DersliK 9-az new indd

ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI
124
ANİMASİYA SƏNƏTİ
Müəyyən edin
1.
  Dərslikdə  verilmiş Azərbaycan  və  xarici  animasiyalarının  rəsmləri 
nə ilə fərqlənir?
Yaradıcı fəaliyyət
2.
  “Ssenaridən  animasiyaya  doğru”  yaradıcı  layihəni  işləyin.  Gələcək 
cizgi filminin ətraflı ssenarisini düşünün. İstənilən: uçan payız yar-
pağı, iki personajın dialoqu, ya da xeyli səhnənin sıralandığı maraqlı 
bir əhvalat süjet ola bilər. Aydındır ki, əsas personajın (o, hər hansı 
predmet də ola bilər) başına gələn hər hansı adi əhvalatdan bəhs edən 
sadə ssenaridən başlamaq lazımdır. 
 
Cizgi  filmində  personajın  hərəkətini  çatdırmağa  çalışın:  dəftərçə-
nin hər vərəqində, məsələn, at, ya da it şəklini elə çəkin ki, o, hər 
səhifədə ayaqlarının vəziyyətini azacıq dəyişsin. Dəftərçəni tələsik 
vərəqlədikdə elə təsəvvür yaranacaq ki, sizin personaj hərəkət edir.
Plastilin və ya gil, rəngli karandaşlar, flomasterlər, pastel təbaşirlər, 
rəngli qələmlər, quaş, akvarel, rəngli kağız, karton
 
Sərbəst iş üçün tapşırıqlar
3 
Animasiya personajlarını nədən yaratmaq və animasiyada kompüterdən 
necə istifadə etmək olar?
3 
Animasiya kinematoqrafda nəyi əvəz etdi?
Özünüzü yoxlayın
3. 
“Animasiya sənəti” mövzusunda analitik tapşırığı yerinə yetirin. Öz 
işinizdə müxtəlif ölkələrin animasiya filmlərinin timsalında filmlə-
rin yaranma texnikasını və onların bədii dəyərini açıqlayın. Bu işi 
məxsusi  seçilmiş  illüstrativ  materialı  (jurnallardan,  qəzetlərdən, 
açıqcalardan, İnternetdən) cəlb etməklə referat və ya şifahi məlumat 
formasında yerinə yetirin. 
LAYİHƏ

---

ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI
125
Jurnallarda,  qəzetlərdə 
qısa  mətnlərin  müşayiəti 
ilə  məzəli  kiçik  şəkillər 
görmüsünüzmü?  Onların 
haqqında nə deyə bilərsi-
niz?
KARİKATURA VƏ ŞARJ:  ŞƏKİLLİ
 
ƏHVALATLAR
Tanış olun
Kino, xüsusən də animasiya filmləri ilə sıx bağlı olan hər hansı əhva-
latın bəhs edildiyi təsvir silsiləsinə komiks
1
 deyilir. 
Bu şəkilli əhvalatlar, rəsmlərlə təqdim edilən hekayələr özündə ədəbiy-
yat və təsviri sənət kimi incəsənət növlərinin xüsusiyyətlərini birləşdirir.
İlk komikslər XX əsrin əvvəllərində Avropa və Amerika qəzetlərin-
də görünməyə başlayıb, sonralar isə onların ən populyarları ayrıca kiçik 
jurnal kimi nəşr edilib. 
Komikslərin  tarixi  qə-
dimdən başlayıb, bu janrın 
vətəni ABŞ, müəllifi isə Ri-
çard  Felton Autkolt  hesab 
olunur.  1892-cı  ildə  Ame-
rikanın “The San Francisco 
Examiner” jurnalında “Ayı 
balası və pələng” adlı ilk Amerika komiksi dərc edilir. Rudolf Derks isə komiks 
yaradıcısı kimi məşhurlaşıb. Personajların nitqinin yerləşdirildiyi bulud for-
malı “qovuq” çərçivələri məhz o, icad edib.
Komikslərdə ən azı 2 şəkil olmalıdır. Odur ki, yalnız 1 təsvirdən ibarət 
illüstrasiya, rəsm komiks adlana bilməz. Komikslər bəzən ardıcıllıqla han-
sısa süjetdən bəhs edən mətnlə müşayiət olunur. Komisklərdə şəkli çəkilən 
personajlar öz aralarında söhbət edirlər, bu söhbət onların ağızlarından 
çıxan  buludun  içindəki  mətn  kimi  təsvir  edilir.  Oxunan  mətn  təsvir  ilə 
yaxşı harmoniya yaratmalıdır. Komikslərin yaradılması, ilk baxışda gö-
ründüyü kimi, o qədər də asan iş deyil, axı əsl komiks düzəltməkdən ötrü 
təkcə maraqlı əhvalat yox, həm də maraqlı qrafika üslubu lazımdır.
Film üçün ssenari necə tərtib edilir?
İncəsənətə dair dialoq
Xatırlayın
27
1
 Komiks (ingiliscə comic – gülməli) – vahid hekayəni təşkil edən qısa mətnli şəkil silsilə-
sidir. Yumoristik, macəra, fantastik, tarixi və digər komikslər olur.
LAYİHƏ

---

ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI
126
KARİKATURA VƏ ŞARJ: ŞƏKİLLİ ƏHVALATLAR
Bunun  ardınca  da  komikslərin  gur 
inkişafı başlayır, bu gün də yaşayan yeni 
qəhrəmanlar meydana çıxır: Supermen, 
Betmen, Hörümçək adam, Donald Dak, 
Mikki Maus və b.
XXI əsrin əvvəlində komikslər yeni təcəssümünü tapdı. Bu, komikslə-
rin rənglənməsində istifadə edilən yeni kompüter texnologiyaları hesabı-
na, həmçinin tam bir sıra istedadlı rəssamların bu janra marağı sayəsində 
mümkün oldu. Komiksləri artıq təkcə karandaşla deyil, həm də yağlı boya 
ilə boyayır, üstəlik, birinci ilə ikincini qrafik rəqəmsal texnologiyalarla 
kombinə  etməyə  başladılar.  Komikslərin  əksəriyyəti  Hollivudda  ekran-
laşdırıldı, filmlər isə bütün dünyada ağlasığmaz uğur qazana bilir.
Brüsselin  görməli yerlərindən  biri artıq 24 il boyunca davam  edən unikal 
küçə layihəsidir. 1991-ci ildə küçə rəssamları Brüssel küçələrindəki evləri, bina 
və tikililəri komikslərdən məzəli əhvalatlarla boyamağa başladılar. Layihə Bel-
çika Komiks Mərkəzinin, həmçinin öz şəhərlərinin sakit və nəzəri cəlb etməyən 
küçələrinin görkəmini dəyişmək, onları daha əlvan, yaddaqalan etmək istəyən 
yerli özünüidarəetmə orqanlarının yardımı ilə təşkil edilmişdi. Komikslər Bel-
Bilirsinizmi?
LAYİHƏ

---

ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI
127
KARİKATURA VƏ ŞARJ: ŞƏKİLLİ ƏHVALATLAR
Tarixən belə gətirib ki, komiksin ən geniş yayılmış janrı karikatura-
dır
3
. Bu janr yumor hissindən, gülmək qabiliyyətindən doğulub. Məqa-
mında iti deyilən gülməli söz insanı öz davranışı haqqında düşünməyə, 
öz əməllərinə yeni tərzdə baxmağa vadar edir. Ağıllı zarafat çox zaman 
geniş, düzgün, amma darıxdırıcı nəsihətlərdən daha inandırıcı çıxır. Gü-
lüş bir tərəfdən insanı əyləndirə, başını qata, həvəsləndirə, özünə inamı-
nı artıra bilir, digər tərəfdən, isə ictimai həyatdakı mənfi təzahürlərlə 
mübarizə aparmağa kömək edir. Karikaturaçı rəssamlar öz yaradıcılıq-
larında  məhz  istehzanın  bu  güclü  tərəflərindən  istifadə  edirlər.  Başqa 
sözlə desək, rəssamlar konkret tipajları müəyyən şəraitdə çəkməklə on-
ları təbii, həqiqətəuyğun görkəmdə göstərmirlər, onların əsl, gerçək ciz-
gilərini həm də komik keyfiyyətlərlə artırırlar.
Karikatura  bəlkə  də 
gün dəlik  hadisələrə  dər-
hal, hadisə baş verən anda 
münasibət  bildirməyə  qa-
bil olan yeganə janrdır. O, 
ilk  baxışda  heç  bir  qanu-
na  tabe  olmayan  kimi  gö-
rünən  təəssürat  yaradan 
özünəməxsus qanunu ilə yaşayır. Axı karikaturaçıya istənilən şərtiliyə 
öz satirik fikrini açıqlamaq üçün geniş imkan və ixtiyar verilir. Karika-
turada ən uyğunsuz görünənlər – gerçəklik fantastika ilə, həqiqətəuy-
ğunluq ağlasığmazlıq ilə qarışa bilər.
2
 Qraffíti (tək halda – qraffíto; italyan dilində – graffito, cəm halda – graffiti) – XX əsrin 
son rübündə avanqardizm cərəyanı, divarda və digər səthlərdə boya və yaxud mürəkkəb-
lə cızılmış, yazılmış və ya çəkilmiş təsvirlər, rəsmlər, ya da yazılar. Adicə sözlərin yazı-
lışından ta zərif rəsmlərədək küçə divarlarının boyanmasının istənilən növünü qraffitiyə 
aid etmək olar. İstənilən incəsənət kimi, qraffitinin də öz üslubu və cərəyanları var.
3
 Karikatura (italyan dilində caricatura – yükləmək, şişirtmək) – bilərəkdən komik ef-
fektin yaradıldığı, adamları ifşa etmək, yaxud onlara gülmək məqsədilə vücudun, sima-
nın, geyimin, davranış tərzinin xarakterik cəhətlərinin şişirdildiyi və qabardıldığı təs-
virləri (çox zaman qrafikada, satirik formada) birləşdirən xüsusi təsviri sənət janrıdır.
çikada çox populyardır və milli qürurun bir hissəsi sayılır. Bəzi qraffitilər
2
 artıq 
ölkənin əsl qüruruna çevrilib və özlüyündə küçə incəsənətinin şedevri sayılır.
LAYİHƏ

---