Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub
Yüklə 4,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "Tərəqqi"
- "Müsəlman dram artistləri dərnəyi"
- "Müsəlman artıstlərı ittifaqı"
- 12 yanvar.
məclisi "Müsəlman dram artistləri cəmiyyəti"nin məramnaməsini təsdiqləyib. Bununla da onların truppa yaratmaq istəkləri gerçəkləşib. Müəyyən hazırlıq işləri görüləndən sonra, 1916-cı il may ayının 22-də "İsmailiyyə" binasının tamaşa salonunda təsis yığıncağı keçirilib. Beləliklə, "Müsəlman dram artistləri cəmiyyəti" (bəzən "Müsəlman dram cəmiyyəti" və ya "Cəmiyyət" kimi də yazılıb) rəsmi fəaliyyətə başlayıb. Sadıq bəy Hacınski yeni qurumun idarə heyətinə sədr, Miryaqub Mehdiyev müavin, Hüseyn Ərəblinski, Hüseynqulu Sarabski, Bağır bəy Məlikov üzv seçiliblər. Ərəblinski baş rejissor, Sarabski isə rejissor ştatlarını tutublar. Bu hadisə mövsümün bağlanması dövrünə düşdüyünə görə, "Cəmiyyət"in ilk tamaşası "Əmir Əbül Üla" (Hüseyn Bədrəddin və Məhəmməd Rüfət) noyabrın 4-də oynanılıb. Bundan əvvəl Ərəblinski və Sarabski yığma aktyorların iştirakı ilə sentyabrın 16-da Tağıyev teatrında Mirzə Abdulla Abdullazadənin "Xosrov Pərviz" pyesinin tamaşasını oynayıblar. "İttihad" məktəbinin nəfinə oynanılan tamaşaya quruluşu Hüseyn Ərəblinski verib və özü Xosrov Pərviz rolunu oynayıb. Digər obrazları Hüseynqulu Sarabski (Bəhram), Abbasmirzə Şərifzadə (Sərkərdə), Nataliya Lizma (Şirin), Bağır Cabbarzadə (Urmuz) ifa ediblər. "Əmir Əbül Üla" pyesinı Qulamrza Şərifzadə tərcümə etmişdi. Tamaşaya quruluşu Hüseyn Ərəblinski vermişdi və baş rolu Əbu Dəyyabı özü oynayırdı. Cəmiyyət Abbasmirzə Şərifzadəni üçillik aktyorluq təhsili almaq üçün Xarkova (və ya Moskvaya) göndərmək barədə qərar çıxarmışdı. Lakin bu istək baş tutmadı. Yeni yaranmış truppa öz işini səmərəli qura bilmədi və bir neçə tamaşa oynayandan sonra bağlandı. "Tərəqqi" İran maarif cəmiyyətinin biri də "Tərəqqi" adlanıb. Əsasən fəhlə klublarında tamaşalar oynayan bu cəmiyyət 1919-cu ildə fəaliyyət göstərib.
İran cəmiyyəti idi və əsasən, mədəni-maarif işlərı ılə məşğul olurdu. Cəmıyyətın nızamnaMəsmə görə kollektiv xeyriyyə məqsədilə ayda bir dəfədən az olmayaraq teatr tamaşası oynamağı qərarlaşdırmışdı. Bu cəmiyyətin Bakıda və Tiflisdə məktəbləri və qiraətxanaları, hətta kiçik kitabxanaları da vardı. Tiflisdə və Bakıda eyniadlı cəmiyyətin və məktəbin teatr truppası yaradılmışdı. Bakıdakı teatr bölməsi 1916-1919-cu illərdə mövcud olub. Bakıda "İttihad"ın müstəqil truppası və daimi aktyorları yox idi. Cəmiyyət, əsasən, "Nicat" və "Səfa" ilə əməkdaşlıq edir, daha çox "Şərq müsamirəsi" keçirməyə üstünlük verirdi. Belə müsamirələrdə yığılan vəsaiti maarifçilik işlərinə xərcləyən cəmiyyət teatr tamaşaları hazırlamaq üçün şəhərin qabaqcıl sənət xadimlərini dəvət edirdi. Tamaşalar qısa müddətə hazırlanır və kirayə götürülmüş binalarda "İttihad"ın emblemi ilə tamaşaçılara göstərilirdi. "İttihad" öz tədbirlərinin bədii hissəsində daha çox məzhəkə, vodevil və musiqili məsxərə tamaşalarının göstərilməsinə üstünlük verirdi. Burada həm vaxt faktoru rol oynayırdı, həm də cəmiyyət belə kiçik həcmli tamaşaların göstərilMəsmə az vəsait xərcləyirdi. Ayda bir dəfə oynanılan tamaşalar içərisində Mirmahmud Kazımovskinin "Vurhavur" (Vur-ha-vur"), "Daşım-daşım", Əhməd Qəmərlinin iqtibas etdiyi "Tamahkarlıq və yaxud məkrizənən" musiqili komediyaları, M.Əlibəyovun "Məhkəmələr qarşısında tökülən göz yaşları", Səkinə Axundzadənin "Elmin mənfəəti", Sultan Muradovun "Kəblə Xudu", Mehdi bəy Hacınskinin "Ac bəy", Mirzağa Vəlizadənin "Aclıq qurbanları", Sultanməcid Qənizadənn "Xor-xor", "Dursunəli və ballıbadı", təbdil olunmuş "Bizim kirayənişin özünü öldürdü", "Mən ölmüşəm" məzhəkələri üstünlük təşkil edirdi. "Müsəlman dram artistləri dərnəyi" Bu dərnək 1917-ci ilin son aylarında və əsasən 1918-ci ilin birinci yarısında Bakı şəhərində mövcud idi.
Dərnəyin üzvləri, əsasən, Rza Ərəbskidən, Həmid Məlikovdan, Əli Əzimzadədən, Mirabdulla Mirinskidən, Əsgər Hüseynzadədən, Abbas bəy Qubinskidən, Süleyman Hüseynovdan, Əbülfəz Məcidovdan, Heydər bəy Məlmovdan, Əyyub Bağırlıdan, Balabəy Qubalıdan ibarət olub. "Müsəlman dram artistləri dərnəyi" həm kiçik dramları, həm melodramları, həm yüngül süjetli məsxərələri, həm də zəif və primitiv musiqili komediyaları tamaşaya hazırlayıb. Onların tamaşaları, əsasən, şəhər ətrafında, fəhlə klublarında göstərilib. Dərnəyin tamaşalarının əsas rejissoru Mirabdulla Mirinski olub. "Müsəlman dram artistləri dərnəyi"nin tamaşalarında məşhur pəhləvan Salı Süleyman özünün orijinal proqramları ilə çıxış edib. Dərnəyin üzvləri 1919-cu ildə İrana və Dərbəndə qastrola gedib.
"Müsəlman artıstlərı ittifaqı" Bu dram dəstəsini Abbasmirzə Şərifzadə yaradıb. Truppanın adı "Artistlər ittifaqı", "Bakı musəlman aktyorları ittifaqı", "İttifaq" kimi də yazılıb. 1917-ci ilin oktyabrında Abbasmirzə Şərifzadənin başçılığı ilə tanınmış teatr fədailəri bir yerə yığılaraq cəmiyyətin nizamnaməsini və məramnaməsini müzakirə ediblər. Bu sənədlər mətbuatda çap olunub. Qabaqcıl teatr sənətkarları Hüseyn Ərəblinski və Hüseynqulu Sarabski buna ciddi etirazlarını bildiriblər, hətta mətbuatda narazılıq məqaləsi ilə çıxış ediblər. Lakin Şərifzadə öz inadından dönməyib. O, tanınmış aktyorları, təcrübəli gəncləri və sənətə yenicə gələn bacarıqlı həvəskarları öz ətrafına toplayaraq məşqlərə başlayıb. Abbasmirzə Şərifzadə yeni dəstənin baş rejissor vəzifəsini tutub. Əsas məşqlər "İsmailiyyə" binasında keçirilib və "İttifaq"ın idarə heyəti də burada yerləşib. İlk vaxtlar onlar Bakı Gənclər Təşkilatında cəmləşmiş ziyalıların qüvvələrindən də istifadə ediblər. Noyabrın 20-də bu teatr truppası özünün ilk tamaşası olan "Nadir şah" (Nəriman Nərmanov) faciəsini göstərib. Mətbuatın yazdığına görə, tamaşa uğurla keçib. Nadir şah rolunu Abbasmirzə Şərifzadə özü oynayıb. İlk dəfə məhz bu teatr dəstəsi Nargin adasındakı hərbi əsrlərə kömək məqsədilə Xeyriyyə cəmiyyəti zalında ("İsmailiyyə"də) "Əsirlər gecəsi" adlı bədii kompozisiya göstərib. "Müsəlman artistləri ittifaqı" hazırladığı tamaşaları, əsasən, "İsmailiyyə", "Malı teatr", Tağıyev teatrı binalarında göstərib. Onun repertuarında Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm", Hacıbaba Şərifzadənin "Mehr və Mah" operaları, Namiq Kamalın "Osmanlı müharibəsi" ("Vətən"), Nəriman Nərimanovun "Şamdan bəy" ("Dilin bəlası"), Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Bəxtsiz cavan" dramları daha tez-tez göstərilib. Truppanın 1917-ci ildə ən maraqlı və bitkin işi dekabrın 15-də göstərilən "Ədirnə fəthi" (Cəfər Cabbarlı) tamaşası olub. Tamaşaya quruluşu rejissor Abbasmirzə Şərifzadə verib. Əsas rolları Abbasmirzə Şərifzadə (Ənvər paşa), Sidqi Ruhulla (Xalid), Xəlil Hüseynov (Rüfət), Mehdi bəy Hacınski (Kamal), Şura Olenskaya (Zöhrə), Rza Darablı (Mustafa paşa), Nataliya Lizma (İnci), Mirzə Muxtar Məmmədov (Molla Sübhan), Əbülhəsən Anaplı (Hacı İbrahim), Hüseynağa Hacıbababəyov (Nazir), Əhməd Qəmərli (Şükri paşa) oynayıblar. "Müsəlman artistləri ittifaqı" 1918-ci ilin ilk üç ayında daha səmərəli çalışıb. Truppa qısa müddətdə Abbasmirzə Şərifzadənin rejissorluğu ilə aşağıdakı tamaşaları teatrsevərlərin müzakirəsinə verib.
Qəmərli (Şah Təhmas), Rza Darablı (Gürcü bəy), Mirzə Muxtar Məmmədov (Cəfər xan), Yunis Nərimanov (Rza xan), Xəlil Hüseynov (Rzaqulu xan), Hacıağa Abbasov (Ədhəm xan) ifa ediblər.
və Məhəmməd Rüfət. 14 yanvar. Müsəlman xeyriyyə cəmiyyəti zalında ("İsmailiyyə"). "Pəri cadu", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Baş rolları Sidqi Ruhulla və Abbasmirzə Şərifzadə (Qurban), Rza Darablı (İblis), Yüklə 4,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|