Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
artıq olduqda - 56%-i mastitlərə məruz qalır, somatik hüceyrələrin növbələşmə əmsalı isə 0,2-0,4-ə bərabərdir. Qaramalların əmcək kanalının distal sahəsinin 4-5 mm olan fərdlərində mastitlə xəstələnmə hallan çox aşağı faiz təşkil edir. Əmcək kanalmdakı epiteli hüceyrələrinin antibakterial xassəyə m alik olması tərkibində kerotinin mövcud olduğu epitelilərdə yağ turşularının (olein, araxin, stearin və s.) aşkar olunması ilə əlaqədardır. M astitlərə qarşı davamlı olan qaram alların südündə laurin və miristin yağ turşularının miqdarı çox olmaqla h2=0,38-0,58 təşkil edir. Laktasiyada olan bütün növ heyvanlarda yelinin bakterial infeksiyalardan müdafiə olun masında ən ümdə rolu M, A, Çı, Ç 2 immunoqlobulinləri (İq) oynayır. İq Ç 2 defısiti olan inəklərin irinli (piogen) mastitlərə həssaslığı daha yüksək olur. Heyvanların mastitlərlə xəstələnməsinin qarşısının alınması üçün onların buraxılış, qurutm a dövrlərində və doğuma 15-20 gün qalmış müasir diaqnostiki testlərlə mastitlərə görə müayinə olunmasının xüsusi əhəmiyyəti vardır. Bu məqsədlə yelinin əmcək kanallarından aseptika və antiseptika qaydalarına riayət olunmaqla götürülmüş sekrel nümunələri laboratoriyada müayinə edilməli və mastit törədiciləri aşkar olunan heyvanlar dərhal müalicə olunmalıdır.
- insan, heyvan və quşların M tuberkulosis tərəfindən törədilən infeksion xəstəliyi olub, müxtəlif orqanlarda (heyvanlarda əsasən ağ ciyər və yelində, quşlarda isə qaraciyərdə) kazeozlu nekroz törədən xüsusi düyünlərin - tuberkullann əmələ gəlməsi ilə səciyyələnir. Vərəm törədici ilə 50 növdən artıq məməli heyvanlar, 25 növdən çox quşlar yoluxur. Vərəmlə ən çox iri buynuzlu heyvanlar, donuzlar, qunduzlar, toyuqlar, nadir hallarda keçilər, itlər, ördək və qazlar, daha az isə qoyunlar, atlar və pişiklər xəstələnir, insanlar çox həssasdır, meymunlar isə yüksək həssaslığa malikdir. Xəstəliyin törədicisinin 3 tiri-M. tuberculosis humanus(insan tipi), M. bovis (qaramal tipi) və M. avium (quş tipi) vardır. İnsan tipi növünə ən çox insanlar, nisbətən isə donuzlar, itlər, pişiklər, qaram al, xəzdərili heyvanlar həssasdır, • quşlar isə tutuquşu müstəsna olmaqla yoluxmur. Qaramal (buğa) tipinə bütün kənd təsərrüfatı və vəhşi heyvanlar, vəhşi xəzdərililər və insan həssasdır, quşlar isə qeyri-həssasdır. Quş tipi növü ilə əsasən quşlar, donuzlar, nirsbətən az hallarda isə məməlilər və insan yoluxur. Bu xəstəlik, elmi-texniki tərəqqinin dinamik yüksələn düzxətlə inkişaf etməsinə baxmayaraq, hələ də dünya səhiyyəsi və baytarlıq təbabəti üçün ən prioritet problem sayılır və dünyanın bütün ölkələrində insan, heyvan və quşlar arasında yayılmaqla, çox ciddi epidemioloji və epizootoloji təhlükə mənbəmə çevrilir.
Heyvan və quşların bəzi cinsləri vərəmə qarşı davamlı, digərləri isə yük sək həssaslıq göstərir. U qandada yerli ankole cinsli 6185 baş qaramalın və rəmə görə müayinəsi zamanı 17% xəstə aşkar olunmuşdur. Lakin 26979 baş zebudan yalnız 0,9%-i vərəmə müsbət reaksiya vermişdir. Şvis cinsli qaramal bütün xəstəliklərə qarşı yüksək davamlılıq göstərdiyi kimi, vərəmə qarşı da 341 i
nisbətən davamlı olur. A .İ.Prudovun (1982) məlumatına əsasən xo lm o q or cinsli qaramal vərəmə, leykoza və brusellyoza qarşı çox yüksək davam lılıq göstərməsi ilə səciyyələnir. A. Bala (1981) sübut etmişdir ki, hind b u rax camış cinsi arasında vərəmlə yoluxma hallarına (0,3%), digər cinslərə nisbətən (18-25%) çox az təsadüf edilir. İri buynuzlu heyvanlar, qoyunlar və donuzlarda vərəmə qarşı xəstələrarası davamlılıqda müəyyən fərqlərin olması aşkarlanmışdır. Vərəmə qarşı davamlılığın növbələşmə əmsalı 0,1- 0,3, bəzi xəstələrdə isə - 0,01 - 0,49-ə bərabər olmaqla, vərəmin konkordantlığı - 60% təşkil edir. Orqanizmin vərəmə qarşı davamlılığında təbii antibakterial maddələrin, xüsusilə lizosimin müstəsna rolu vardır. Vərəmə qarşı genetik davamlılıqda m akrofaqlar tərəfindən mikobakteriya- ların öz sitoplazmasında inkişafmın dayandınlmasınm çox böyük rolu vardır. M akrofaqlar sahib orqanizmdə mikobakteriyalann inkişafım ilkin mərhələdə dayandınr və xəstəliyin inkişafının qarşısını alır, həmçinin onu latent (gizli) formada saxlayır. Bəzi almilərin fikrincə iri buynuzlu heyvan ların vərəmə qarşı davamlılığında hemoqlobinin НьВ tipinin müsbət, НьАг tipinin isə mənfi korrelyasiyası mövcuddur, heteroziqot heyvanlar (HbAH bB) aralıq mövqeyə malikdir. Həmçinin sübut olunmuşdur ki, transferrinin TfA və amilazanm AmB allelinə malik olan qara-ala cinsi başqa allellilərə nis bətən vərəmlə daha çox xəstələnir. Brusellyoz - İnsan və heyvanların Brusella qrupu bakteriyalan tərə findən törədilən xroniki gedişli xəstəliyi olub, heyvanlarda balasalma, sonun ləngiməməsi, dölsüzlük, artritlərlə xarakterlənir və dünya səhiyyəsi və baytarlıq təbabəti üçün ciddi problem yaradır. Brusellalarm (Br. abortusun) genetik cəhətdən bir-birindən fərqlənən aşağıdakı növü vardır: - Brusella abortus-9 biovariantı vardır (iri buyunuzlu heyvanlar, camışlar, yaklar, dəvələr və atlarda xəstəlik törədir); - Br.suis-4 biovariantı vardır (donuzlarda və şimal marallarında xəstəlik törədir); - Br.melitenzis-3 biovariantı vardır (keçilərdə, qoyunlarda və camışlarda xəstəlik törədir); - Br.canis-1 variantı vardır (əsasən itlər yoluxur, Br.melitenzis, Br.abortus, Br.suis-lə də yoluxma mümkündür). Bu növlərin heyvanların birindən digərinin orqanizminə miqrasiya olun ması çox böyük epizootoloji əhəmiyyətə malikdir. İri buynuzlu heyvanlar, qoyunlar, keçilər, donuzlar və m arallar arasmda brusellyoz epizootoloji, camışlar, atlar, itlər və digər növ heyvanlar arasmda isə-sporadik formada baş verir.Bu xəstəliyin heyvanlar arasm da ləğv edilməsi, məhz insanların yoluxmasının qarşısının alınması hesab edilir. Çünki bu xəstəlik insandan insana keçmir, insan isə yalnız xəstə heyvanların südü və onun məhsulları ilə yoluxur. İri və xırda buynuzlu heyvanlar və donuzlar təkdımaqlılara nisbətən brusellyoza daha çox həssasdır. E.Əliyevin məlumatına görə (1975) zebu və camışlar iri və xırda buynuzlu heyvanlara nisbətən brusellyozla çox az hallarda xəstələnir. P.İvanov müəyyən etmişdir ki, Bolqarıstanın yerli boz və rodosop qaramalları A vropanın bütün cinslərinə nisbətən brusellyoza 342 Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|