102
Son orta əsrlər
XVI əsrdə
Avropa, Asiya və Afrikada bir sıra ərazilər ələ keçirən Osman-
lı imperatorluğu olduqca böyük bir dövlətə çevrilmişdi. XVI əsr Osmanlı
dövləti tarixinin
“Qızıl
əsri” hesab edilir.
Bu əsrdə iki türk dövləti
–
Osmanlı və Səfəvi döv-
lətləri arasında Yaxın və
Orta Şərq uğrunda mü-
barizə başladı. Osmanlı
dövlətinin
Çaldıran döyü-
şündə qalib gəlməsi Sə-
fəvilər dövlətinə ağır zərbə
vurdu. Anadolu və İraqın
Osmanlılar yüksəlişə doğru
“Dövlət ədalət
üzərində inşa edilir”.
Suleyman Qanuni
(Osmanlı sultanı)
1. Yuxarıdakı abidə haqqında fikrinizi bildirin.
2. Sizcə Osmanlı sultanı bu sözləri ilə nə demək
istəyirdi?
3. Yuxarıdakı açar sözlərdən hansı sizə tanışdır?
Düşünün
Sultan I Səlim Yavuzun fəthləri
Xəlifə
Barbaros
Piri Rəis
Süleyman Qanuni
Memar Sinan
Açar sözlər
20
1. Abbasilər xilafəti nə zaman və necə süqut etmişdir?
2. XIV-XV əsrlərdə Balkanlarda hansı dövlətlər mövcud olmuşdur?
Yada salaq
Çaldıran döyüşü
Son orta əsrlər
103
bir hissəsi, Gürcüstan osmanlıların əlinə keçdi. Beləliklə,
Türk dünyasının
faciəsi sayılan döyüşlər sırasına biri də əlavə edildi. Səfəvi – Osmanlı
mübarizəsi Qərb müstəmləkəçilərinin Şərqdə möhkəmlənməsinə, bütün
İslam aləminin zəifləməsinə səbəb oldu. İki türk dövlətinin bir-birinə qarşı
qoyulması Qərb diplomatiyasının uğuru idi.
Sultan
I Səlim Yavuz 1518-ci ildə
Məkkə və
Mədinə şəhərləri daxil ol-
maqla böyük əraziləri tutdu və özünü bütün müsəlmanların
xəlifəsi elan
etdi. Elə həmin il Osmanlı donanmasının komandanı
Xeyrəddin Barbaros
Aralıq dənizində ən güclü rəqibi olan
İspaniya donanmasını məğlub etdi. Bu
qələbə və
Əlcəzairin ələ keçirilməsi Osmanlı dövlətinin Şimali Afrikanın bir
hissəsinə yiyələnməsinə və Afrikanın qərb sahillərində möhkəmlənməsinə
yol açdı. Sultan Səlimin işğalları nəticəsində Avropanı Şimali Afrika və
Asiya ölkələri ilə birləşdirən böyük ticarət yolları osmanlıların əlinə keçdi.
Sultan
Süleyman Qanuni Mərkəzi Avropada Osmanlı fəthlərini davam
etdirdi. I Süleymanın qoşunu
Mərkəzi Avropanın açarı sayılan
Belqradı tut-
du.
1526-cı ildə
Moxaç döyüşündə macar ordusunu məğlubiyyətə uğradan
osmanlılar
Macarıstanı özlərinə tabe etdilər.
Macar taxtına Osmanlı dövlətinə
sadiq olan bir hökmdar gətirildi. Macarıstan uğrunda başlayan
Avstriya –
Osmanlı müharibəsi uzun müddət davam etdi.
1529-cu ildə Avstriyanın
paytaxtı
Vyananı mühasirəyə alan Osmanlı qoşunu hərbi ehtiyatların tükənməsi
və əlverişsiz hava şəraiti üzündən uğur qazana bilmədi. Bu uğursuzluğa bax-
mayaraq
Barbarosun başçılıq etdiyi Osmanlı donanması
1538-ci ildə Av-
ropa dövlətlərinin birləşmiş xaçlı donanmasını
Preveze dəniz döyüşündə
darmadağın etdi.
Sultan I Süleyman 1564-cü ildə
Mərakeş istisna olmaqla bütün
Şimali
Afrikanı işğal etdi. Osmanlı imperatorluğunun ən qüdrətli sultanı olan
I
Süleyman Qanuninin dövründə mərkəzi hakimiyyət möhkəmləndirildi
• Çaldıran və Ankara döyüşlərinin türk-müsəlman dünyası
üçün mənfi
nəticələrini izah edin.
• Necə fikirləşirsiniz
–
nə üçün Sultan Səlim
Yavuz
özünü xəlifə elan etdi?
• Xeyrəddin Barbarosun başçılığı ilə türk donanmasının qələbə qazanmasının
Osmanlı dövləti üçün hansı nəticələri olmuşdur?
Cavablandırın
Sultan I Süleyman Qanuninin fəthləri
Şərq və Türk dünyası
