yəvi xüsusiyyətlərdən biri də qlobal ekoloji problemlər törədən müasir
böhran və kalaklızmlərin (qlobal iqlim anomaliyaları, hər il təkrar olunan
Günəş partlayışları, leysan yağışlar, sel və daşqınlar, qasırğalar, suııamilər,
tornodalar, torpaq sürüşmələri, vulkan püskürmələri, zəlzələlər və s.) təsirin
dən yaranan fəsadlaırn dünyanın mövcud flora və fauna resurslarında
modifikasiya dəyişkənliklərinin baş verməsidir. Bu
dəyişkənliklər kənd
təsərrüfatı heyvanlarının və quşların ayrı-ayrı cins və xəttlərində valideyn
fərdlərə məxsus olan əlamət və xassələrin (məhsuldarlıq, xəstəliklərə davam
lılıq və həssaslığın artması və s.) dəyişilməsi formasında biruzə verir. Lakin
bu dəyişkənliklər nıikroorqanizmlər, prolozoalar və viruslarda daha qabarıq
formada tə/ahür elməklə yeni epizootiya və epidemiyaların ənıələ gəlməsi,
yüz illərlə müşahidə olunmayan klassik yoluxucu xəstəliklərin yenidən baş
verməsi, yeniləşməsi, insan və heyvanların yoluxması və ağır fəsadlarla,
hətta kütləvi ölümlə nəticələnir, (,'ox ciddi narahatlıq törədən odur ki, həmin
yoluxucu xəstəliklər tamamilə yeni xassələr (dəyişkənlik, davamlılıq, tole
rantlıq-həssaslıq, fərqli epizoololoji və epidemioloji areala malik olmaq və
s.) kəsb edir, dərman preparatları ilə onların qarşısını almaq qeyri-mümkün
oiur, ya da ırrasional-səmərəsiz nəticə verir. Bu baxımdan qlobal ekoloji
böhranların heyvanların biomüxtəlillik resurslarında törətdiyi genetik ero
ziyaların öyrənilməsi və onlarla beynəlxalq miqyaslı müvafiq mübarizə
tədbirlərinin hazırlanması hazırda dünya alimlərinin üzləşdiyi ən böyük
problemə və prioritet istiqamətə çevrilib. Ona görə də ekoloji böhranların
heyvandarlıq, quşçuluq, balıqçılıq və arıçılıqda törətdiyi qlobal problemlər
baytarlıq təbabəti elmi və alimləri qarşısında da lündamcntal-tətbiqi xarak-
teıli tədqiqatların və araşdırmaların aparılması kimi yeni prioritetlərin həya
ta keçirilməsini gündəmə gətirir. Hkologiya elrııiınizin banisi, düııya şöhrətli
alını, akademik İləsən Əliyevin çox dəyərli kəlaını bütün xalqımızın, xüsusilə
gənclərimiz, tələbələr və şagirdlər üçün örnək olmalı, hamı ondan özü üçün
ciddi nəticə çıxarmalıdır: «Sağlam va yoza/ labial insana nainki икс.) yeni
'izik
i
( / / m y
v e r i r ,
babda onun ağlına, şinini na, zehnin
ə
hisir
edir,
insanda
özün,)
inam
hissini,
yarada ilıq zövqünü artırır. T,)hii
yoz,
illiyi gör
так,
Iıar
şeydan
evval,
o n a
qayğı
yösiarmak demakdir Oyar hiz yözalliyin qayğısımı
qalınırıqsa,
d e n i a l
onu
yörmıiriik».
457
Elektron mikroskopunda bitki hüceyrəsinin quruluş sxemi
1 -
X l o r o p l a s t ; 2 - e n d o p a z m a t i k ş n b a k ə ; 3 - r i b o s o m ; 4 - s i t o p l a z m a ; 5 -
r a i t o x o n d r i ; 6 - H o l c i a p p a r a l ; 7 - v a k i o l ; 8 - k r i s t a l l a r ; 9 - n i ş a s t a d a n ə s i ; 1 0 -
ı ı i i v ə ; 1 1 - p l a z m a t i k m e m b r a n ; 1 2 - h ü c c y r ə d i v a 1
458
Elektron mikroskopunda heyvan hüceyresinin quruluş sxemi
1 - p i n o s i t o z
q o v u q c u ğ u ;
2 - H o l c i
a p a r a t ı ;
3 - s e n t r i o l ;
4 - e n d o p a z m a t i k
ş ə b ə k ə ; 5 - h ü c e y r ə m e m b r a m ; 6 - m i t o x o n d r i ; 7 - n ü v ə ş i r ə s i ; 8 - n ü v ə p ə r d ə s i ; 9 -
n ü v ə c i k ; 1 1 - l i z o s o m ; 1 2 - s i t o p l a z m
Neyronun mlkroskopik görünüşü
459
Mediatorun xaric olma mexanizmi ve sinapsda təsir potensialının yaranması
Perisinaptik membran, postsinaptik membran
S i n a p t i k ə l a q ə l ə r d ə i m p u l s u n ö t ü r ü l m ə s i :
1 -
Q ə b u l e d i c i h ü c e y r ə i l ə ə l a q ə y e r i n d ə t e r m i n a l a k s o n u n g e n i ş l ə n m ə s i ;
2- Neyrofıbrillər
3- Mitoxondrilər
4- Vezikullar
5 -
F e r m e n t l ə r
6 -
P e r L s ı n a p t i k m e m b r a n
7- Sinaptik boşluq
8 -
P o s t s i n a p t i k m e m b r a n
9 -
H ə r ə k i a k s i o n
1 0 - Q u r t a r a c a q l ö v h ə l ə r i
1 1 - Ş v a n n o v h ü c e y r ə l ə r i
1 2 - Ə z ə l ə l i f l ə r i n i n q u r t a r a c a q l ö v h ə l ə r l ə b i r l i k d ə d ə r i n l ə ş m ə s i
1 3 - P e r i s i n a p t i k m e m b r a n l a r ı n q a t l a n
461