Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İRSİYYƏT YÖNÜMLÜ (MEYİLLİ) XƏSTƏLİKLƏR «Xəstəlikhı materiyanın canlı aləmini- insan
- 10.1. Ümumi anlayışlar
Brusellyoz- zamanı immunoloji tolerantlıq onunla səciyyələnir ki, xəstə inəklərin buzovları həm bu xəstəliyə qarşı tamamilə sağlam olur, onların qan zərdabında brusellalara qarşı antitel sintez olunmur, yaxud onların titri olduqca cüzi olur. Sayduldinin məlumatına əsasən (1971) 35 baş xəstə inək lərin buzovlarında müayinə zamanı tamam və natam am brusella antitelləri müşahidə edilməmişdir. Cavan qara mallarda brusellyoz vaksinlərinə qarşı immun cavab reaksiyası yaşlı heyvanlara nisbətən daha tez yaranır. M.M .İvanova görə (1963) laktasiya dövründə olan və brusellyoza qarşı müsbət reaksiya verən (brusellalar ayrılan) inəklərin 30%-i areaktiv olmuş dur, yəni onların qan zərdabı və südündə brusella antitelləri müşahidə olun mayaraq seroloji müayinənin nəticəsi mənfi olmuşdur. Bu onu göstərir ki, müəyyən dövrlərdə seroloji reaksiyalarla xəstə heyvanları aşkar etmək mümkün olmur. Dovşancığa görə müayinə olunan 2000 torpaq nümunəsinin müayinəsi zamanı onların 27%-də, həmçinin xəstə heyvanların və insanın kalında onun törədicisinin tapılmasına baxmayaraq normada onların qanında anatoksin müşahidə olunmur (insan, at, it, donuz), yaxud olduqca aşağı titirdə təsadüf edilir (iri və xırda buynuzlu heyvanlar). Batsildaşıyıcı heyvanlarda antitoksinin müşahidə edilməməsi dovşancıq zamanı yaranan hüceyrə immuniteti ilə əlaqədardır. Donuzların taun virusu ilə yoluxmuş donuzlarda boğazlıq dövründə və vaksinasiyadan sonra immunoloji tolerantlıq müşahidə edilir, spontan (təbii) taun zamanı, yaxud vaksinasiyadan sonra doğulan çoşkalarda virusemiya baş verir və onlarda immunoloji tolerantlıq müşahidə olunur. ABŞ və K anadada bu cür vinısdaşıyıcı donuzlar sağlamlaşdmlmış təsərrüfatlarda çox böyük erizootiya törətmişdir.
- zamanı da heyvanlarda immunoloji tolerantlıq müşahidə olunur. S.U.Lyubaşenkonun məlumatına görə (1974) müayinə zamanı sidiyində leptospiralar tapılan donuzların 30%-i seroneqativ olmuşdur (qan zərdabında antitel
olmur). Leptospiroza görə qeyri-sağlam olan təsərrüfatlarda leptospira daşıyıcısı və qan zərdabında antitelin titri çox cüzi olan donuzların sayı 35,2% təşkil etmişdir (V.T.Kotov, 1974). E.A. Kiryonov (1982) qeyd edir ki, epizootiya ocaqlan üçün immunoloji tolerantlıq qanunauğyun proses hesab edilməlidir.
- spesifik xarakter daşımaqla infeksiya mənşəli patologiya sayılır. Onlara bakterial və virus etiologiyalı infeksion abortlar, qaramal və qoyunların brusellyozu, qoyun və atların paratifoz balasalma, qoyunların vibrioz, donuzların leptospiroz, madyanların viruslu abort (rinopnevmopiya), qoyunların viruslu abort və s. xəstəliklər aiddir. Bu xəstəliklərin hamısı infeksiyanın ən xarakterik nozoloji forması sayılır və boğazlığın 2-ci, yaxud sonuncu dövründə balasalma baş verir. Məsələn, briısellyozla xəstə qoyunlarda boğazlığın 4-5-ci, inəklərdə isə - 5-8-ci aylarda, qoyunların vibriozu zamanı 2-ci yarısında, donuzların leptospirozunda - sonuncu mərhələsində balasalma olur. Paratifozlu (salmonellyozlu və viruslu) abort zamanı boğaz madyanlarda 8-11-ci 330 aylarda, qoyunlarda isə boğazlığın 2-ci yarısında balasalma baş verir. Bunlar onunla izah edilir ki, qeyd edilən heyvan növlərinin embrionunun inkişafın ilk dövrlərində onlarda limfoid immun sistemi formalaşmadığına, yetişmədiyinə görə, embrionun orqanizminə daxil olan patogen agentləri o, «özününkü» kimi qəbul edir. Sonralar isə onlarda limfoid immun sistemi formalaşdığından onlar orqanizminə daxil olan patogen agentlərin yabançı, tamamilə «yad» olduğunu tanıyır və imtina edir. Balasalmış heyvanlar müəyyən müddət seroloji areaktivlik göstərirlər. Belə ki, brusellyoz zamanı seroloji areaktivlik inəklərdə 8-15, qoyunlarda isə - 12-25 gün davam edir. Salmonellyozlu abort zamanı həmin hal qoyunlarda-6-12, madyanlarda isə 8-30 gün təşkil edir. Brusellyoz (inək və qoyunlar), salmonellyoz (madyan lar, qoyunlar), viruslu infeksiya (madyan və qoyunlar) keçirmiş heyvanlarda bir qayda olaraq, həmin xəstəliklərə qarşı immunitet yarandığından so nuncu boğazlıqlarda abort müşahidə olunmur və normal balalar doğulur. İnfeksion balasalmalar zamanı immunoloji tolerantlığın çox saylı problemləri hələ də ətraflı öyrənilməyib və yaxm gələcəkdə özünün müsbət həllini gözləyir. 331
İRSİYYƏT YÖNÜMLÜ (MEYİLLİ) XƏSTƏLİKLƏR «Xəstəlikhı materiyanın canlı aləmini- insan , heyvan və bitkiləri ömrü boyu müşayət edir və neqativ fəsadlarla nəticələnir» (Məşhur Slovakiya alimi Vladimir Betina, 1976) 10.1. Ümumi anlayışlar İnsanlarda genetik qan xəstəlikləri hələ antik dövrlərdə müşahidə edilmişdir. Hazırda uşaqlar arasında ən geniş yayılan genetik qan xəstəliyi hemofliya və talessemiyadır. Hemofliya -irsi qan xəstəliyi olmaqla, əsasən oğlanlarda müşahidə olunur. Xəstəlik insan qanının laxtalanma sistemi olan VIII və IX-laxtalanma amillərinin çatışmaması nəticəsində yaranan irsi qan xəstəliyidir. Onun əsas daşıyıcısının qadınlar olmasına baxmayaraq, onlar xəstələnmir, lakin onların oğlan uşaqları bu xəstəliyə məruz qalır. Bu xəstəlik qanın laxtalanma surətinin çox zəif olması, xəstədə tez-tez daxili və xarici qanaxmaların baş verməsi, oynaqların kəskin hemoartrozu. qansızma nəticəsində ətraflarda irinli yaraların əmələ gəlməsi, əlillik və s. ilə müşayət olunur. Azərbaycanda 1500 nəfərə qədər qeydiyyatda olan hemofliyalı oğlan uşağı vardır. Onların 50-55%-ni məktəbəqədər və məktəb yaşlı uşaqlar təşkil edir. Bu xəstəliyə çar xəstəliyi də deyilir. Avropa kralları bir-biri ilə qohum nigahlar bağladığından bu xəstəlik bütün Avropa sülalələrinə öz təsirini göstərmiş və onların arasında tarixdə ilk dəfə olaraq İngiltərədə kraliça Viktoriyanın Leopold adlı oğlunda müşahidə olunmuşdur. O. yalnız xüsusi əlil arabası ilə hərəkət edirmiş. Sonuncu Rusiya çarı II-Nikolayın oğlu şahzadə Aleksey də hemofiliya xəstəliyinə düçar olduğundan ayağını tamamilə aça bilmədiyinə görə ömrünün sonunadək əzab-əziyyət çəkmiş və sarsıntı keçirmişdir (şəkil 5 1,52.53 ).
Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|