Dərs vəsaiti «İqtisadi nozəriyyə» ‘ənninin «Mikroiqlisad»
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Cədvəl 1
Məhsul buraxılışı Xərclər Qiymət man. Gəlir Mənfəət, min man. ümumi min man. son man. ümumi min man. son man. 0 1000 - - - - -1000 1 1470 470 500 500 500 -970 2 1890 420 498 996 496 -894 3 2265 375 496 1488 492 -777 4 2600 335 494 1976 488 -624 5 2920 320 492 2460 484 -460 6 3230 310 490 2940 480 -290 7 3535 305 488 3416 476 - 1 1 9 8 3850 315 486 3888 472 38 9 4180 330 484 4356 468 176 10 4535 355 482 4820 464 285 11 4900 365 480 5280 460 380 12 5280 380 478 5736 456 456 13 5680 400 476 6188 452 508 14 6105 425 474 6636 448 531 15 6560 455 472 7080 444 520 16 7040 480 470 7520 440 480 17 7550 510 468 7956 436 406 18 8090 540 466 8388 432 298 19 8665 575 464 8816 428 151 20 9275 610 462 9240 424 -35 Əgər o, 15 min məhsul vahidi istehsal etsə, onda bu 1 min vahid əlavə daha çox gəlirə deyil, xərcə daxil olacaqdır ki, bu da mənfəətin azalmasına səbəb olacaqdır. Ona görə də inhisarçı firma istehsalını 14 min ədəddə saxlamaq məcburiyyətində qalır. Lakin həmin məhsula olan bazar tələbini nəzərə alaraq sahəyə rəqabətçi firma daxil olmaqla 15 min və daha artıq məhsul vahidləri istehsal edirlər. Əslində 15 min vahid məhsul istehsalı həm rəqabətçi, həm də inhisarçı firma üçün optimal həcmi əks etdirir. Çünki məhsul vahidinin qiyməti rəqabətçi firma üçün 472 manata, inhisarçı firma üçün 474 manata bərabərdir. Şəkil 2-yə diqqət yetirdikdə bir 182 daha aydın olur ki, son gəlirlə - MR, son xərcin MC kəsişdiyi A nöqtəsi 14 və 15 min məhsul vahidləri arasındadır. Ona görə də inhisarçının xərcin artımı nöqteyi-nəzərincə, 15-ci min ədədin istehsal etməməsi istehlakçılar üçün çatışmazlığı yaradır. Həm də yüksək qiymətə görə ondan imtina etməli olur və rəqabətçinin 2 man aşağı qiymətə təklif etdiyi məhsulu almağa üz tutur. Hər bir firmanın məhsuluna olan tələbin mütləq elastik olmaması şəraitində, onlar son gəlirin qiymətdən aşağı olması vəziyyəti ilə rastlaşırlar. Ona görə də onlara maksimum mənfəəti təmin edən istehsalın həcmi və qiyməti müvafiq olaraq təkmil rəqabət şəraitindəkindən fərqli olaraq aşağı və ya yuxarı olacaqdır. Bu baxımdan qeyri-təkmil bazarda hər firma müəyyən inhisar hakimiyyətinə malik olur. Cədvəldən aydın olur ki, inhisarçı firma qiyməti müəyyənləşdirməklə yanaşı, istehsalın həcmini də o vaxta qədər artırır ki, mənfəəti maksimum səviyyəyə çatdırsın. Bizim misalda bu 14 min ədədlə 425 manat son xərclə və hər vahidə, 474 manat qiymət qoymaqla 448 manatlıq son gəlir əldə etməklə 531 min manatlıq mənfəət əldə edir. Sonrakı hər min vahidlik məhsul istehsalı onun xərclərini artırdığından və mənfəət səviyyəsi aşağı düşdüyündən o, istehsalını dayandırmalıdır. Beləliklə, bir daha müşahidə olunur ki, inhisarçılıq rəqabətin meydana gəlməsini stimullaşdırır, yüksək inhisarçı mənfəəti nümayiş etdirir, sahəyə digərlərinin də daxil olmasını cəlb edir. Əgər bu qeyri-təkmil rəqabətin inhisarlı, oliqopolik, inhisarlı rəqabət formasında özünü o qədər əks etdirmirsə, lakin xalis inhisar şəraitində bu özünü daha kəskin şəkildə büruzə verir. Başqa sözlə desək, əgər təkmil rəqabətin bütün formalarında istehsal olunan malların əvəzlənmələri varsa, lakin inhisarçılıq şəraitində bu yoxdur. İnhi- sarçıhğın gücü özünü: • mövcud şəraitdə rəqiblərin istehsal amillərinin əldə olunması imkanının olmamasında; 183 • rəqiblərin inhisarçının artıq malik olduğu «nou-hau» texnologiyalarına mənimsənilməsinə nail ola bilməməsində; • inhisarçının müəyyən etdiyi qiymət səviyyəsinə uyğun gələ bilən rəqiblərin istehsal həcmlərini artıra bilmək imkansızlığında; • inhisarçıya əl verən məqsədli məhdudlaşdırıcı əngəllərin olmasında əks etdirir. Beləliklə, aydın olur ki, inhisar ona görə mövcud olur ki, bazara başqalarının daxil olmasının qarşısı bu və ya digər şərtlər daxilində almlr. Sahəyə rəqiblərin daxil olmasının qarşısını alan məhdudlaşdırıcı şərtlər və əngəllər inhisarçılığın baş verməsinin əsasını təşkil edir. Yüklə 2,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|