satışı ilə bağlı xərclər uçota alınır. Satışla bağlı xərclərin sintetik uçotu 711 N-li “Kommersiya xərcləri” hesabında aparılır və ayın sonunda satış, satışın maya dəyəri (701) hesabı ilə bağlanır. Çörəkbişirmə müəssisəsi hər ay məsrəflər haqqında məlumatlara əsasən buraxılan çörək – bulka məmulatlarının növləri üzrə məhsulun maya dəyərinin faktiki kalkulyasiyasını tərtib edir. Buraxılan məhsulun hər 1 sentneri kalkulyasiya vahidi hesab olunur. 1 sentner məhsulun maya dəyərini təyin etmək üçün hər bir məsrəf maddəsi üzrə və cəmi hesabat dövrünün faktiki məsrəflərini həmin dövrdə buraxılan məhsulun miqdarına bölmək lazımdır. Faktiki kalkulyasiya məlumatlarını plan (normativ) məlumatları ilə müqayisə edilir və çörəkbişirmə müəssisəsinin texniki-iqtisadi göstəricilərinin yaxşılaşdırılmasını təmin edə bilən tədbirlər işlənib hazırlanır. MÖVZU 8. KƏND TƏSƏRRÜFATINDA MƏSRƏFLƏRİN UÇOTU VƏ MƏHSULUN MAYA DƏYƏRİ KALKULYASİYASININ XÜSUSİYYƏTLƏRİ 8.1. Kənd təsərrüfatında məsrəflərin uçotunun ümumi xüsusiyyətləri Kənd təsərrüfatı milli iqtisadiyyatın ən aparıcı sahələrindən biri olmaqla ölkəmizin əhalisini yeyinti məhsulları, sənayesini isə kənd təsərrüfatı xammalı ilə təmin edir. Kənd təsərrüfatında məsrəflərin uçotunun bitkiçilik və heyvandarlıq məhsullarının maya dəyərinin formalaşması və məhsul vahidinin kalkulyasiyasının fərqli xüsusiyyətləri bu sahənin özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Kənd 102 təsərrüfatının özünəməxsus xüsusiyyətlərindən biri istehsal prosesinin uzunluğu, istehsalın mövsümi xarakter daşıması və nəhayət istehsal vaxtı ilə iş vaxtının üst-üstə düşməməsidir. Bəzən istehsal bu il başlayır, lakin gələn il başa çatır. Bunlar hamısı mühasibat uçotunun təşkilinə, aparılmasına və ən əsası, məhsulun maya dəyərinin hesablanması, kalkulyasiyası və maliyyə nəticələrinin hesablanmasına öz təsirini göstərir. İl ərzində bitməmiş istehsal və qalığı hazır məhsul, istehsal ehtiyatları artıqlığına səbəb olur. Bunun nəticəsidir ki, il ərzində istehsal edilən və satılan məhsullar yalnız plan maya dəyəri ilə qiymətləndirilir. İlin sonunda faktiki maya dəyəri ilə müqayisə edilərək mənfəət və zərər aşkara çıxarılır. Kənd təsərrüfatı müəssisələrində mühasibat uçotu Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin 18 aprel 2006- cı il tarixli, 38 saylı əmri ilə təsdiq edilmiş “Kommersiya təşkilatları üçün mühasibat uçotunun hesablar planına” əsasən aparılır. İstehsal məsrəflərinin uçotu və kənd təsərrüfatı məhsullarının maya dəyərinin kalkulyasiyasının planlaşdırılması, uçotu və maya dəyərinin kalkulyasiyasına dair qüvvədə olan əsasnaməyə uyğun olaraq təşkil edilir. Kənd təsərrüfatında məsrəflərin uçotunun aparılması və məhsulun maya dəyərinin kalkulyasiyası üçün ilkin sənədlərin unifikasiya edilmiş (eyniləşdirilmiş) uçotun jurnal – order formasının vahid uçot registrlərindən və Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin təsdiq etmiş olduğu hesabat formalarından istifadə edilir. Kənd təsərrüfatı müəssisələrində məsrəflərin uçotu və məhsulun maya dəyəri kalkulyasiyasının əsas vəzifəsi aşağıdakılardır: 1. Məsrəflərin uçotunu və məhsulun maya dəyəri kalkulyasiyasını tənzimləyən normativ – hüquqi sənədlərin tələblərinə ciddi riayət edilməsi; Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|