Dərslik azərbaycan Dövlət Neft vəSənaye Universiteti tərəfindən təsdiq olunmuşdur. Pr.№ Bakı 2017

Üçüncü 
zona 
β-dan 
(30
0
<β<45
0
) 
γ-ya 
qədər 
(55
0
<γ<70
0
)(şəkil 11.2). 
Bu zonada praktiki olaraq boruarxası fəzada kiçik maye 
axım sürətinə süxur hissəciklərinin tam hamısı çöküntü və ya 
çökməyə meyilli olurlar. Belə olan halda çöküntünün aşağıya 
axımın əksinə axması nəzərə çarpır. Bu hadisə zenit bucağının 
dəyişməsi β-dan γ-ya keçdikdə baş verir. 
Dördüncü zona γ-dan (55
0
<β<70
0
) 90
0
-yə (şəkil 11.2). 
Bu zonada süxur hissəciklərinin, boruarxası fəzanın aşağı 
hissəsinə çökməsi güclü olur. Bu çökmüş şlamın mayenin 
hərəkətinin əksinə sürüşməsi baş vermir. 
Şəkil.11.3. Maili və üfüqi quyuda boruarxası fəzada quyu 
əyriliyindən asılı olaraq süxur hissəciklərinin paylanma 
qanunauyğunluğu. 

---

294 
Süxur hissəciklərinin ölçüsü,forması və effektiv sıxlığı. 
Balta dişlərindən çıxan süxur hissəciklərinin ölçü və 
forması,süxurun litoloji tərkibindən,baltanın tipindən və qazıma 
sürətindən asılıdır. 
- hissəciklər nə dədər kiçik olsa,o qədər asan qalxırlar 
(Stoks qanunu).Bu hadisə effektiv sıxlığın azaldılması 
nəticəsində gücləndirilə bilər (su əsaslı qazıma məhlulunda 
hidratasiya). 
- neft əsaslı qazıma məhlullarında süxur hissəciklərinin 
qaldırılması 
zamanı 
böyük 
çətinliklərdən 
biri 
süxur 
hissəciklərinin effektiv sıxlığının az olmasıdır (hissəciyin neftdə 
yağlanmamasıdır) 
- dairə və ya lövhə formasında olan hissəciklər kürə və ya 
xırdalanmışlara nisbətən maye seli ilə asan tutulur. 
- kaverna qarşısında mayedən aralanmış hissəciklər, 
böyük ölçülü hissəciklərə nisbətən. 
çətin çıxarıiır. 

---

295 
12. Quyuların yuyulmasının hidravlik proqramı 
Quyuların yuyulmasının hidravlik hesablama proqramı 
aşağıdakılara gətirilir: nasos qruplarının hidravliki gücündən 
tam istifadə etmək məqsədilə qazıma nasoslarının əlavə olaraq 
lazım olan hidravliki parametrləri təyin olunur; qazıma 
kəmərinin 
diametri 
seçilir; 
quyu 
lüləsinin 
müxtəlif 
intervallarının qazılması üçün nasosların sərfi təyin edilir. 
Qazıma məhlulunun sərfi (m
3
/san) aşağıdakı ifadədən 
təyin olunur: 







2
2
4
d
D
Q
(12.1) 
burada, 


yuxarı qalxan mayenin sürəti, m/san; 

D
quyunun 
diametri, m; 

d
qazıma kəmərinin xarici diametridir, m. 
Quyunun tam təmizlənməsi üçün 

sürəti bərk 
hissəciklərin çökmə sürəti 
u  
və hissəciyin qalxması üçün tələb 
olunan sürətin 
w
 
cəmindən böyük olmalıdır. 
w
u



(12.2) 
Mayenin axımı keçid və turbulent rejimdə olduqda 
hissəciyin mayedə çökmə sürəti Rittinger düsturu ilə hesablanır.


m
.
q
m
.
q
s
h
d
k
u





(12.3.)
Burada, 


m
k
g
k
3
4
Rittinger əmsalı; 

m
k
hissəciyin 
formasından asılı olaraq hərəkətə müqavimət əmsalı; bu əmsal 
kubşəkilli süxur hissəcikləri üçün 
32
0