Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
davamlı olan heyvan ailəsi və xətləri aşkar edilir. Bu üsuldan heyvanların rezistentliyini artırmaq üçün seleksiya proqramları hazırlanarkən daha çox istifadə olunur.
öyrənilməsi üsu lu - xəstəliklərə davamlılıq və həssaslığın irsi determinasiyasmm sübüt olun ması zamanı daha səmərəli və dəqiq üsul sayılır. Məsələn, B21- allelli qan qrupu olan quşların Marek xəstəliyinə davamlılıqla əlaqəsi və s., bu üsulla daha dəqiq müəyyən edilir. Bu zaman genetik korrelyasiyaların xəstəliklər lə əlaqəsini dəqiqləşdirmək məqsədilə bir neçə markerlərdən, xüsusilə bio- kimyəvi markerlərdən istifadə olunması daha məqsədəuyğundur. Belə ki, in sanda qanın plazmasmdakı xolesterinin ürəyin işemik xəstəliyi ilə əlaqəsinin genetik korrelyasiya əmsalı 0,54 təşkil edir. Davamlılığın sadə növbələşməsı - mahiyyətcə orqanizmin-xəstəliklərə qarşı rezistentliyi- bir və ya bir neçə genlərin nəzarəti ilə tənzimlənir. Hazırda elmə yalnız bir neçə sadə növbə ləşmə ilə müşayət olunan irsi-mühit xəstəlikləri məlumdur. Onlardan bəzilərini şəhr edirik. Viruslar. Quşlarda limfoid leykoza qarşı davamlılığın autosom-domi- nant növbələşməsi daha ətraflı öyrənilməklə (Krittenden, 1974), bu zaman genetik rezistentliyin iki əsas səviyyəsi aşkar olunmuşdur: - Virus infeksiyasına qarşı hüceyrə davamlılığı; - Virusla yoluxmuş quşlarda şişlərin inkişaf etməsinə qarşı rezistentlik. Müxtəlif zoopatogen viruslarda irsi növbələşmə fərqli xüsusiyyətlərə malik dir.
Bakteriyalar. Bağırsaq çöplərinin (E. coli) bəzi ştammları yeni doğulan çoşqalarda diareya - ishal törədir. Lakin K88-antigenlərinə malik olan ştammlara qarşı bəzi çoşqalar nişbətən davamlı olur. Bu, həmin çoşqalarda ən sadə irsiyyət əlamətlərinin - xüsusi reseptorların mövcud olması ilə əla qələndirilir. Həmin reseptorlara malik olan analar və onlardan alınan balalar E colinin pozitiv K88 - ştammlarma qarşı çox davamlılıq göstərir və • bu proses yalnız ananın ağız südü ilə qeyd olunan ştammlara qarşı spesifik antitellər (immunoqlobulinlər) balanın orqanizminə daxil olan müddət ərzində davam edir. Nematodlar. Ədəbiyyat məlumatlarına əsasən qoyunların H.Contortus tərəfindən törənən hemoxoz xəstəliyinə qarşı davamlılığı sadə dominant əlamət kimi növbələşir. Siçanların Trichuris mures nem atoduna qarşı selek siya vasitəsilə davamlı nəslinin yetişdirilməsi zamanı 75% həssas və 100% davamlı xətlər alınmışdır. Ueyklin (1983) sübut etmişdir ki, həssaslıq çoxlu sayda genlərdən asılı olmaqla, dominant əlamət kimi növbələşir. Bu təcrü bə F fərdlərin və çarpazlaşma nəticəsində onlardan alman hibrid törəmələrin analizinə əsaslanır. Başqa təcrübələrlə müəyyən olunmuşdur ki, orqanizm dən helmintlərin (Tricninella spiralis) qovulma sürəti dominant əlamət sayı lır. Belə ki, bəzi xətlərdə yetişmiş helmintin qovulması 11-12 saat, digər qrup xətlərdə isə - 20 saat müddətində başa çatır. 339
10.3. BAKTERIOZLARA QARŞI GENETİK DAVAMLILIQ VƏ H ƏSSASLIQ Mastitlər - süd vəzinin iltihabı olmaqla əsasən patogen stafılokokklar (Stafılokokkus aureus) və mastit streptokokları (Streptococcus aq alak tiae) tərəfindən törədilir. Qaramalda bu xəstəlik həm də mexaniki, kim yəvi, texniki, amillərin təsirindən yaranır. BEB- in (Beynəlxalq E pizootiya Bürosunun) məlumatına görə kənd təsərrüfatı heyvanları arasında bu xəstəlik daha geniş yayılmaqla, onun subklinik (gizli, latent, əlamətsiz) forması 50% təşkil edir, xəstə inəklərdə isə illik süd sağımı 300 kq azalır. Südlük qaramal cinsləri camış və zebulara nisbətən mastitlərə nisbətən çox həssas olmaqla, bu xəstəlik əsasən qara-ala (26%), qırmızı (23%) və simmental (20%) cinsləri arasında daha yüksək faiz təşkil edir. Cam ışlarda mastitlərlə xəstələnmə 0,5% təşkil edir. Finlandiya cinsli inəklərin davam lı lığı mastitlərə qarşı ayrşir cinsinə nisbətən artıq olur. Bu cins fərqi inəklərin mastitlərə davamlılığının genetik xarakter daşıması ilə əlaqədardır. İnəklər və onların dişi balalan arasında mastitlərə qarşı mövcud olan davamlılığın arasında müsbət korrelyasiya vardır. Sağlam inəklərə nisbətən mastitlərlə xəstə inəklərdən alman düyələr arasında bu xəstəlik 1,5-2 dəfə artıq olur. Ailələr arasında da mastitlə xəstələnmə hallan bir-birindən çox fərqli (5- 50%) olur. N orm al yelin quruluşuna və sakit sinir tipinə malik olan inəklər mastitlərlə daha az xəstələnir. Müxtəlif laktasiyalar arasında inəklərin mas titlərlə xəstələnməsinin korrelyasiya əmsalı 0,36-ya bərabər olur. Törədici buğaların, dişi törəmələrin mastitlə xəstələnməsinə təsiri 14-19% təşkil edir. Davamlılığı yüksək olan buğalann törəmələrində mastitlə xəstələnmə hallan 3-15%, həssas olanların törəmələrində isə -30-70% olur. İnəklərin mastitlərə davamlılıq və həssaslığının növbələşmə əmsalı 0-0,8 arasında tərəddüd edir. U.M.Krivensova (1975) görə P - LgBB inəklər (3,6%) (3 -L q AA tipli inəklə rə nisbətən mastitlərlə daha çox (20,3%) xəstələnir. Müəyyən edilmişdir ki, heteroziqot heyvanlar homoziqotlara nisbətən mastitlərlə daha az xəstələnir. Bir qrup alimlərin (E.K.Menkuryeva, A.P.Soldatov, V.İ.Mutovin və b.) fik rincə qanda komplementin və süddə lizosimin miqdarı ilə mastitlərə davamlılığın arasında olduqca rasional korrelyativ əlaqə vardır. Qeyd olu nan immunobioloji göstərircilərin yüksək olduğu inəklər mastitlərə qarşı çox davamlı olur. Lizosimin konsentrasiyasının növbələşmə əmsalı 0,13-ə bərabərdir. Son məlumatlara əsasən süddə olan laktoferrin yelinin bakterial infeksiyalara qarşı davamlılığını xeyli artınr. Qanda və süddə leykositlərin faqositar fəallığının yüksək olması inəklərin və qoyunların mastitlərə qarşı davamlılıq göstərməsində çox böyük, rol oynayır və onun davamlılıqla korrelyasiya əmsalı r=0,40 təşkil edir. Lakin süddə somatik hüceyrələrin miqdarının norm adan çox olması heyvanların mastitlərə həssaslığını xeyli artınr. Məsələn, törədici buğanın dişi törəmələrində süddə somatik hüceyrələrin miqdarının çox olması onlann mastitlərin törədiciləri (patogen stafilokoklar, streptokoklar və s.) ilə yoluxması üçün zəmin yaradır. Süddə somatik hüceyrələrin m iqdan 500 min/ml olduqda inəklərin 30-38%-i, ondan
Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|