Dərs vəsaitinin bu hissəsi təbiət və cəmiyyətin fəlsəfəsinə həsr

salır. Ona görə də qoruyan-daşlar, müalicə edən-daşlar vardır. 

Bütün  dövrlərdə  müxtəlif  məişət  şəraitində  yararlı, 

uyğun  daşlara-talismana  (himayədara)  malik  olmaq  faydalı 

olmuşdur.  Bir  sıra  daşlar  müəyyən  peşə  sahiblərinə  xüsusilə 

tövsiyyə  olunurdu.  Dənizçiləri  səyahət  vaxtı  təhlükədən 

qoruyan  zümrüd  daşı  hesab  olunurdu,  turmalin  rəssamları 

ilhamlandırırdı, din xadimləri üçün ametist tövsiyyə olunurdu. 

Aylı  daşları  oyunçulara  uğur  gətirirdi,  yeni  evlənənlər  isə  öz 

məhəbbətlərini  qorumaq  üçün  zümrüd  qaşlı  üzükləri 

bir-birilərinə bağışlayırdılar. Lakin astroloqlar daş seçməyin və 

onu  gəzdirməyin  planetlərdən  asılı  olduğunu  qeyd  edirlər; 

planetlər insanın taleyində hökmranlıq edir. 

Belə bir cəhəti də qeyd etmək xoşdur ki, oğurlanmış daş 

mənfi xassəyə malikdir, alınan daşlar isə yalnız bir neçə ildən 

sonra  talisnian  (himayədar)  ola  bilər.  Yalnız  miras  və  ya 

hədiyyə verilən daşlar əsil himayədar olur. 

Qiymətli  daşların  gəzdirilməsi  tərbiyəlilik,  nəzakət 

qaydalarına  tabe  edilir.  Süleyman  daşını,  firuzəni,  mirvarini 

yaxşı  olar  ki,  gənc  qızlar  gəzdirsinlər.  Ərə  getməyən  qadına 

brilliant  gəzdirmək  məsləhət  görülmür.  Əqiq,  oniks  (damarlı 

əqiq),  xrizoberil  (yaşıl  və  sarımtıl  yaşıl  rəngli  qiymətli  daş)  - 

matəm geyimi üçün qəbul olunmuş yeganə daşlardır. 

Planetlər üzrə daşlar aşağıdaki kimi bölünür: 

Günəşin daşları: 

xrizolit, almaz, gianist, yaqut, 

xrizopraz, heliotrop 

Ayın daşları; 

opal, ay daşları adulyar, 

akvamarin (göyümtül yaşıl 

rəngli qiymətli daş), beril. 

417 

---

 

mirvari, mərcan 

Merkuri daşları; 

qızılı topaz, zümrüd, karneol, 

əqiq 

Veneranın daşları; 

işıqlı sapfır, əqiq, mirvari 

Marsın daşları; 

yaqut, yəşəm, almaz, süleyman 

daşı 

Yupiterin daşları; 

firuzə, sapfır, lazurit 

Saturnun daşları; 

oniks, ametist, qara topaz 

Neptunun daşları; 

ametist, ay daşları, büllur 

Dörd ünsür haqqında qədim təlimə uyğun olaraq 

hər bir ünsürə öz daşları xasdır: 

Od 

ünsürlərinin 

daşları 

brilliyant, zümmd, sapfır, yaqut, akvamaran, 

xrizoberil, dağ billum, sirkon, ametist, topaz, 

sitrin (ağ rəngli topaz), şpinel 

Yer 

ünsürlərinin 

daşları 

lazurit, qaqat (qara kəhraba), yəşəm, malaxit 

(mineral) 

Hava 

ünsürlərinin 

daşları 

nefrit (ağ, süd rəngli və ya yaşılaçalar bərk 

mineral), əqiq, xriopaz, xriolit, oniks, serdolik, 

xalsedon (kvars növündən yarımqiymətli daş), 

ametist 

Su 

ünsürlərinin 

daşları 

opal, aleksandrit, selenit (qızılaçalar, sarı 

rəngli, yarımşəffaf, gips) 

Daşları həm də ilin fəsillərinə görə bölürlər: 

Yazın daşlan; 

martda-akvamarin,  amazonit;  aprel- 

almaz, dağ 

billuru; may-zümrüd, demanteid, 

418 

---

 

xrizopraz, malaxit, diopsit 

Yayın daşları:  iyun-mirvari, ay daşı, əqiq; iyul-yaqut, 

şpinel, karneol; avqust-nefrit, xrizolit, 

qrossulyar 

Payızın 

daşlan; 

sentyabr-sapfır, lazurit; oktyabr-opal, 

turmalin, yəşəm; noyabr- topaz, kəhrəba, 

sitrin, serdolik, qeliodor 

Qışın daşları: 

dekabr-mavi topaz, firuzə; yanvar- çəhrayı 

rəngli kvars, rodonit; fevral- ametist, 

skanolit, qaroit 

Həftənin günlərinin xoşbəxt daşlan: 

Həftənin günləri 

Planetlər 

Daşlar 

Bazar ertəsi 

Ay 

zümrü, ağ briliant 

Çərşənbə axşamı 

Mars 

ametist, qara briliant 

Çərşənbə 

Merkuri 

porxir, topaz 

Cümə axşamı 

Yupiter 

akvamaim 

Cümə 

Venera 

yaqut, serdolik, oniks 

Şənbə 

Saturn 

yəşəm, halsedon 

Bazar 

Günəş 

giasimit, sarı briliant 

Daşlan  elə  seçmək  lazımdır  ki,  o  adamın  zahiri 

görünüşünə  uyğun  gəlsin,  harmoniya  təşkil  etsin.  Çox  vaxtı 

daşları  gözün  rənginə  uyğun  seçirlər  və  bu  vaxt  “göz-qəlbin 

aynasıdır”  kəlamını  əldə  əsas  tutrlar.  Xrizopraz,  diopsid, 

amazonit, malaxid və əlbəttə 

419 

---

zümrüdün yaşıl çalarları (rəngləri) yaşıl gözləri daha da mənalı, 

təsirli  edir.  Qızılı  rəngli  topazın,  qiasinitin,  padparacanm 

müvafiq çalarları uyğun gəlir. Əgər gözün qüzehi qişası (gözün 

əlvan  təbəqəsi)  parıltılıdırsa  ona  müvafiq  daşlar-avantyurin, 

kvars-lazımdır.  Mavi  gözlər  mavi  çalarlardan  daha  çox,  bu 

rəngi  tamamlayan  narıncı,  qızılı  rəngləri  tələb  edir.  Parlaq 

gözlər ulduzlu daşların yanında daha çox udur; belə ki, işıqda 

optik  effekt-üç-  dörd-altı-on  iki  şüab  ulduz-yaranır.  Qara 

gözlərə qatı rəngli ametist daha çox yaraşır. 

Çox  vaxt  seçim  kökləri  ilə  Bibliyaya  gedən  ənənlərə 

əsaslanır. Bu sistemə əsasən daşlar aylara uyğun ad günlərinə 

də  aid  edilir:yanvar-süleyman  daşı;  fevral-  ametist, 

mart-akvamarin,  aprel-almaz,  may-zümrüd,  iyun-  əqiq, 

iyul-yaqut,  avqust-ay  daşı,  xrizopraza,  sentyabr-  sapfir, 

oktyabr-opal,  noyabr-topaz,  dekabr-firuzə.  Son  vaxtlar 

zərgərlik  dükanlarında  Zərgərlərin  beynəlxalq  assosiyasıyası 

tərəfindən təsdiq olunmuş cədvəl təklif edirlər ki, bu da Bibliya 

ənənələrinə əsaslanır, eyni zamanda bizim dövrümüzdə açılan 

əlvan daşlar da əlavə olunur. 

Daha mürəkkəb sistem də mövcuddur: bu sistem hər gün 

və  hətta  hər  saatda  hansı  daşları  gəzdinnək  lazım  olduğunu 

tövsiyyə edir. Lakin bu artıq çətinlik törədir. 

Qədim  dövrün  təcrübəsini  ümumiləşdirən  orta  əsrlər 

astrologiyası  irəliyə  doğru  böyük  addım  atmışdır;  onlar  daş 

seçimini  insanın  zodiak  xarakteri  ilə  bağlamağa  cəhd 

göstərmişdirlər.  Lakin  hər  bir  Zodiak  bürcünün  öz  amtipodu, 

yəni ondan 180° geri qalan bürcü olduğundan daşlar da uyğun 

gələn və uyğun gəlməyənə bölünür. Bununla belə bu ideyanın 

praktiki əhəmiyyəti xeyli 

420 

---