Dərs vəsaiti «İqtisadi nozəriyyə» ‘ənninin «Mikroiqlisad»
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Amerikan modeli.
Bu model demək olar ki, bazara keçid ölkələri üçün ilkin dövrlərdə daha çox diqqəti cəlb etmişdir. Bu model, «Kapitalizmin liberal modeli» adlandırılmışdır. Bəzi görkəmli Amerika iqtisadçıları real iqtisadi təsərrüfatçılıq fəaliyyətini nəzərə alaraq bazar modelini, «sahibkarlar cəmiyyəti modeli», «qarışıq iqtisadiyyatlı model», «sosial istiqamətli kapitalist modeli» adlandırırdılar. Bütün deyilənləri nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, amerikan bazar modelinin bir sıra fərqləndirici xüsusiyyəti vardır: ■ dövlət mülkiyyətinin aşağı xüsusi çəkiyə malik olması. Əgər sənayedə və nəqliyyatda səhm kapitalında dövlətin payı 12%-ə bərabərdirsə, bu pay Almaniyada 18%-ə, İngiltərədə 24%-ə, Fransada 35%-ə, İtaliyada 38%-ə bərabərdir; ■ iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin minimum səviyyədə olması. Lakin 2008-ci ildə dünya maliyyə böhranının baş verməsilə dövlət iri maliyyə dəstəyilə iqtisadiyyata qayıtmış oldu. 2009-cu ilin fevralında Obama hökuməti 838 mlrd, dollar həcmində stimullaşdırma zərfi ilə istehsalı, vergini, təhsili, sosial sferanı əhatə edən vəsaitin yönəldilməsini nəzərdə tuturdu. Görünür, liberallaşma hər şəraitdə iqtisadi inkişafın aparıcı amilinə çevrilə bilmir. İri maliyyə resurslarının, real iqtisadiyyatın hərəkətini nəzərə almadan dövriyyəsi, nəticə etibarilə böhranlı proseslərin başlanmasına və dərinləşməsinə gətirib çıxarır. Çünki bazar və dövlətin iqti- sadiyyatdakı rolunun balanslaşdırılması və ya optimallaşdı- rılması liberal iqtisadi inkişafın əsasını təşkil edir. Buna nail olmaq isə olduqca çətindir. Dünyada hegemon rol oynamaq istəyən ölkə üçün isə bunu təmin etmək qəti mümkün deyil: ■ sahibkarlıq fəaliyyətini hərtərəfli mükafatlandırmaq. Amerika iqtisadiyyatı üçün kiçik sahibkarlığın inkişafına xüsusi önəm verilir. İllik yeni iş yerlərinin açılmasının 80%-ə qədəri kiçik sahibkarlığın payına düşür: ■ dövlətli və kasıblar arasında kəskin fərqin olması; 89 • firmadaxili əməkhaqqı səviyyəsində 100 dəfədən çox fərqin olması; ■ əmək məhsuldarlığı səviyyəsinin yüksək olması; • aztəminatlı əhali təbəqəsinin mövcudluğu. Yüklə 2,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|