Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub
Yüklə 4,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "SƏFA" TEATR TRUPPASI
(tərcüməçi Abdulla Şaiq Talıbzadə), Yusif Talıbzadənin "Ərmənusə" ("Fəthi-Misir"), Əhməd Qəmərlinin təbdilində "Cavanların məişəti", Hüseynqulu Sarabskinin "Cəhalət" pyeslərinin quruluşları da oynanılıb. Qurban bayramı münasibətilə yanvarın 30-da Azərbaycan teatr həyatında ilk dəfə olaraq aktyor və rejissor Kərbəlayı Cahangir Zeynalova yaradıcılığının 25 illiyi münasibətilə yubiley təntənəsi keçirilib. Tağıyev teatrı binasında keçirilən bayram mərasiminin rəsmi hissəsindən sonra "Lənkəran xanının vəziri" komediyası göstərilib. Tamaşada əsas rolları Cahangir Zeynalov (vəzir Mirzə Həbib) və rejissor Hüseyn Ərəblinski (Teymur ağa) oynayıblar. 1911. Ötən illərdə teatr tamaşaları iri binalardan, əsasən, Tağıyev teatrında, Nikitin qardaşlarının sirkində, Ağa Musa Nağıyev teatrında, Dənizçilər klubunda, "Obşest-vennoye sobiraniye"də göstərilib. Bu il fevralın 28-də Modem Musorqskinin "Boris Qodunov" operası ilə Mayılov teatrının (hazırki Opera və Balet Teatrı) açılışı olub. "Nicat" kirayə ilə həmin binada da tamaşalar göstərməyə başlayıb. Truppa bu ildən etibarən Əbdülhəq Hamidin "Tariq ibn Ziyad, yaxud Əndəlis" (tərcüməçilər Dadaş Bünyadzadə və Pirqulu Mürsəlzadə), Rza Zaki Lətifbəyovun "Köhnə Türkiyə", Vahid Lütfinin "Naci bəy" ("Naci bəy fədakari-hürriyyət". Tərcüməçi Dadaş Bünyadzadə) pyeslərini də oynamağa başlayıb. Tədricən truppanın repertuarında musiqi janrlı tamaşaların göstərilməsi üstünlüyü ələ alıb. Mətbuatda buna narazılıq bildirilib və ayrı-ayrı qəzetlər müəyyən qərəzli mövqelərdən Üzeyir bəy və Zülfüqar bəy Hacıbəyov qardaşlarına qarşı qərəzli hücumlar ediblər. Bakı şəhər polisi Azərbaycanda teatr sənətinin tərəqqisindən təşvişə düşüb. "Nicat"ın göstərdiyi tamaşaların hamısında polisin nümayəndəsi birinci sırada əyləşib və səhnədən deyilən senzuradankənar "siyasi" sözləri öz idarəsinə çatdırıb.
truppası da yaradılıb. Tamaşalar paralel verilib. Tədricən gündüz tamaşalarının sayı da artırılıb. Truppaların qastrolları geniş vüsət alıb və çox möhtəşəm coğrafi ərazini əhatə edib. Azərbaycan teatr tarixində ilk dəfə olaraq 1912-ci ilin noyabrında "Nicat"ın aktyoru Mirzağa Əliyev tamaşa zamanı səhnədən dövlət əleyhinə söz işlətdiyinə görə Hacıtərxan şəhərinə sürgün edilib.
Fəaliyyət göstərdiyi illər ərzində "Nicat" teatr truppasında gələcəyin qüdrətli sənətkarları Hüseynqulu Sarabski (aktyor, rejissor və opera solisti), Sidqi Ruhulla, Abbasmirzə Şərifzadə, Panfiliya Tanailidi (müəyyən fasilələrlə), Yeva (Yevgeniya) Olenskaya, Əhməd Qəmərli (dramaturq və akt-yor), Hüseynağa Hacıbababəyov (opera solisti), Əbülhəsən Anaplı, Rza Darablı, Nataliya Lizma, Hacıağa Abbasov, Cəlil Bağdadbəyov, Hacıbaba Şərifov, Mir Paşa Sadıqov, Məmmədhənifə Tanrıqulov (Hənifə Terequlov. Aktyor və xorbaşı), Ələkbər Süheyli, Müslüm bəy Maqomayev (dirijor), Ələkbər Hüseynzadə, Xəlil Hüseynov, İbrahim Atakişiyev (Azəri), Məmmədtağı Bağırov, Məhəmmədhəsən Atamalıbəyov, Səməd Mənsur (Kazımzadə. Dramaturq, aktyor və rejissor), Şeyda Xəlilbəyov, Yunis Nərimanov və onlarca başqaları yetişib formalaşıblar. Fəaliyyətinin son altı ilində "Nicat" truppası əlliyə yaxın tamaşa hazırlayıb. Bunların böyük bir qismini truppa hər il təzə quruluşlarda göstərib. Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Şah Abbas və Xurşid banu", "Əsli və Kərəm" operalarını, "Arşın mal alan" operettasını, Mehdi bəy Hacınskinin "Zülm və istibdadın axırı" ("Sultan Əbdülhəmidin xəli"), "Yezid ibn Müaviyyə", Nəcəf bəy Vəzirovun "Keçmişdə qaçaqlar", Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" (rejissor Hüseynqulu Sarabski. İsgəndər - Mirzağa Əliyev, Şeyx Nəsrulla - Əliqulu Qəmküsar), Əbdürrəsul Şərifzadənin "Ənuşirəvani-adil", Vano Mçedaşvilinin "Qaçaq Kərəm", Mirzə Məmməd Axundzadənin "Səd ibn Vəqqas", Hacı İbrahim Qasımovun "Qatili-Kərimə" ("Qızının qatili"), Yusif Talıbzadənin "Əmir Xalid ibn Valid" ("Şamın fəthi və ərəblərin Roma ilə müharibəsi"), Baxmetovun "Napoleon müharibəsi və yaxud Moskva yanğını" (tərcüməçi Hacı İbrahim Qasımov), Səməd Mənsurun "Köhnə və təzə il", Abdulla Şaiq Talıbzadənin "Bir saatlıq xəlifə", Səkinə Axundzadənin təbdil etdiyi "Zülmün səmərəsi" ("Lakme". Rejissor Abbasmirzə Şərifzadə. Nilufər-Lakme - Gülsabah xanım, Said bəy - Hüseyn Ərəblinski, Səid bəy - Abbasmirzə Şərifzadə) əsərlərini ilk dəfə məhz "Nicat" teatr truppası tamaşaya hazırlayıb. 1916-cı ildə Tağıyev teatrında "Nicat" mədəni-maarif cəmiyyətinin, o cümlədən onun nəzdindəki teatr truppasının onilliyi yubiley kimi qeyd olunub. "Nicat" teatr truppası ilk dəfə aktyorlara müxtəlif bölgülər üzrə maaş kəsib. "Nicat" teatr truppası ilk dəfə özünün aksessuarım (rekvizit, butafor, dekorasiya, geyim və sairə) yaradıb. "Nicat" teatr truppası sabit repertuar qurmaq istiqamətində ənənə yaradıb. "Nicat" müqavilə ilə truppaya aktyorlar götürüb. "Nicat" truppası dünya dramaturgiyasının incilərini tamaşaya hazırlamaq məqsədilə tərcümələr sifariş verib. "Nicat" teatr truppası fəaliyyətinin sonuna qədər öz repertuarında məzhəkə, dram, komediya və faciələrlə yanaşı, operalara və operettalara da xüsusi yer ayırıb. "Nicat" teatr truppası maarifpərvər Bakı milyonçularının, əsasən, Murtuz Muxtarovun, Ağa Musa Nağıyevin köməkiikləri ilə müxtəlif illərdə çoxlu müsamirələr keçirib. Yığılan vəsait "Nəşri- maarif"ə, ayrı-ayrı məktəblərə, şagirdlərin dərs vəsaitlərinə, bəzi aktyorların müalicə xərclərinə sərf olunub.
"SƏFA" TEATR TRUPPASI
Maarifçilik ölkədə geniş intişar tapdıqca, ziyalılar xalqın mədəniyyətini inkişaf etdirməyə daha səylə Çalışdıqca və xüsusən "Nicat" mədəni-maarif cəmiyyətinin mutərəqqi fəaliyyətinin təsiri gücləndikcə iyirminci əsrin onuncu illərindən müxtəlif adda təşkilatlar yaranmağa başlayıb. Bunlardan ən səmərəli və məqsədyönlü çalışanı "Səfa" mədəni-maarif cəmiyyəti olub. Nizamnaməsi və yaradıcılıq məramnaməsi "Nicat"la üst-üstə düşən "Səfa" cəmiyyəti 1910-1917-ci illərdə fəaliyyət göstərib. 1912-ci ilin yazında "Səfa"nm nəzdində eyniadlı teatr truppası yaradılıb. Bu truppa "Nicat"ın aktyor kollektivinin teatr sənəti təcrübəsi və potensial yaradıcılıq qüvvəsi ilə təşkil edilib. Milli səhnə sənətimizin yeni tərəqqismə xidmət edən xeyirxah işin təşəbbüskarları və görülən əməllərin, atılan ilk addımların başında duranları, əsasən, Cahangir Zeynalov (aktyor və baş rejissor) və Səməd Mənsur olublar. İlk vaxtlar Hüseyn Ərəblinski, Abbasmirzə Şərifzadə, Rüstəm Kazımov, Mirmahmud Kazımovski, Hacıağa Abbasov, Cəlil Bağdadbəyov, Əliş Haqverdiyev, Məmmədbağır Əlinski, Əli İslam, Əhməd Qəmərli, Mehdi bəy Hacınski, Xəlil Hüseynov (aktyor və rejissor kimi), Məhəmmədhəsən Mərəndi və başqaları "Nicat"la bərabər "Səfa" truppasında da aktyor kimi çalışıblar. Bu ənənə sonralar da davam etdirilib. Yəni eyni aktyor müqavilə ilə hər iki truppada işləyib. Hətta bəzən eyni aktyor səhər "Nicat", axşam isə "Səfa" truppasının tamaşalarımda oynayıb. Bununla belə, növbəti ildə "Səfa" truppasına Hilal Bağırov, Əliabbas Rzayev, Ağadadaş Həsənov, Dadaş Bünyadzadə, Cəfər Bünyadzadə, Əziz, Mirzə Muxtar Məmmədov, Əli Səbri Qasımov, Mircəlal Abdinov, Ələkbər Əliyev, Bağır Xəlilbəyov, Əhməd Səfərov (Anatollu), Şeyda Xəlilbəyov, Aslan Tahirov, Xasməhəmmədov, Musaxanov və bir neçə il işlədikdən sonra səhnə sənətindən uzaqlaşan gənclər qəbul olunublar. "Səfa" truppasının ilk tamaşası Nəcəf bəy Vəzirovun fransız dramaturqu Jan Batist Molyerin "Xəsis" komediyasından iqtibas etdiyi "Ağa Kərim xan Ərdəbili" məzhəkəsi olub. Əsəri tamaşaya Cahangir Zeynalov hazırlayıb. Əsas rolları Cahangir Zeynalov (Ağa Kərim xan Ərdəbili) və Abbasmirzə Şərifzadə (Ağa Kərim xanın oğlu) oynayıblar. Bu tamaşa 1912-ci il avqustun 31-də Tağıyev teatrının binasında göstərilib.
Yüklə 4,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|