Dərs vəsaiti «İqtisadi nozəriyyə» ‘ənninin «Mikroiqlisad»
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Çin modeli.
Bu model spesifikliyi ilə fərqlənən, bazar prinsiplərinə əsaslanan sosializm iqtisadi sisteminə xas olan prinsipləri özündə birləşdirən modeldir. Bu modelin fərqləndirici xüsusiyyətinə daxildir: “ bazar yönümlü islahatlaşmanm ilkin olaraq kənd təsərrüfatında aparılması; ■ kənd təsərrüfatı məhsullarının bir hissəsinin müqavilə yolu ilə dövlətə, bir hissəsinin vergilərə, bir hissəsinin yerli hakimiyyət orqanlarına, yerdə qalan hissəsinin öz istəyi ilə ya dövlətə yüksək tədarük qiymətləri ilə, ya da bazarda sata bilməsi; ■ qarışıq iqtisadiyyata əsaslanan bazar mexanizminin dövlət tənzimlənməsi şəraitində həyata keçirilməsi; • sosialist planlı bazar iqtisadiyyatının meydana gəlməsi; mühüm strateji əhəmiyyətli sahələrin mərkəzləşdirilmiş planlaşma ilə həyata keçirilməsi; 94 ■ mülkiyyət hüququ ilə təsərrüfatçılıq hüququnun ayrılması yolu ilə icarənin səhm buraxmaq, sərbəst satış imkanının əmələ gəlməsi; • müəssisələr arasında bir sıra təsərrüfat əlaqələrinin formalaşması; ■ bank sisteminin, fond, xidmət, informasiya-kommunikasiya bazarlarının yaradılması; “ makroiqtisadi tənzimlənmə sisteminin gücləndirilməsi. Çin iqtisadiyyatı üçün də çoxnövlü mülkiyyət formaları xarakterikdir. Lakin ictimai dövlət mülkiyyətinin payı yüksək olaraq qalır. Məsələn, dövlət sənaye müəssisələrinin payına 56%, kollektiv müəssisələrin payına 36%, xüsusi müəssisələrin payına 5% düşür. Lakin burada plandan kənarda müəssisələrin məhsullarının alınması, satılması, istehsal etməsi imkanları sərbəstləşdirilib. Belə şəraitdə müəssisələr planda nəzərdə tutulduğundan daha çox məhsul istehsal etməyə nail olmaqla, onların bazarda dövlətin müəyyən etdiyi qiymətdən 20% yuxarı satmaq imkanına nail olurlar. Bunun nəticəsidir ki, Çin iqtisadiyyatı artıq 20 ilə yaxındır ki, 1988-2008-ci illər ərzində yüksək sürətlə inkişaf edir. Göstərilən müddət ərzində Çinin ÜDM-i orta hesabla ildə 8-13% həddində artmışdır. Hazırda dünya iqtisadi böhranı ərəfəsində 2009-cu ilin əvvəllərində ÜDM-in istehsalı 6-6,3% həcmində artmış, ilin sonuna onun 10% artımı nəzərdə tutulur. Halbuki, dünya iqtisadiyyatının 0,5% həcmində artımı gözlənilir. 95 |