Dərslik azərbaycan Dövlət Neft vəSənaye Universiteti tərəfindən təsdiq olunmuşdur. Pr.№ Bakı 2017

 
 
Şəkil 10.5. 
 
Q
f
m


asılılığı 

---

290 
11. Maili və üfüqi quyuların qazılması zamanı süxur 
hissəciklərinin qaldırılması 
Neft və qaz quyularının qazılması prosesində quyuların 
növündən (şaquli,maili və üfüqi) asılı olaraq boruarxası fəzada 
süxur hissəciklərinin qaldırilması zamanı onların paylanması 
müxtəlif olur.Məlumdur ki,şaquli quyularda boruarxası fəzada 
süxur hissəciklərinin paylanması eyni olur.Maili və üfüqi 
quyularda süxur hissəciklərinin boruarxası fəzada paylanması 
təmamilə fərqli olur,yəni quyu əyriliynin (zenit bucağının) 
dəyişməsilə bu proses aşağıda göstərilən kimi baş verir. 
Quyu profilində zenit bucağının dəyişməsi 0
0
-dən 90
0
-yə 
qədər olduqda təcrübi tədqiqatlara əsasən üç fərqli bucaq 
göstəriciləri α, β, γ qiymətləri hansı ki, çoxsaylı parametrlərdən 
asılıdır: 
- qalxan məhlul selinin sürəti (orta və yerli); 
- reologiya; 
- mayenin sıxlığı; 
- QKAH-nin fırlanması; 
- baltanın yaratdığı süxur hissəciyinin həcm sürəti 
(baltanın gediş sürəti); 
- zenit bucağı; 
- profilin intervalının uzunluğu; 
- quyu lüləsində QKAH-nin yerləşməsinin ekssentrikliyi; 
- süxur hissəciyinin ölçüsü (ekvivalent diametr); 
- süxur hissəciyinin formasl (disk, kürə); 
- süxur hissəciyinin ekvivalent sıxlığı; 
- boruarxası fəzada süxur hissəciyinin paylanması. 
Üç kritik bucaqların təyini α<β<γ: 
- α bucağından başlayaraq süxur hissəciklərinin boruarxası 
fəzada bərabər paylanması dayanır; 
- β bucağından başlayaraq süxur hissəcikləri boruarxası 
fəzanın aşağı hissəsində yığılmaya mayilli olmur, həmçinin də 

---

291 
kiçik sürətlə keçən qazıma məhlulu selinin hərəkətinə məruz 
qalır, süxurun bu çöküntüsü hətta sürüşməyə meyilli olaraq və 
maye selinə qarşı sürünəcək. 
Zenit bucağının β-dan α-yə artması zamanı süxur 
hissəciklərinin sürünməsi maksimum olacaq və sonra azalacaq 
və zenit bucağının qiyməti α-ya çatdıqda bütövlükdə yox 
olacaq. 
- γ bucağından başlayaraq sürüşmə tamamilə yox olur. 
Bu üç bucaq α, β və γ dörd zonanı təyin edir (şəkil 11.1) 
(0
0
-dən α-ya; α-dan β-ya; β-dan γ -ya; γ -dan 90
0
-yə), hansı ki, 
süxur hissəcikləri yuxarı qalxan qazıma məhlulunda özünü 
mxtəlif cürə aparır. 
şəkil 11.1. 

---

292 
Quyuda zenit bucağındn asılı olaraq şlamın
təbii paylanma tendensiyası. 
 
şəkil 11.2. 
Birinci zona 0
0
-dən α-ya qədər (10
0
<α<20
0
) (şəkil11. 1). 
Yuxarı qalxan maye selinin sürətlər profili (sürətlər 
qodoqrafı) necə olmasından asılı olmayaraq boruarxası fəzada 
süxur hissəciklərinin bərabər paylanmasına baxıla bilər. 
İkinci zona α
0
-dan β-ya qədər (30
0
<α<45
0
) (şəkil 11.1, 
11.2). 
Boruarxası fəzada süxur hissəciklərinin paylanması 
pozulmağa başlayır və süxur hissəciklərinin konsentrasiyası 
boruarxası fəzanın aşağı hissəsində, yuxarı hissəyə nisbətən 
artmağa başlayır. Bu proses zenit buağının α
0
-dan β-ya qədər 
olan qiymətində süxur hissəcikləri boruarxası fəzanın aşağı 
hissəsinə çökür. Beləliklə, zenit bucağının qiymətinin artması 

---

293 
ilə axımın laminar rejimində süxur hissəciklərinin müəyyən 
hissəsi qalxan selin hərəkətinə məruz qalır və ya V
B
-dən artıq 
olduqda azalır (V
B
- qalxan mayenin orta sürəti).