Dərslik azərbaycan Dövlət Neft vəSənaye Universiteti tərəfindən təsdiq olunmuşdur. Pr.№ Bakı 2017
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
10.2. Baltanın fırlanma tezliyi Qazımanın mexaniki sürəti dağ süxurlarına ancaq güc təsiri ilə deyil, həmçinində balta dişlərinin quyudibi ilə qarşılıqlı təsir sürətilə də təyin edilir. Qazıma təcrübəsi göstərir ki, baltanın fırlanma tezliyi balta dişlərinin həmçinin də baltanın dayaq elementlərinin 281 yeyilmə intensivliyini təyin edir. Araşdırmalar göstərir ki, turbin qazıyıcısı ilə qazıma zamanı (baltanın fırlanma tezliyi 600 – 700 dövr/dəq artıq olur) baltanın dayanıqlığı rotor qazıma üsuluna nisbətən (baltanın dövrlər sayı 50 – 100 dövr/dəq) bir qədər aşağı olur. Ona görə də baltanın fırlanma tezliyini seçən zaman qazıma prosesinin effektivliyini və süxurdağıdıcı alətin dayanıqlılıq xüsusiyyətlərini nəzərə almaq lazımdır. Əgər neft layları kiçik və orta dərinliklərdə yerləşirsə, o zaman turbin qazıma üsulu daha sərfəlidir, çünki bu zaman baltanın artırılmış fırlanma tezliyi yüksək mexaniki sürətlə xarakterizə olunur. Qazıma kəmərinin az vaxt sərfilə endirilməsi və qaldırılması, ümumilikdə qazıma işlərinin qiymətini təyin edən yüksək reys sürətini almağa imkan verir. Deməli, turbin üsulu ilə çox dərin quyuların qazılması lazım olan effektivliyi vermir. Qazıma məhlulunun vurulması ilə turbin qazıyıcısının valının fırlanma tezliyini tənzimləməklə balta gedişini artırmaq mümkün olmamış və lazım olan nəticə alınmamışdır. Qazıma məhlulunun sərfini azaltmaqla turbin valında kiçik sürət alınır, bu isə turbin qazıyıcısının dayanıqlı işləməsinə gətirib çıxarmır, belə ki, qazıma məhlulunun sərfi baltanın fırlanma tezliyi ilə mütənasibdir, fırlanma momenti isə qazıma məhlulunun sərfinin kvadratı ilə mütənasibdir. Qazıma məhlulunun sərfinin azaldılması fırlanma momentinin qiymətinin ciddi şəkildə azalmasına gətirib çıxarır və nəticədə kiçik dövrlərlə turbin qazıması çətinliklərlə müşaiyət olunur. Kiçik dövrlər sayına malik olan quyudibi mühərriklərin yaradılması və tətbiqi göstərir ki, ancaq mexaniki sürət və baltanın gedişi nisbətini təyin edən məhdud qazıma şəraitlərində tətbiqi, iqtisadi cəhətdən məqsədəuyğundur. Hal-hazırda bir çox neft rayonlarında yüksək və kiçik dövrlər sayına malik olan quyudibi mühərriklərin səmərəli tətbiq sahələri, həmçinin də iqtisadi cəhətdən rotor qazıma üsulunun sübutlu tətbiq sahələri təyin olunmamışdır. Ona görə 282 də baltanın səmərəli fırlanma sürətini seçmək qazımada əsas məsələlərdən biridir. Baltanın dövrlər sayı n qazıma göstəricilərinə müxtəlif təsir göstərir. Əgər qazımada şaroşkalı baltalardan istifadə olunursa, o vaxt baltanın dövrlər sayının artması ilə balta dişlərinin quyu dibinə endirdiyi zərbələrin sayı, zərbənin endirilmə sürəti və zərbə yükünün dinamik əvəzləyicisi də artır. Bu da, öz növbəsində, qazımanın mexaniki sürətini m yüksəldir. Eyni zamanda bu amillər baltanın quyu dibində işləmə müddətini azaldır, dövrlər sayının artması ilə balta dişinin süxurla təmas müddəti azalır. Süxurun dağılmasının səmərəliliyi azalır, bununla yanaşı, mexaniki sürət azalır. Vahid zaman ərzində (1 dəqiqədə) zərbələrin sayı ş d D n eZ m ş , burada e şaroşkaların sayı; ş Z şaroşka dişlərinin sayı; ş d , D uyğun olaraq balta və şaroşkanın diametrləridir. Qopan süxur həcmini h V qəbul etsək, onda vahid zaman ərzində dağılan süxurun həjmi 1 dəqiqə ərzində ş ş h d D n eZ V V 1 1 saat ərzində 60 1 ş ş h d D n eZ V V Dağıdılmış süxurların həcminə nəzərən qazımanın mexaniki sürəti 283 2 1 2 1 785 0 60 4 60 D , V D V V m ; Baltanın bir dövrdəki gedişini ilə işarə etsək 3 2 27 1 785 0 ş ş h ş ş ş h d D n eZ V , d , d D n eZ V Onda qazımanın mexaniki sürəti n m sabit olan halda baltanın dövrlər sayı artdıqca mexaniki sürət düz xətt qanunu ilə artır (şəkil 10.4). Bu halda n nin böyük intervalda dəyişməsi almazlı baltalarla bərk kövrək süxurların dağılması üçün səciyyəvidir. Şaroşkalı baltalarla kövrək-plastik və əsasən plastik süxurları qazdıqda n nin artması ilə nın dəyişməsi müşahidə olunur (əyri 2), yəni A nöqtəsinə qədər və m , n nin artması ilə artır. Sonra isə B nöqtəsinə qədər n nin artması ilə azalır, m isə artmaqda davam edir. 2 kr n n olduqda və m azalır. Bu onunla əlaqədardır ki, n nin artması ilə B nöqtəsindən sonra balta dişinin süxurla təmas müddəti kiçilir, dişin süxura zərbələrinin sürəti artır, süxurun dağılmağa göstərdiyi müqavimət bir qədər artır. Süxurun plastiklik xassəsi azalır. Bu halda qazıma kəmərinin titrəyişi artır, quyu dibində qazıma məhlulunun hərəkət xarakteri dəyişir, qazıma kəmərinin boş fırlanmasına sərf olunan güc artır. 284 Şəkil 10.4. m =f(n), = f(n)asılılıqları: 1 – almazlı balta ilə bərk və kövrək süxurları qazıdıqda; 2 – şaroşkalı balta ilə elastik-plastik süxurları qazıdıqda. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|