Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
B2-limfositəlrində isə əvvəlcə İqM , klonlann fəallaşmasmdan sonra isə İq D müstəsna olmaqla digər siniflərə mənsub olan tq molekulları sintez edilir. В - limfositlərin inkişafı zamanı hər bir mərhələdə onların xarakterik hüceyrə tipi formalaşır: -
Qandoğuran kötük hüceyrəhri qanın bütün şəkilli elementlərinin limfomielopoezin ümumi sələf hüceyrələri. O nlann əcdadı em brional inkişafın ilk mərhələlərində böyrək nahiyəsində yaranan mezenxim hüceyrələridir. - В və T -limfositlərinin və təbii kiüerlərin-limfopoezin sələf hüceyrələri. O nlann səthində ümumi kötük hüceyrələrinə xas olan CD34 m arkeri mövcuddur. -
İlkin В -
prolimfositləri-\\k yaranan hüceyrələr olmaqla, onlarda Iq molekullannın genləri xromosom üzərində əsasən seqmentlər formasında yerləşir. -
-
M-immunoqlobulinin (İqM ) formalaşmasını təmin edir. -
-pre-limfositləri- artıq inkişaf etmiş hüceyrələr sayılır. -
-limfositləri- sümük iliyində öz inkişaf mərhələlərini tamamlamış və səthində tam formalaşmış İqM molekuluna malik olan hüceyrələrdir. -
* limfositlərinin səthində İqM və İqD molekullan ekspressiya olunur və antigenlə qarşılıqlı əlaqəyə tamamilə hazır olan hüceyrələrdir. -
Plazmatik hüceyrələr(plazmositlər)- yetkin p-limfositlərinin antigenlə fəallaşmasmdan sonra yaranan ilk hüceyrələr olmaqla, onların effektor forması hesab olunur, fəal hüceyrələrin bəziləri yaddaş hüceyrələrinə çevrilir. İmmunoqlobulinlər B-limfositlərdən yaranan plazmatiki hüceyrələrdə sintez olunur, 1 ədəd B-plazmatik hüceyrəsi bir saniyə müddətində 2000 immunoq- lobulin molekulu sintez edir. Plazmatik hüceyrələr xüsusi reseptorlann vasitəsilə antigenləri tanıyıb differensiasiya edir (seçir). Ona görə də spesifik reseptorlann olması immunologiyanm ən qlobal və mərkəzi problemi sayılır. Reseptorlann vasitəsilə hüceyrələr genetik olaraq «özününkünü» və
«yadı» bir-birindən ayınr və seçir (tanıyır). Reseptorlann sintezi və spesifikliyi genetik olaraq tənzim olunur.
- limfositlərin populyasiyası olub, onlann 70-80%-ni təşkil edir, yaşlı orqanizmlərdə sayca daha çox olurlar. O nlann morfofunksional xüsusiyyətlərinə görə bir-birindən fərqlənən subpopulyasiyaları mövcuddur. T-limfositlərinin bir çox subpopulyasiyalan
-limfositlərindən fərqli olaraq elektron mikroskopu ilə müayinə zamanı onlarda çox aydm və asanlıqla müşahidə olunan xüsusi Qoll cisimcikləri (lizosomlarla əhatə edilən lipid damlası) vardır. T-limfositlərin başlıca funksiyası hüceyrəyə daxil olmuş patogen mikroorqanizmləri və virusları tapıb zərərsizləşdirmək və В - limfositlərinə hum oral immunoloji cavab reaksiyasının yaranması prose sində müvalıq köməklik göstərməkdir. Bu funksiya orqanizmin hüceyrə lərinin səthində yad antigen fraqmentlərinin mövcud olub-olmamasını yoxlamaqla icra olunur. T-limfositlərinin iki əsas subpopulyasiyası-T-helper
(CD4+) və T-sitotoksik (CD8+) - vardır. T-helper hüceyrələri antigen fraqmentini-peptidini dendritli hüceyrələrin, makrofaqlann və В - limfositlərinin səthində MHC molekulları ilə tanımaqla, çoxlu sayda klonlara və reseptorlara malikdir. Həmin klonlann və reseptorlarm formalaşması onların timusda inkişafı dövründə yaramr. H ər bir klon yetişmiş periferik limfoid orqan və toxum alanna keçdikdən sonra özünün spesifik TCR molekulları ilə yalnız müəyyən bir antigen peptidi (MHC kompleksini) tanıyır. T - helperlərin (Th) iki subpopulyasiyası - T hl və Th2 - mövcud olmaqla onlar bir-birindən immunoloji cavab reaksiyasındakı funksiyasına və sintez etdikləri sitokinlərə görə fərqlənirlər. Fəallaşmış T h l hüceyrələri m akrofaqları aktivləşdirən y-interferon, Th2-isə В -limfositlərin proliferasiyası üçün lazım olan İL-4 sintez edirlər. T-limfositlərin 90-95%-i I- tip reseptorlara (a və p), 1%-ə qədəri isə И-tip reseptorlara (örtük toxumalarda isə 10%-dən çoxu) malikdir.CD4 markerləri olan T-limfositlər əsasən antigen haqqındakı müvafiq məlumatları qəbul edərək immun cavabı induksiya prosesinə uğradır, onun gedişini tənzimləyir və immun cavab reaksiyasını formalaşdırır. I-tip reseptorlar və səthlərində CD8 markerə malik olan T-limfositlər sitotoksik fəallığa malik olmaqla T-kiIlerlər-T- sitatoksik (Tı) limfositlər adlanır və T-limfosit populyasiyasının 25%-ni təşkil edir. T-killerlər yalnız özləri üçün spesifik olan antigeni I-sinif MHC molekuluna uyğun olduğu halda onu tanıya bilir rvə «doğma» hüceyrələri «yad» hüceyrələrdən seçirlər. T-killerlər hədəf hüceyrələri özlərinin ifraz etdiyi
və
qranulizm kimi toksiki substansiyalar vasitəsilə lizisə uğradır. И-tip teseptorlara malik olan T-limfositlər ümumi limfoslt populyasiyasının yalnız 1%-ə qədərini təşkil edir. T-limfositlərin bəziləri.’ orqanizm üçün yabançı olan hüceyrələri və patogen agentləri immunizasiya edilmədən və spesifik reseptorlara malik olm adan onlan tanıyaraq, birbaşa qarşılıqlı əlaqəyə girir və killings uğradır. Həmin limfositlər
(TK hüceyrələr) adlanmaqla bir qrup antigenlərə (şiş hüceyrələri, allogen, singen, ksenogen) qarşı sitotoksik fəallığa malikdirlər. Onlar timus (çəngəİvari) vəzidən asılı olmadan ixtisaslaşmaqla, morfoloji cəhətdən limfositlər və bazofillər arasında keçid təşkil edir, interferon və İL2 üçün reseptorlara və çox güclü litik və sitolitik fəallığa malik olması ilə fərqlənir və hədəf hüceyrələrini parçalayırlar. TK-hüceyrələrin periferik qanda iki növü-TK+ və T K - - olmaqla, onlar bir-birindən fenotipik cəhətdən fərqlənir: TK + hüceyrələrin səthində CD2, 7-8, 16, 56 yüksək dərəcədə, TK- - hüceyrələrdə isə yalnız CD7 yüksək dərəcədə ekspressiya olunur. Kötük limfosid hüceyrələri timusa (çəngəİvari vəziyə) miqrasiya olunaraq T- limfositlərə çevrilir. O nlar T-xelperlərin, T-supressorlann və T-killerlərin subpopulyasiyasını əmələ gətirir. Ümumiyyətlə, B-sistemi əsasən bakterial infeksiyalar, allergiyalar və autoimmun xəstəlikləri, T-sistemi isə-virus infeksiyalan, vərəm, brusellyoz, tulyaremiya xəstəlikləri, şişlərə qarşı və immunopatologiya zamanı immunitetin yaranmasını təmin edir. 323
Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|