Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 10. 07. 2009-cu IL tarixli
Yüklə 2,71 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İberiya.
- Eşer şəhəri
88 relyeflərdə Urartu allahlarının təsvirləri verilmişdir. Burada Teyşeba Allahı müqəddəs ağaclar arasında öküz üzərində oturmuş vəziyyətdə təsvir olunmuşdur. Bu dövrdə xatəmkarlıq geniş yayılmışdı. Divar rəsmləri də geniş vüsət almışdı. Bu rəsmlər qədim Ön Asiya monumental rəsmləri dairəsinə aid edilir. Onlar Aşşur təsvirlərinə daha yaxındırlar. Bu rəsmlər üçün şərtilik və ənənəvilik xarakterikdir. Belə ki, canlıların və bitkilərin təsvir olunmasında konkret ənənəvi üsul və alətlərdən istifadə olunurdu. Daha çox allahların, hökmdarların, dini ayinlərin təsvirləri geniş yayılmışdı. Təsvirlər simvolik xarakterli idi. Tətbiqi incəsənət də inkişaf etdirilirdi. Bu sənət nümunələrindən taxt başlıqlarını bəzəyən tunc, qızılı (əfsanəvi məxluq) fiqurları misal göstərmək olar. Fantastik məxluqlar özlərində quş, öküz, şir və insan hissələrini birləşdirirdi. Ümumilikdə, Urartu mədəniyyətini qədim Ön Asiya mədəniyyətinin bir hissəsi kimi səciyyələndirmək olar. Çünki ona aid olan bütün səciyyəvi əlamətlər Urartu mədəniyyətində də müşahidə olunur. 2. İberiya. E.ə. III əsrdə müasir Gürcüstan ərazisində qədim Yunan- Roma tarixçilərinin İberiya adlandırdıqları dövlət formalaşmışdı. Əhalisi kartlardan ibarət idi. E.ə. I minilliyin I yarısı burada özünəməxsus erkən dəmir dövrü mədəniyyəti meydana gəlməyə başlamışdır. Bu dövrə aid yazılı mənbələr, demək olar ki, yoxdur. Arxeoloji mənbələr isə əksinə, əhəmiyyətli məlumatlar verir. Onlar yaşayış məskənlərinin, həmçinin də nekropolların tədqiqatı zamanı aşkar edilmişdi. Dövrün yaşayış məskənləri təpələrdə salınırdı. Onlar əvvəlki yaşayış məskənlərinin yerində, lakin daha böyük ölçülərdə inşa olunurdu. E.ə. II minillikdən e.ə VI əsrə qədər mövcud olmuş protoşəhər tipli yaşayış məskəninin qazıntıları Tiflis şəhəri yaxınlığında aparılmışdır. Belə yaşayış məskənləri Misxetidə də öyrənilib. E.ə. VI əsrdə belə iri məskənlər süquta uğrayır və tədricən yoxa çıxır. Onların çoxunda vəhşicəsinə dağıntıların və güclü yanğınların izləri qeydə alınıb. Belə hadisələrin səbəblərini izah etmək çətindir. E.ə. I minillikdə yaşayış məskənləri müdafiə məqsədi ilə yüksəkliklər şəklində inşa olunurdu. Bu tikililərdə əsasən icma məbədləri və icma aristokratları məskunlaşmışdılar. Müdafiə sistemi enli arxlar və daşdan, ağacdan, çiy kərpicdən tikilmiş divarlardan ibarət idi. Möhkəmləndirilmiş divarlarla yanaşı möhkəmləndirilməmiş divar hissələri də var idi ki, burada icmanın sadə əhalisi yaşayırdı. Həmçinin əsas yaşayış məskənindən bir qədər kənarda sənətkar məhəllələri yerləşirdi. Bu məhəllələrin sakinləri bir, yaxud bir neçə sənət növü ilə məşğul olurdular. Evlər nazik dam örtüklü, bir otaqlı qazmalar şəklində idilər. Divarlar gil məhlulla örtülürdü. Hər bir evdə soba və onunla yanaşı müxtəlif formalı alçaq qurbangahlar vardı. Qədim iberlərdə dulusçuluq, metallurgiya, metalişləmə, zərgərlik sənəti inkişaf etmişdi. Əmək alətləri və silahlar əsasən nekropolların qazıntıları zamanı tapılmışdı. Bu 89 dövrə aid qəbir abidələri toplu şəkildə, bəzən isə nazik daş lövhələrdən ibarət olan daş qutular şəklindədirlər. Beləliklə, e.ə. I minilliyin I yarısı Şərqi Gürcüstan ərazisində ilkin icmadaxili münasibətlərin meydana gəldiyi, qalalarla əhatə olunmuş yeni yaşayış məskənlərinin yayıldığı, cəmiyyətdə sosial və iqtisadi sinifləşmənin formalaşdığı bir dövr kimi səciyyələnir və nekropolların tədqiqatları nəticəsində araşdırılır. E.ə. V əsrin sonları və IV əsrin I yarısı bu ərazilərdə yerli zadəganların başçılıq etdiyi yeni ərazi-bölgü forması yayılmağa başlayır. Sinifli cəmiyyətin və dövlətin formalaşması Əhəməni imperiyası ilə olan sıx əlaqələr nəticəsində sürətlənmişdi. Görünür, İberiya tayfaları sözü gedən imperiyadan asılı vəziyyətdə olmuşdular. Kolxida tarixi haqqında məlumat verən və e.ə.IV-I əsrlərə aid olan yazılı mənbələr çox da ətraflı deyil. Daha çox məlumatı Strabon, daha sonralar Klavdi Ptolomeyin əsərlərindən almaq olar. Dövrün xarakteristikasını verən arxeoloji materiallar Van və Eşer şəhərləri, həmçinin nekropolların qazıntıları zamanı əldə olunmuşdur. Eşer şəhəri sahəsi 4 hektar olan bu şəhər dənizdən 1 km məsafədə yerləşən təpədə salınmışdır. Qazıntılar zamanı şəhər divarlarının və bir neçə ictimai binanın qalıqları aşkar olunmuşdur. Əsas tikililər olan məbədlər təpənin görünüşünə uyğun üçkünc formada, ətrafında divarlar ucaldılmış şəkildə inşa olunmuşdu. Şimal hissədə e.ə. III əsrdə tikilmiş şəhər darvazaları yerləşirdi. Belə güman etmək olar ki, bu şəhər məbəd mərkəzi idi. Məbəd mərkəzinin qulluqçuları təpənin ətəyində, Rioni və Sulori çaylarının qovşağında yaşayırdılar. Bu şəhərin istehkam divarları e.ə. II-I əsrlərdə ucaldılmışdır. Müdafiə divarları düzbucaqlı formalı qüllələrlə işlənmişdi. E.ə. III-I əsrlərdə təpənin zirvəsində daş platforma quruluşlu monumental məbədgah ucaldılmışdır. Ellin dövrünə aid olan Kolxida şəhərinin inşasında daş, çiy kərpic, ağac və çınqıldan istifadə olunmuşdur. Şəhərin inşasında yunan arxitekturasının təsiri dekorativ sistemdə müşahidə olunur. Ümumi quruluş isə ənənəvi olaraq saxlanılmışdı. Qülləşəkilli məbədgahların tikintisi isə qədim Şərq ənənələri ilə bağlıdır. Dövrün iqtisadiyyatın əsasını yenə də kənd təsərrüfatı təşkil edirdi. Xüsusi yeri üzümçülük, şərabçılıq və bağçılıq tuturdu. İqtisadi həyatın canlanmasında ellin aləmi ilə olan əlaqələr başlıca rol oynayırdı. Bu əlaqələri Kolxida ərazisindən aşkarlanmış çoxsaylı Qieronun staterləri, II Filip, II Aleksandr və III Filip Makedoniyalının tetradraxmları, Lisimaxın qızıl və gümüş sikkələri təsdiqləyir. E.ə. II-I əsrdə Kolxidada Lisimax staterlərinin oxşarı olan 1 sikkələri Kolxidkalar zərb edib və dövriyyədə istifadə olunmuşdu. Yüklə 2,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|