Dərs vəsaitindən

0 <1	Qeyri- elastiklik	Qiymətin azalması ilə müqayisədə tələbin həcmi daha az templə artır
Qiymətlərin yüksəlişi ilə müqayisədə tələbin həcmi daha aşağı templə azalır
Ep=0	Tamamilə (mütləq) qeyri- elastiklik	Satışın həcmi tamamilə dəyişmir	Tələbin həcmi tama-milə dəyişmir

Tələbin qiymət elastikliyi əmsal şəklində ifadə olunmaqla aşağıdakı kimi

hesablanır:

Ep= (tələbin faizlə dəyişməsi)/(qiymətin faizlə dəyişməsi); Ep= 1 halı vahid elastiklik halını göstərir. Bu halda tələbin %-lə dəyişməsi, qiymətin faizlə ifadə olunmuş dəyişməsinə bərabər olur.

Ep > 1 halı tələbin yüksək elastiklik halına uyğundur; bu halda qiymətimn faizlə ifadə olunmuş dəyişməsi ilə müqayisədə tələbin faiz ifadəsində dəyişməsi daha çox olur.

Ep < 1 halı tələbin qiymət elastikliyinin az, daha doğrusu, onun qeyri- elastik

olmasını xarakterizə edir; tələbin qeyri-elastik olması zamanı onun faizlə ifadə olunmuş dəyişməsi qiymətin faizlə ifadə olunmuş dəyişməsindən əhəmiyyətli dərəcədə az olur.

Ep əmsalının iki nəzəri ifadəsi mövcuddur: Ep —> 00 və Ep —> 0; bu ifadələrdən birincisi tamamilə elastik tələbi, ikincisi isə tamamilə qeyri- elastik tələbi göstərir.

Qeyd edək ki, müxtəlif əmtəə və xidmətlərə tələbin qiymət elastikliyinin qrafiki tələbin tamamilə elastik və qeyri-elastik hallarına uyğun qrafıklərinin arasında yerləşir.

Tələbin diymət elastikliyinə aşağıdakılar təsir göstərir:

• 
  əmtəənin növü; istehsal-texniki təyinatlı əmtəələrə tələbin qiymət elastikliyinin səviyyəsi aşağı, istehlak təyinatlı əmtəələrə tələbin qiymət elastikliyinin səviyyəsi isə yüksək olur;
  
• 
  əmtəəyə olan tələbat; ilkin tələbat mallarına tələbin qiymət elastikliyinin səviyyəsi aşağı olur;
  
• 
  əmtəənin ekskiyuzivliyi və yaxud nadirliyi (istehlakçı üçün yüksək dəyərliliyə malik ekskiyuziv və yaxud nadir əmtəələrə tələbin qiymət elastikliyi aşağıdır);
  
• 
  rəqiblərin sayı; rəqiblərin sayı nə qədər çoxdursa, tələbin qiymət elastikliyi də bir o qədər yüksəkdir;
  
• 
  əvəzedici əmtəələrin mövcudluğu; əvəzedici əmtəələrin mövcud olması tələbin qiymət elastikliyinin yüksək olmasına gətirib çıxarır;
  
• 
  əmtəənin əsas əmtəə və ya onun hissəsi (ehtiyat hissəsi) olması; əsas əmtəəyə tələbin qiymət elastikliyi yüksək, əsas əmtəənin ehtiyat hissəsinə tələbin qiymət elastikliyi isə aşağı olur;
  
• 
  əhalinin gəlirləri ilə qiymətlər arasındakı nisbətlər (əhalinin hər bir nəfərinə düşən gəlirin tərkibində əmtəənin qiymətinin tutduğu xüsusi çəki nə qədər azdırsa, həmin əmtəəyə tələbin qiymət elastikliyi də bir o qədər aşağıdır və s.).
  

Elastiklik əmsalının hesablanmasının mürəkkəbliyi onunla əlaqədardır ki, qiymətlərin dəyişməsi nəticəsində tələbin artması və azalmasının eyni kəmiyyət dəyişikliyinin faizlə ifadəsi müxtəlif kəmiyyətlərin alınmasına gətirib çıxanr. Fikrimizi nümunə əsasında izah edək. Fərz edək ki, həftə

ərzində salata tələb ilkin olaraq 100-kq bərabər olmuş, sonradan isə 30 kq -a qədər azalmışdu:. Onda, biz, tələbin 30 % dəyişməsi qənaətinə gəlirik (30: 100 = 0,3). Həftə ərzində salata tələbin 70 kq-dan 100 kq-a qədər artması isə onun 42.8 % artımına gətirib çıxanr (30: 70 = 0,428). Bu problemin həlli üçün məşhur iqti.'iadçı və riyaziyyatçı R.Allen tələbin kəmiyyətinin dəyiş- diyi intervalm ona nöqtəsi nəzərə alan düstudan istifadə olunmasım təklif etmişdir. Bu nöqtəni tapmaqdan ötrü intervalm başlanğıc və son qiymət- lərinin cəmini tapıb yarıya bölmək lazımdır. Baxılan halda (70+ 100)/ 2=85 olacaqdır. Əgər bu kəmiyyəti kəsrin məxrəci kimi istifadə etsək, onda tələbin 30 kq həm artması, həm də azalması onun kəmiyyətinin 28,6 % dəyişməsini göstərəcəkdir. Beləliklə, tələbin faizlə ifadə olunmuş dəyişmə- sini hesablamaqdan ötrü aşağıdakı düsturdan istifadə edilməlidir:

Ö2-Ö,

Aö =